Jakobini, komuniści, „dozorcy”

Manifestacje rewolucyjnego aktywizmu jako temat opublikowanych i nieopublikowanych tekstów Zbigniewa Herberta

Abstract

Artykuł jest omówieniem tekstów Zbigniewa Herberta, w których przedstawił poeta epizody trzech historycznych rewolucji: Wielkiej Rewolucji Francuskiej 1789 r., rewolucji październikowej 1917 r. i jej historycznej konsekwencji w postaci polskiego stalinizmu lat 50. XX w. oraz rewolucji obyczajowo-kulturowej, będącej efektem aktywności politycznej tzw. nowej lewicy w latach 60. i 70. XX w. Tekst jest próbą komparatystycznego ujęcia problemu, prezentuje zarówno teorie i praktyki charakterystyczne dla wspomnianych historycznych wydarzeń, jak i postawy oraz zachowania jednostkowe ze szczególnym uwzględnieniem zaangażowania artystów i inteligencji w każdy ze wspomnianych wyżej rewolucyjnych ruchów. Opisując wydarzenia rewolucyjne, korzystał pisarz zarówno z historiografii, jak i publicystyki. Przedmiotem proponowanej tu interpretacyjnej refleksji są zarówno opublikowane utwory liryczne Herberta, eseje czy komentarze pomieszczone w korespondencji i wywiadach, jak i nieopublikowane zapiski, poczynione w związku z projektowaną książką na temat przedstawiciela francuskiego neoklasycyzmu przełomu XVIII i XIX w., Jacques’a Louisa Davida, a także notatki do utworu, któremu pisarz nadał wstępny tytuł Rewolucja dozorców.