To Carry a Silver Head in Your Hands...
Czechowicz Tropes and Individual Paths in the Early Poetry of Tadeusz Różewicz
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2023.012Keywords
poetry, avant-garde, imagination, metaphor, aestheticsAbstract
The article offers a reconstruction of Tadeusz Różewicz’s poetic explorations that took place in the early period of his work (the volumes Niepokój and Czerwona rękawiczka). Attention is focused on the relationship of the poetics of his poems to Józef Czechowicz’s work. Starting with an analysis of the poem Matka powieszonych, juxtaposed with Czechowicz’s Żal, related motifs and images are observed to trace the two-way shifts of Różewicz’s aesthetics in relation to those of the author of nuta człowiecza: toward brutalization and “harsh aesthetic values,” as well as toward a “cleansing” of the poetic foreground and carefully worked-out asceticism. The area of research extends to
other works by Różewicz from the second half of the 1940s and the varied practices of revaluation of individual elements of the foreground (taking into account the function of detail), as well as poetic attributes of the background (the head, the moon, face, mouth, elements of topography, colors, oppositions of darkness and light, the figure of the mother, etc.).
References
Baczyński, Stanisław 1924. Syty Paraklet i głodny Prometeusz. Kraków: Wydawnictwo „Czartak”.
Błoński, Jan 1950. „Pogłosy i zapowiedzi”. Wieś 25: 5.
Błoński, Jan 1956. Szkic portretu poety współczesnego. W: Jan Błoński. Poeci i inni. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Błoński, Jan 2019. „Poeci i inni. Szkic do portretu poety współczesnego”. Nowy Napis Co Tydzień 11, wyd. online z dn. 22.08.2019. https://nowynapis.eu/tygodnik/nr-1/artykul/poeci-i-inni-szkic-do-portretu-poety-wspolczesnego [02.10. 2022].
Bojda, Wioletta 1999. Kompleks Izaaka (Tadeusz Różewicz: „Ocalony”). W: Aleksander Nawarecki, Dariusz Pawelec (red.). Kanonada. Interpretacje wierszy polskich (1939–1989). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Burkot, Stanisław 1987. Tadeusz Różewicz. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Burkot, Stanisław 2005. „Rozsierdzony Apollo i niepokorny Marsjasz”. Ruch Literacki 4–5: 423–436.
Całbecki, Marcin 2004. Co znaczy „nic więcej”? Józef Czechowicz mówi, że się lęka. W: Jerzy Święch (red.). Józef Czechowicz. Od awangardy do nowoczesności. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Całbecki, Marcin 2012. „Awangarda – niebezpieczeństwo – przygodność. Dialektyka nowoczesności w poezji Józefa Czechowicza”. Pamiętnik Literacki 2: 5–20.
Chrobot, Agata 2018. „Mater dolorosa” – w poezji antycznej i polskiej poezji współczesnej. W: Anna Marchewka (red.). Ideał i antyideał kobiety w literaturze greckiej i rzymskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Czechowicz, Józef 1972. Walka o poezję. W: Józef Czechowicz. Wyobraźnia stwarzająca. Szkice literackie. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Czechowicz, Józef 1985. Wybór poezji. Tadeusz Kłak (oprac.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Czechowicz, Józef 2012. Wiersze i poematy. Józef F. Fert (oprac.). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Dostojewski, Fiodor 1913. Bracia Karamazow. Tłum. Barbara Beaupré. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych.
Drewnowski, Tadeusz 2002. Walka o oddech. Bio-poetyka. O pisarstwie Tadeusza Różewicza. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Fert, Józef F. 2008. Munia, muza serdeczna Józefa Czechowicza. W: Zofia H. Ciuruś (red.). Książki i historia. Lublin: Wydawnictwo Drukarnia Bestprint.
Herbert, Zbigniew 1955. „Uwagi o poezji Józefa Czechowicza”. Poezja 9: 29–35.
Herbert, Zbigniew 2008. Hekabe. W: Zbigniew Herbert. Król Mrówek. Prywatna mitologia, Kraków: Wydawnictwo a5.
Herbich, Anna, 2020. Dziewczyny ocalałe. Kobiety, które przetrwały Holocaust. Kraków: Znak Horyzont.
Ingarden, Roman 1936. „Formy poznawania dzieła literackiego”. Pamiętnik Literacki 1/4: 163–192.
Kłak, Tadeusz 1973. Czechowicz – mity i magia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kłak, Tadeusz 1999. Konteksty „Niepokoju”. W: Tadeusz Kłak. Spojrzenia. Szkice o poezji Tadeusza Różewicza. Katowice: Biblioteka Śląska.
Kłak, Tadeusz 2010. Drogami Czechowicza. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kłosiński, Krzysztof 2000. Poezja żalu. Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe.
Kołodziejczyk, Ewa 2006. Czechowicz – najwyżej piękno. Kraków: Universitas.
Kunz, Tomasz 2005. Strategie negatywne w poezji Tadeusza Różewicza. Od poetyki tekstu do poetyki lektury. Kraków: Universitas.
Kwiatkowski, Jerzy 1958. „Wizja przeciw równaniu. Nowa walka romantyków z klasykami”. Życie Literackie 3: 1, 6–8.
Kwiatkowski, Jerzy 1969. Antypoezja i apollińskie gniewy. W: Jerzy Kwiatkowski. Remont Pegazów. Szkice i felietony. Warszawa: Czytelnik.
Kwiatkowski, Jerzy 1973. Różewicz inny i ten sam. W: Jerzy Kwiatkowski. Klucze do wyobraźni. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Latawiec, Krystyna 2016. Ludzkie kryjówki w poezji Tadeusza Różewicza. W: Józef Maria Ruszar, Dorota Siwor (red.). Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej. Kraków: Instytut Myśli Józefa Tischnera.
