Magia muzycznego echa. Grające fauny w wierszach Lucjana Rydla, Jana Pietrzyckiego, Leopolda Staffa
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2022.004Keywords
faun, music, echo, sonnetAbstract
This article offers an analysis of artistic interferences and ideological isomorphism between four lyrical poems which are connected by themes and poetics in a manner characteristic of Young Poland. All the texts listed here (by Lucjan Rydel, Jan Pietrzycki and Leopold Staff) use the motifs of the faun, his playing the pan-pipes or flute as well as the echo understood as a natural phenomenon. The echo, however, is also treated in a figurative sense. Each of the poems is in itself the echo, the echo of mythological, artistic and literary tradition – as such, it functions in the system of reflections. The comparison of the pieces shows that most of them praise life (love). The parallel between the creative power of nature and the creative power of the heroes is emphasized. The image of the faun that makes music reveals the belief in cosmic harmony in which heaven and earth, life and death, spirituality and sexuality are of equal value and constitute the unity of being. Thus, the “symphony of life” emanating from the protagonists’ instruments would prove that the cosmos is a work of art.
References
Baudelaire, Karol 1894. Kwiaty grzechu. Tłum. Adam M-ski [Zofia Trzeszczkowska] [&] Antoni Lange. Warszawa: nakład Hieronima Cohna.
Baudelaire, Charles 1990. Kwiaty zła. Wybór Maria Leśniewska [&] Jerzy Brzozowski, red. i posłowie Jerzy Brzozowski, tłum. Zbigniew Bieńkowski [et al.]. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Biłas-Pleszak, Ewa 2006. „Muzyka w poezji. Językowy obraz muzyki w ujęciu kognitywnym”. W: Grażyna Habrajska, Joanna Ślósarska (red.). Kognitywizm w poetyce i stylistyce. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Εισ Πανα [Eis Pana] 1920. W: Hesiod; The Homeric Hymns and Homerica. With an English translation by Hugh Gerard Evelyn-White. London: William Heinemann. New York: G. P. Putnam’s Sons.
Eliade, Mircea 1993. Traktat o historii religii. Tłum. Jan Wierusz-Kowalski, wstęp Leszek Kołakowski, posłowiem opatrzył Stanisław Tokarski. Łódź: Wydawnictwo Opus.
Fazan, Katarzyna 2005. „Dwugłos na chińską fletnię”. W: Anna Czabanowska-Wróbel [&] Paweł Próchniak [&] Marian Stala (red.). Poezja Leopolda Staffa. Interpretacje. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Fijałkowski, Michał 2014. „Rusałki – słowiańskie ondyny”. Acta Philologica 45: 219–227.
Głowiński, Michał 1980. „Literackość muzyki – muzyczność literatury”. W: Teresa Cieślikowska [&] Janusz Sławiński (red.). Pogranicza i korespondencje sztuk. Studia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Gramont, Jéróme de 1989. „O muzykalności duszy”. Tłum. Małgorzata Tryc-Ostrowska. W: Lucjan Balter (et al.). Kosmos i człowiek. Poznań–Warszawa: Pallottinum. Wydawnictwo Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego.
Grzybkowska, Teresa (oprac.) 1995. Mitologia Malczewskiego. Katalog wystawy. Kraków: Muzeum Czartoryskich. Warszawa: Kowalski i S-ka.
Grzybkowska, Teresa (red.) 2005. Muzyka w obrazach Jacka Malczewskiego. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Haake, Michał 2011. „Sztuka w zaścianku. O obrazowej funkcji fauna w malarstwie Jacka Malczewskiego”. Artium Quaestiones 22: 125–168.
Hejmej, Andrzej 2008. Muzyka w literaturze. Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Hejmej, Andrzej 2012. Muzyczność dzieła literackiego. Wyd. 3. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Hejmej, Andrzej (red.) 2002. Muzyka w literaturze. Antologia polskich studiów powojennych. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Hymn do Pana 1999. W: Zygmunt Kubiak. Literatura Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki.
Hymn do Pana 2007. W: Homeriká czyli Żywoty Homera i poematy przypisywane poecie. Tłum., komentarzem i przypisami opatrzył Włodzimierz Appel. Warszawa: Prószyński i S-ka SA.
Igliński, Grzegorz 2017. „Szklana i barwna kula dźwięku. Wartość życia w sonecie Leopolda Staffa Echo”. W: Arkadiusz Dudziak [&] Alina Naruszewicz-Duchlińska (red.). Wartości i wartościowanie we współczesnej humanistyce. T. 2: Perspektywa komunikologiczna. Olsztyn: Centrum Badań Europy Wschodniej UWM w Olsztynie.
Igliński, Grzegorz 2018. Faun – Pan – satyr. Wyobraźnia fauniczna w poezji i sztuce Młodej Polski. Olsztyn: Wydawnictwo UWM w Olsztynie.
James, Jamie 1996. Muzyka sfer. O muzyce, nauce i naturalnym porządku wszechświata. Tłum. Mieczysław Godyń. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Kasprowicz, Jan 1984. Pisma zebrane. T. 4: Utwory literackie. Oprac. Roman Loth. Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Kempiński, Andrzej M. 2001. Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich. Warszawa–Poznań: Wydawnictwo „Iskry”.
