„Pismo uskrzydlonej ręki”, czyli Witkacy Heleny Blum Przyczynek do dyskusji o recepcji twórczości plastycznej Witkacego w kontekście surrealizmu

Abstrakt

Helena Blum była krytyczką sztuki, muzealniczką i historyczką sztuki – jedną z pierwszych badaczek awangardy światowej oraz polskiej sztuki nowoczesnej. W 1932 roku obroniła pierwszy w Polsce dotyczący tej ostatniej dziedziny doktorat pt. Kierunki o typie konstrukcyjnym w nowoczesnej sztuce polskiej. Od 1944 roku mieszkała w Krakowie, wiążąc się na długo z tamtejszym Muzeum Narodowym. W latach 1944–1965 była kustoszką Galerii Polskiej Malarstwa i Rzeźby XX wieku, a w latach 1965–1973 pełniła funkcję jej kuratorki. W muzeum tym stworzyła podstawowy zbiór polskiej sztuki nowoczesnej, gromadząc dzieła przede wszystkim powojennych artystów krakowskich, jak również Witkacego. W 1957 roku zorganizowała wystawę grupy formistów, na której zaprezentowano m.in. dzieła Stanisława Ignacego Witkiewicza. Co istotne, Blum była związana ze środowiskiem przedwojennych i powojennych krakowskich awangardzistów, które uważało Witkacego za swego ojca duchowego. Wszystko wskazuje przy tym na to, że Helena Blum była współtwórczynią promowanego przez to środowisko wizerunku Witkacego jako artysty awangardowego, a jej rola okazała się istotna m.in. z uwagi na pozycję, jaką zajmowała w krakowskim Muzeum Narodowym i możliwość wykorzystania tej instytucji do promowania swej wizji. To właśnie Helena Blum była komisarzem wystawy monograficznej Witkacego zorganizowanej w 1966 roku, która przyczyniła się do ugruntowania jego wizerunku jako surrealisty.