Błądzący poeci. Tadeusz Różewicz i Bolesław Leśmian
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2023.013Słowa kluczowe
Bolesław Leśmian, Tadeusz Różewicz, poezja polska, motyw labiryntu, intertekstualnośćAbstrakt
Celem artykułu jest analiza relacji między twórczością Tadeusza Różewicza a twórczością Bolesława Leśmiana. W artykule interesuje mnie, w jaki sposób poezja Leśmiana wpływa na twórczość Różewicza. Próbuję zatem prześledzić Różewiczowskie odniesienia do twórczości autora Łąki, pojawiające się na różnych nieoczywistych poziomach i w równie nieoczywistych kontekstach: od wczesnych jego wierszy, przez eseistykę aż po pożną twórczość. Różewicza zestawia Leśmiana przede wszystkim ze Staffem widząc w tej twórczości ogromną dyscyplinę twórczą i wrażliwość na zmysłowość świata. Przede wszystkim jednak interesuje mnie wiersz Różewicza Labirynty, którego bohaterem jest Leśmian. Różewicz wykorzystuje w wierszu metaforę labiryntu jako figurę poetyckiej egzystencji, skazanej na przygodność, pozbawionej iluzorycznej wiary w sensotwórczą moc słowa poetyckiego. W tym wierszu Różewicz zastanawia się nad istotą doświadczenia poetyckiego, którego nieodzownym wyznacznikiem jest wewnętrzne pęknięcie, niemożność zadomowienia. Leśmian zatem staje się dla Różewicza poetą klęski: poezja nie przynosi żadnego ocalenia, świadczy o naszej kruchości i śmiertelności.
Bibliografia
Błoński, Jan 1971. „Bergson a program poetycki Leśmiana”. W: Michał Głowiński, Janusz Sławiński. Studia o Leśmianie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Borzym, Stanisław 1984. „Leśmian: światopogląd poety”. W: Stanisław Borzym. Bergson a przemiany światopoglądowe w Polsce. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Cieślak, Robert 1999. „Oko poety”. Poezja Tadeusz Różewicza wobec sztuk wizualnych. Gdańsk: słowo/ obraz terytoria.
Cieślak, Robert 2013. Widzenie Różewicza. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Critchley, Simon 2006. Nieustające żądanie: Etyka polityczna. Tłum. Robert Dobrowolski, Michał Gusin. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Czabanowska-Wróbel, Anna 1988. „Baśń jako światopogląd: baśń i baśniowość w twórczości Leśmiana”. Pamiętnik Literacki 4 (79): 29–62.
Czabanowska-Wróbel, Anna 2009. Złotnik i Śpiewak. Poezja Leopolda Staffa i Bolesława Leśmiana w kręgu modernizmu. Kraków: Universitas.
Drewnowski, Tadeusz 2002. Walka o oddech. Bio-poetyka. O pisarstwie Tadeusza Różewicza. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Głowiński, Michał 1998. Zaświat przedstawiony. Szkice o twórczości Bolesława Leśmiana. Kraków: Universitas.
Głowiński, Michał 2020. „Idzie żołnierz borem lasem, podskakując sobie czasem […]”. Teksty Drugie 5: 26–36.
Gorczyńska, Małgorzata 2011. Miejsca Leśmiana. Studium topiki krytycznoliterackiej. Kraków: Universitas.
Halkiewicz-Sojak, Grażyna 2021. Znalazłem ciszę… Tadeusz Różewicz w szkole Cypriana Norwida. Warszawa: Instytut Literatury.
Irzykowski, Karol 2000. Pisma rozproszone, t. 4. 1936–1939. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Jastrun, Mieczysław 1963. „Wstęp”. W: Leopod Staff. Wybór poezji. Wrocław: Biblioteka Narodowa.
Karpowicz, Tymoteusz 1975. Poezja niemożliwa. Modele Leśmianowskiej wyobraźni. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolinskich.
Kowalska, Małgorzata 2006. „O apokaliptycznym tonie w filozofii w ogóle, a zwłaszcza najnowszej”. W: Krzysztof Korotkich, Jarosław Ławski (red.). Apokalipsa. Symbolika – tradycja – egzegeza. T. 1. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu.
Kwiatkowska, Agnieszka 2012. „»Przyległość słów do rzeczy«. Odkrywanie Bolesława Leśmiana”. W: Agnieszka Kwiatkowska. „Tradycja, rzecz osobista”. Julian Przyboś wobec dziedzictwa poezji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kunz, Tomasz 2013. „Różewicz. Nekrografie”. Wielogłos 1 (15): 33–46.