Klinger, Witold 1949. Wschodnioeuropejskie rusałki i pokrewne postaci demonologii ludowej a tradycja grecko-rzymska. Lublin–Kraków: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego.
Kopaliński, Władysław 1995. Słownik symboli. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.
Kossowska, Irena [&] Łukasz Kossowski 2010. Malarstwo polskie. Symbolizm i Młoda Polska. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”.
Macioti, Maria I. 1998. Mity i magie ziół. Czy kwiaty i liście, zapachy i znaki zodiaku wpływają na stosunki między ludźmi? Odpowiedź tradycji mitu i literatury u progu trzeciego tysiąclecia. Tłum. Ireneusz Kania. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Malczewski, Jacek [ok. 1906–1907]. Zatruta studnia. Tekst Lucyana Rydla. Kraków: nakład Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1907a. Dzieła. T. 1. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1907b. Dzieła. T. 2. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1907c. Dzieła. T. 3. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1909a. Dzieła. T. 4. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1909b. Dzieła. T. 5. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1910a. Dzieła. T. 8. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1910b. Dzieła. T. 9. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1910c. Dzieła. T. 10. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel i Teofil Lenartowicz. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Marczewska, Marzena 1999. „Wierzba – drzewo diabelskie (z rozważań nad ludowym językowym obrazem drzewa)”. Kieleckie Studia Filologiczne 13: 65–79.
Matuszewski, Ignacy [1911a]. Słowacki i nowa sztuka. Twórczość Słowackiego w świetle poglądów estetyki nowoczesnej. Studjum krytyczno-porównawcze. T. 1. Wyd. 3. Warszawa: Księgarnia M. Arcta.
Matuszewski, Ignacy [1911b]. Słowacki i nowa sztuka. Twórczość Słowackiego w świetle poglądów estetyki nowoczesnej. Studjum krytyczno-porównawcze. T. 2. Wyd. 3. Warszawa: Księgarnia M. Arcta.
Nowakowska-Sito, Katarzyna 1996. Między Wawelem a Akropolem. Antyk i mit w sztuce polskiej przełomu XIX i XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo „Historia pro Futuro”.
Nowakowski, Andrzej 1994. Arnold Böcklin. Chwała i zapomnienie. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Opiela-Mrozik, Anna 2019. „Od Baudelaire’a do Mallarmégo. W poszukiwaniu ideału muzyczności”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 52, 1: 275–289.
Pietrzycki, Jan 1901. Poezye. T. 1. Warszawa: Księgarnia Gebethnera i Wolffa. Kraków: G. Gebethner i Spółka.
Pietrzycki, Jan 1905. „Faun i echo”. W: Słowem i czynem. Jednodniówka wydana staraniem „Czytelni Kobiet” we Lwowie. Lwów: nakładem Czytelni Kobiet.
Pietrzycki, Jan 1908. „Faun i echo”. W: Kazimierz Króliński (ułożył). Antologia współczesnych poetów polskich. Lwów: nakładem Księgarni Maniszewskiego i Meinharta. Warszawa: E. Wende i Sp.
Pietrzycki, Jan 1914. Fragmenty. Wybór liryków. Lwów: nakładem Księgarni L. Chmielewskiego. Warszawa: Księgarnia Powszechna.
Pietrzycki, Jan 1921. O Bogu marmurowym. Kraków: nakładem Księgarni S. A. Krzyżanowskiego.
Podraza-Kwiatkowska, Maria 1994. Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski. Wyd. 2. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Polony, Leszek 1995. „Młoda Polska w muzyce. Estetyka – poetyka – styl”. W: Maria Podraza-Kwiatkowska (red.). Stulecie Młodej Polski. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Puciata-Pawłowska, Jadwiga 1968. Jacek Malczewski. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Rydel, Lucjan 1899. Poezye. T. 1. Z rysunkami Stanisława Wyspiańskiego. Warszawa: nakład Gebethnera i Wolffa. Kraków: G. Gebethner i Spółka.
Rydel, Lucjan 2004. Poezje wybrane. Wstęp, wybór i oprac. tekstu Lesław Tatarowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Sokalska, Małgorzata 2011. „Poezja Marii Konopnickiej i pieśń”. W: Olga Płaszczewska (red.). Czytanie Konopnickiej. Posł. Marian Stala. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Staff, Leopold 1980. Poezje zebrane. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Tatarowski, Lesław 2004. „»Pieśni mojej duszy…«. O poezji Lucjana Rydla”. W: Lucjan Rydel. Poezje wybrane. Wstęp, wybór i oprac. Lesław Tatarowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Tresidder, Jack 2001. Symbole i ich znaczenie. Tłum. Zbigniew Dalewski. Warszawa: Horyzont–Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media–Świat Książki.
Wyka, Kazimierz 1971. Thanatos i Polska, czyli o Jacku Malczewskim. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Zgorzelski, Czesław 1993. „Elementy »muzyczności« w poezji lirycznej”. W: Obserwacje. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Grzegorz Igliński
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 723
Number of citations: 0