Współczesne wariacje na temat eposu „Ædnan” Linnei Axelsson

Abstract

Artykuł problematyzuje gatunek eposu na przykładzie jego współczesnej realizacji w poemacie Linnei Axelsson Ædnan (2018) o losach społeczności szwedzkich Saamów. Jego głównym założeniem jest, że wbrew tezie Bachtina epos nie jest gatunkiem spetryfikowanym i zamkniętym, lecz może zostać zredefiniowany, by wyrażać problemy współczesności. Analiza rozpoczyna się od wskazania cech gatunkowych eposu, które autorka w swoim dziele podważa. Są to: dykcja liryczna zamiast struktury narracyjnej i pośrednictwa narratora, wprowadzenie czasu historycznego w miejsce nieokreślonej przeszłości mitycznej oraz wyeksponowanie kobiecych bohaterek reprezentujących uciśnioną mniejszość w miejsce herosa o nadnaturalnych przymiotach. Funkcje tych rozwiązań w utworze rozpatrywane są przez pryzmat teorii kulturowych: postkolonialnych, feministycznych i genderowych. Pozwala to uchwycić specyfikę wywrotowego pisania kobiecego podważającego patriarchalne wzorce kulturowe: autorytet narratora, męski podmiot i dominację genderowych norm męskości. Jednocześnie wyraźne są cechy nawiązujące do poetyki eposu: mitologizacja sił natury, wspólnotowy wymiar osobistego doświadczenia oraz rola pamięci w tworzeniu tożsamości. W tym świetle utwór można odczytywać jako subwersywny dialog z tradycją eposu, gdzie dawne dążenie do władzy zastępuje apoteoza kulturowo deprecjonowanej Inności.