Magia muzycznego echa. Grające fauny w wierszach Lucjana Rydla, Jana Pietrzyckiego, Leopolda Staffa
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2022.004Słowa kluczowe
faun, muzyka, echo, sonetAbstrakt
Przedmiotem pracy jest analiza interferencji artystycznych i izomorfizmów ideowych zachodzących między czterema wierszami lirycznymi, które łączy charakterystyczna dla Młodej Polski tematyka i poetyka. Wszystkie zestawione tutaj utwory (Lucjana Rydla, Jana Pietrzyckiego oraz Leopolda Staffa) posługują się motywami fauna, jego gry na fletni lub flecie i echa rozumianego jako zjawisko przyrodnicze. Jednocześnie „echo” traktowane jest także w znaczeniu przenośnym. Każdy z wierszy okazuje się echem samym w sobie, echem tradycji mitologicznej, artystycznej, literackiej – funkcjonuje w systemie odbić. Z porównania utworów wynika, że większość z nich jest pochwałą życia (miłości). Zauważalna jest paralela między potęgą kreacyjną przyrody a mocą twórczą bohaterów. Obraz muzykującego fauna pozwala ujawnić wiarę w harmonię kosmiczną, w której niebo i ziemia, życie i śmierć, duchowość i seksualność mają tak samo wysoką wartość, stanowią o jedności bytu. Wydobywająca się z instrumentów bohaterów „symfonia życia” dowodziłaby, że kosmos jest dziełem sztuki.
Bibliografia
Baudelaire, Karol 1894. Kwiaty grzechu. Tłum. Adam M-ski [Zofia Trzeszczkowska] [&] Antoni Lange. Warszawa: nakład Hieronima Cohna.
Baudelaire, Charles 1990. Kwiaty zła. Wybór Maria Leśniewska [&] Jerzy Brzozowski, red. i posłowie Jerzy Brzozowski, tłum. Zbigniew Bieńkowski [et al.]. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Biłas-Pleszak, Ewa 2006. „Muzyka w poezji. Językowy obraz muzyki w ujęciu kognitywnym”. W: Grażyna Habrajska, Joanna Ślósarska (red.). Kognitywizm w poetyce i stylistyce. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Εισ Πανα [Eis Pana] 1920. W: Hesiod; The Homeric Hymns and Homerica. With an English translation by Hugh Gerard Evelyn-White. London: William Heinemann. New York: G. P. Putnam’s Sons.
Eliade, Mircea 1993. Traktat o historii religii. Tłum. Jan Wierusz-Kowalski, wstęp Leszek Kołakowski, posłowiem opatrzył Stanisław Tokarski. Łódź: Wydawnictwo Opus.
Fazan, Katarzyna 2005. „Dwugłos na chińską fletnię”. W: Anna Czabanowska-Wróbel [&] Paweł Próchniak [&] Marian Stala (red.). Poezja Leopolda Staffa. Interpretacje. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Fijałkowski, Michał 2014. „Rusałki – słowiańskie ondyny”. Acta Philologica 45: 219–227.
Głowiński, Michał 1980. „Literackość muzyki – muzyczność literatury”. W: Teresa Cieślikowska [&] Janusz Sławiński (red.). Pogranicza i korespondencje sztuk. Studia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Gramont, Jéróme de 1989. „O muzykalności duszy”. Tłum. Małgorzata Tryc-Ostrowska. W: Lucjan Balter (et al.). Kosmos i człowiek. Poznań–Warszawa: Pallottinum. Wydawnictwo Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego.
Grzybkowska, Teresa (oprac.) 1995. Mitologia Malczewskiego. Katalog wystawy. Kraków: Muzeum Czartoryskich. Warszawa: Kowalski i S-ka.
Grzybkowska, Teresa (red.) 2005. Muzyka w obrazach Jacka Malczewskiego. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Haake, Michał 2011. „Sztuka w zaścianku. O obrazowej funkcji fauna w malarstwie Jacka Malczewskiego”. Artium Quaestiones 22: 125–168.
Hejmej, Andrzej 2008. Muzyka w literaturze. Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Hejmej, Andrzej 2012. Muzyczność dzieła literackiego. Wyd. 3. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Hejmej, Andrzej (red.) 2002. Muzyka w literaturze. Antologia polskich studiów powojennych. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Hymn do Pana 1999. W: Zygmunt Kubiak. Literatura Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki.
Hymn do Pana 2007. W: Homeriká czyli Żywoty Homera i poematy przypisywane poecie. Tłum., komentarzem i przypisami opatrzył Włodzimierz Appel. Warszawa: Prószyński i S-ka SA.
Igliński, Grzegorz 2017. „Szklana i barwna kula dźwięku. Wartość życia w sonecie Leopolda Staffa Echo”. W: Arkadiusz Dudziak [&] Alina Naruszewicz-Duchlińska (red.). Wartości i wartościowanie we współczesnej humanistyce. T. 2: Perspektywa komunikologiczna. Olsztyn: Centrum Badań Europy Wschodniej UWM w Olsztynie.
Igliński, Grzegorz 2018. Faun – Pan – satyr. Wyobraźnia fauniczna w poezji i sztuce Młodej Polski. Olsztyn: Wydawnictwo UWM w Olsztynie.
