Imbecyl, wiejski głupek, legiony durni

Umberto Eco o głupocie

Abstract

Głupota jest zjawiskiem trudnym do zdefiniowania, ponieważ lubi przybierać rozmaite formy: ignorancji, mentalnego lenistwa, hipokryzji, fanatyzmu. Jeszcze trudniej znaleźć adekwatną ripostę na przejawy głupoty, bowiem wszelkie środki retoryczne użyte w debacie z głupim adwersarzem błędnie zakładają ten sam poziom intelektualny między rozmówcami.

Felietony Umberta Eco zawarte w zbiorach pt. Pape Satàn aleppe staną się punktem wyjścia do rozważań o możliwościach opisania głupoty dostrzeżonej w społeczeństwie włoskim w latach 2000–2015. W niniejszym artykule o charakterze przeglądowym na tle kontekstu społecznego i politycznego zostanie poddane analizie zagadnienie środków stylistycznych użytych przez włoskiego semiotyka. Interpretuje on współczesność w ujęciu porównawczo-historycznym: komentowane wydarzenia są dla Eco oznaką niebezpiecznych procesów politycznych i społecznych.

Stosowane przez Eco takie tropy jak m.in. porównanie, analogia, antyteza, hiperbola, epitet, parodia okazują się być nie tylko intelektualną rozrywką. Eco pomny na niedawną przeszłość Włoch chce przede wszystkim przestrzegać przed konsekwencjami mentalnej indolencji, która już raz doprowadziła do tragedii faszyzmu.