Lisecka, Małgorzata 2007. „Napełniły mnie harmonie żywe”. Motywy muzyczne w poezji Tadeusza Różewicza. W: Wojciech Browarny, Joanna Orska, Adam Poprawa (red.). Przekraczanie granic. O twórczości Tadeusza Różewicza. Kraków: Universitas; Wrocław: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
Łukasiewicz, Jacek 1993. Rytm, czyli powinność. Szkice o książkach i ludziach po roku 1980. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
Łukasiewicz, Jacek 2012. TR. Kraków: Universitas.
Makowski, Adam 2003. Seks, kłamstwa, sielanka i katastrofa. Kilka uwag o recepcji poezji Józefa Czechowicza. W: Paweł Próchniak [&] Jacek Kopciński (red.). Czytanie Czechowicza. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Michalak, Ada [adm] 2019. „O czym myślał Munch, malując Krzyk”. Rzeczpospolita, wyd. online z dn. 22.03.2019. https://www.rp.pl/Sztuka/190329767-O-czym-myslal-Munch-malujac-Krzyk.html [14.02. 2022].
Miłosz, Czesław 1981. Czechowicz, to jest o poezji między wojnami. Lublin: Muzeum Okręgowe – Oddział Józefa Czechowicza.
Peiler, G[.] 1942. Żydzi – wszy – tyfus plamisty. Antysemicki plakat niemieckich władz okupacyjnych. Biblioteka Jagiellońska, 804981 V, T.3/61(4). Dostęp online: https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/554394/edition/742310/content [27.09.2022].
Perelman, Chaim 2002. Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja. Tłum. Mieczysław Chomicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pietrych, Piotr 2014. „Tadeusz Różewicz pisze wiersze w roku 1946, czyli poeta modernistyczny wobec wojny”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka 24 (44): 255–267.
Pietrych, Piotr 2017. „Niepokój – niemal zapomniany tom poetycki Tadeusza Różewicza z 1947 roku”. Pamiętnik Literacki 2: 143–163.
Różewicz, Stanisław 1992. Przypominali szarą płaskorzeźbę. W: Tadeusz Różewicz (oprac.). Nasz starszy brat. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Różewicz, Tadeusz 1947. Niepokój. Kraków: Wydawnictwo Przełom.
Różewicz, Tadeusz 1948. Czerwona rękawiczka. Kraków: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”.
Różewicz, Tadeusz 1957. Poezje zebrane. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Różewicz, Tadeusz 1979. Z umarłych rąk Czechowicza. W: Józef Czechowicz. Wiersze wybrane. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Różewicz, Tadeusz 1990a. „Kto jest ten dziwny nieznajomy”. W: Tadeusz Różewicz. Proza 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Różewicz, Tadeusz 1990b. Do źródeł. W: Tadeusz Różewicz. Proza 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Różewicz, Tadeusz 1990c. Dźwięk i obraz w poezji współczesnej. W: Tadeusz Różewicz. Proza 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Różewicz, Tadeusz 2005. Matka powieszonych. W: Tadeusz Różewicz. Poezja 1. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Różewicz, Tadeusz 2021. Wiersze odzyskane. Przemysław Dakowicz (oprac.). Kołobrzeg: Biuro Literackie.
Ruszar, Józef Maria, Dorota Siwor (red.) 2016. Liryka i fenomenologia. Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz w kręgu myśli Ingardenowskiej. Kraków: Instytut Myśli Józefa Tischnera.
Rychlewski, Marcin 2004. Różewicz i Przyboś albo walka Jakuba z aniołem. W: Marcin Rychlewski. Walka na słowa. Polemiki literackie lat 50. i 60. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne.
Siatkowski, Zbigniew 1958. „Wersyfikacja Tadeusza Różewicza wśród współczesnych metod kształtowania wiersza”. Pamiętnik Literacki 49/3: 119–150.
Siatkowski, Zbigniew 2001. Tadeusz Różewicz: „Zaraz skoczę szefie”. W: Jan Prokop [&] Janusz Sławiński (red.). Liryka polska. Interpretacje. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.
Sienkiewicz, Barbara 2002. „Prawdziwy koniec hypallage?”. Teksty Drugie 3: 212–222.
Skrendo, Andrzej 2002. Tadeusz Różewicz i granice literatury. Kraków: Universitas.
Skrendo, Andrzej 2005. Przyboś i Różewicz. Paralela. W: Andrzej Skrendo. Poezja modernizmu. Interpretacje. Kraków: Universitas.
Skrendo, Andrzej 2012. Przodem Różewicz. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo.
Skrendo, Andrzej 2021. „Skąd wziął się Różewicz?”. Tygodnik Powszechny, wyd. online z dn. 04.10.2021. https://www.tygodnikpowszechny.pl/skad-wzial-sie-rozewicz-169245 [25.11.2021].
Sprusiński, Michał 2001. Józef Czechowicz: „Żal”. W: Jan Prokop, Janusz Sławiński (red.). Liryka polska. Interpretacje. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.
Stala, Marian 2021. Fragmenty lunarne, Kraków: Universitas.
Stankowska, Agata 2013. „Wizja przeciw równaniu”. Wokół popaździernikowego sporu o wyobraźnię twórczą, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Trznadel, Jacek 1965. Wobec Różewicza. W: Alina Brodzka, Zbigniew Żabicki (red.). Z problemów literatury polskiej XX wieku. T. 3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Wyka, Kazimierz 1977. O Józefie Czechowiczu . W: Kazimierz Wyka. Rzecz wyobraźni. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Janusz Waligóra
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 191
Number of citations: 0