James, Jamie 1996. Muzyka sfer. O muzyce, nauce i naturalnym porządku wszechświata. Tłum. Mieczysław Godyń. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Kasprowicz, Jan 1984. Pisma zebrane. T. 4: Utwory literackie. Oprac. Roman Loth. Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Kempiński, Andrzej M. 2001. Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich. Warszawa–Poznań: Wydawnictwo „Iskry”.
Klinger, Witold 1949. Wschodnioeuropejskie rusałki i pokrewne postaci demonologii ludowej a tradycja grecko-rzymska. Lublin–Kraków: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego.
Kopaliński, Władysław 1995. Słownik symboli. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.
Kossowska, Irena [&] Łukasz Kossowski 2010. Malarstwo polskie. Symbolizm i Młoda Polska. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”.
Macioti, Maria I. 1998. Mity i magie ziół. Czy kwiaty i liście, zapachy i znaki zodiaku wpływają na stosunki między ludźmi? Odpowiedź tradycji mitu i literatury u progu trzeciego tysiąclecia. Tłum. Ireneusz Kania. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Malczewski, Jacek [ok. 1906–1907]. Zatruta studnia. Tekst Lucyana Rydla. Kraków: nakład Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1907a. Dzieła. T. 1. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1907b. Dzieła. T. 2. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1907c. Dzieła. T. 3. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1909a. Dzieła. T. 4. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1909b. Dzieła. T. 5. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1910a. Dzieła. T. 8. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1910b. Dzieła. T. 9. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Malczewski, Jacek 1910c. Dzieła. T. 10. Przedm. Stanisław Witkiewicz, tekst Lucjan Rydel i Teofil Lenartowicz. Kraków: nakładem Salonu Malarzy Polskich.
Marczewska, Marzena 1999. „Wierzba – drzewo diabelskie (z rozważań nad ludowym językowym obrazem drzewa)”. Kieleckie Studia Filologiczne 13: 65–79.
Matuszewski, Ignacy [1911a]. Słowacki i nowa sztuka. Twórczość Słowackiego w świetle poglądów estetyki nowoczesnej. Studjum krytyczno-porównawcze. T. 1. Wyd. 3. Warszawa: Księgarnia M. Arcta.
Matuszewski, Ignacy [1911b]. Słowacki i nowa sztuka. Twórczość Słowackiego w świetle poglądów estetyki nowoczesnej. Studjum krytyczno-porównawcze. T. 2. Wyd. 3. Warszawa: Księgarnia M. Arcta.
Nowakowska-Sito, Katarzyna 1996. Między Wawelem a Akropolem. Antyk i mit w sztuce polskiej przełomu XIX i XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo „Historia pro Futuro”.
Nowakowski, Andrzej 1994. Arnold Böcklin. Chwała i zapomnienie. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Opiela-Mrozik, Anna 2019. „Od Baudelaire’a do Mallarmégo. W poszukiwaniu ideału muzyczności”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 52, 1: 275–289.
Pietrzycki, Jan 1901. Poezye. T. 1. Warszawa: Księgarnia Gebethnera i Wolffa. Kraków: G. Gebethner i Spółka.
Pietrzycki, Jan 1905. „Faun i echo”. W: Słowem i czynem. Jednodniówka wydana staraniem „Czytelni Kobiet” we Lwowie. Lwów: nakładem Czytelni Kobiet.
Pietrzycki, Jan 1908. „Faun i echo”. W: Kazimierz Króliński (ułożył). Antologia współczesnych poetów polskich. Lwów: nakładem Księgarni Maniszewskiego i Meinharta. Warszawa: E. Wende i Sp.
Pietrzycki, Jan 1914. Fragmenty. Wybór liryków. Lwów: nakładem Księgarni L. Chmielewskiego. Warszawa: Księgarnia Powszechna.
Pietrzycki, Jan 1921. O Bogu marmurowym. Kraków: nakładem Księgarni S. A. Krzyżanowskiego.
Podraza-Kwiatkowska, Maria 1994. Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski. Wyd. 2. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Polony, Leszek 1995. „Młoda Polska w muzyce. Estetyka – poetyka – styl”. W: Maria Podraza-Kwiatkowska (red.). Stulecie Młodej Polski. Kraków: TAiWPN „Universitas”.
Puciata-Pawłowska, Jadwiga 1968. Jacek Malczewski. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Rydel, Lucjan 1899. Poezye. T. 1. Z rysunkami Stanisława Wyspiańskiego. Warszawa: nakład Gebethnera i Wolffa. Kraków: G. Gebethner i Spółka.
Rydel, Lucjan 2004. Poezje wybrane. Wstęp, wybór i oprac. tekstu Lesław Tatarowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Sokalska, Małgorzata 2011. „Poezja Marii Konopnickiej i pieśń”. W: Olga Płaszczewska (red.). Czytanie Konopnickiej. Posł. Marian Stala. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Staff, Leopold 1980. Poezje zebrane. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Tatarowski, Lesław 2004. „»Pieśni mojej duszy…«. O poezji Lucjana Rydla”. W: Lucjan Rydel. Poezje wybrane. Wstęp, wybór i oprac. Lesław Tatarowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Tresidder, Jack 2001. Symbole i ich znaczenie. Tłum. Zbigniew Dalewski. Warszawa: Horyzont–Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media–Świat Książki.
Wyka, Kazimierz 1971. Thanatos i Polska, czyli o Jacku Malczewskim. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Zgorzelski, Czesław 1993. „Elementy »muzyczności« w poezji lirycznej”. W: Obserwacje. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Grzegorz Igliński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 904
Liczba cytowań: 0