Lenartowicz, Teofil 1954. Poezje wybrane. Warszawa: Czytelnik.
Leśmian, Bolesław 2010. Dzieła wszystkie. Poezje zebrane. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Leśmian, Bolesław 2011. Dzieła wszystkie. Szkice literackie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Leśmian, Bolesław 2012. Utwory dramatyczne i listy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Lévinas, Emmanuel 2000. „Spojrzenie poety”. W: Emmanuel Lévinas. Imiona własne. Tłum. Janusz Margański. Warszawa: Aletheia.
Łapiński, Zdzisław 1994. „Dwaj nowocześni: Leśmian i Przyboś”. Teksty Drugie 5/6: 79–87.
Łopuszański, Piotr 2006. Bolesław Leśmian. Marzyciel nad przepaścią. Warszawa: Twój Styl.
Marciniak, Hanna 2007. „»Nasze pomniki są dwuznaczne...« O epitafiach Tadeusza Różewicza”. Teksty Drugie 3: 22–41.
Nycz, Ryszard 1997. „Gest śmiechu. Z przemian świadomości literackiej początku wieku XX”. W: Ryszard Nycz. Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie. Wrocław: Wydawnictwo „Leopoldinum” Fundacji dla Uniwersytetu Wrocławskiego.
Osiński, Dawid M. 2006. „Bolesława Leśmiana kompleks żydowski”. W: Mieczysław Dąbrowski, Alina Molisak (red.). Pisarze polsko-żydowscy XX wieku. Przybliżenia. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Pankowski, Marian. 1999. Leśmian czyli bunt poety przeciw granicom. Tłum. Andrzej Krzewicki. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Pietrych, Piotr 2015. „Stary Różewicz czyta starego Staffa – i co z tego wynika?”. Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze 2: 193–211.
Przybylski, Ryszard [&] Tadeusz Różewicz 2019. Listy i rozmowy 1965–2014. Warszawa: Sic!
Różewicz, Tadeusz 1988. Poezja. T. 1. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Różewicz, Tadeusz 1946. W łyżce wody. Częstochowa: Spółdzielnia Wydawniczo-Artystyczna „Słowo”.
Różewicz, Tadeusz (red.) 2004. Nasz Starszy brat. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Różewicz, Tadeusz 1991. Płaskorzeźba. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Różewicz, Tadeusz 1990. Proza. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Różewicz, Tadeusz 1996. zawsze fragment. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Różewicz, Tadeusz 2008. Kup kota w worku (work in progress). Wrocław: Biuro Literackie.
Sidoruk, Elżbieta 2004. „O grotesce w poezji Bolesława Leśmiana”. W: Elżbieta Sidoruk. Groteska w poezji Dwudziestolecia. Leśmian – Tuwim – Gałczyński. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Skrendo, Andrzej 2002. Tadeusz Różewicz i granice poezji. Etyka i estetyka transgresji. Kraków: Universitas.
Skrendo, Andrzej 2005. Poezja modernizmu. Interpretacje. Kraków: Universitas.
Spólna, Anna 2013. „Wskrzeszanie brata. Tadeusza Różewicza historie rodzinne”. Napis 19: 228–246.
Szcześniak, Krystyna 2015. „Kalina oczyma slawisty etnolingwisty”. W: Piotr Stalmaszczyk, Irena Jaros (red.). Amor verborum nos unit. Studia poświęcone pamięci Profesora Sławomira Gali. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Szczukowski, Dariusz 2019. Niepoprawny istnieniowiec. Bolesław Leśmian i doświadczenie literatury. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Trznadel, Jacek 1964. Twórczość Leśmiana (Próba przekroju). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Trznadel, Jacek 2016. Kalendarium Leśmianowskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Tuwim, Julian 1966. „Bolesław Leśmian”. W: Zdzisław Jastrzębski (red.). Wspomnienia o Bolesławie Leśmianie. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Winiecka, Elżbieta 2009. „Dystans i pragnienie bezpośredniości: nowoczesna świadomość Bolesława Leśmiana”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka 16 (36): 29–50.
Włodzimierz, Wójcik 1999. Staff i Różewicz. Studia historycznoliterackie . Katowice: Kwartalnik Literacki FA-Art.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Dariusz Szczukowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 203
Liczba cytowań: 0