Kuźnia charakterów. Powstanie styczniowe i wojna secesyjna w refleksji charakterologicznej strony przegranej
DOI:
https://doi.org/10.12775/KlioPL.2023.03Słowa kluczowe
kultury klęski, charakterologia narodowa, Konfederacja, wojna secesyjna, powstanie styczniowe, bohaterowie, romantyzmAbstrakt
Artykuł omawia związki i analogie pomiędzy interpretacjami powstania styczniowego i wojny secesyjnej w piśmiennictwie polskim i Południa Stanów Zjednoczonych. W obu wypadkach już w czasie działań zbrojnych zaczęły się wytwarzać kultury klęski, w których istotną rolę odgrywała charakterologia narodowa. Najważniejszym punktem odniesienia tych kultur okazała się kultura romantyczna. Wyjątek stanowią głównodowodzący wojsk powstańczych i Konfederacji. Zarówno generał Robert E. Lee, jak i Romuald Traugutt reprezentowali model klasycznego bohatera uzupełniony o wątki chrześcijańskie.
Bibliografia
Czasopisma
„The North American Review” – wybrane numery
„Southern Historical Society’s Papers” – wybrane numery
Pozycje książkowe
P.Ch. Anderson, Blood Image. Turner Ashby in the Civil War and the Southern Mind, Baton Rouge 2002
A. Barowicz, Marcin „Lelewel” Borelowski, Rzeszów 1913
J. Białynia-Chołodecki, Dyktator Romuald Traugutt i kult jego pamięci we Lwowie, Lwów 1925
J. Białynia Chołodecki, Dąb-Dąbczańscy i Jan Żalplachta-Zapałowicz. Przyczynki do dziejów powstania styczniowego, Lwów b.d.w.
S. Buszczyński, Obrona spotwarzonego narodu, Kraków 1888
T.L. Connelly, The Marble Man. Robert E. Lee and His Image in American Society, New York 1977
K.K. Daszyk, Strażnik romantycznej tradycji. Rzecz o Stefanie Buszczyńskim, Kraków 2001
A. Drążkiewicz, Wspomnienia Czachowszczyka z 1863 r., Lwów 1890
M. Dubiecki, Bohaterski naczelnik powstania styczniowego (Romuald Traugutt), Warszawa 1918
M. Dubiecki, Edmund Różycki. Szkic biograficzny, Kraków 1895
[M. Dubiecki], Romuald Traugutt i jego dyktatura podczas powstania styczniowego (1863–64), Lwów 1894
M. Dubiecki, Romuald Traugutt i jego dyktatura podczas powstania styczniowego (1863–1864), wyd. 5 popr., Poznań 1924
P.D. Escott, The Uses of Gallantry. Virginians and the Origins of J.E.B. Stuart’s Historical Image, „The Virginia Magazine of History and Biography” 103, 1995, nr 1, s. 47–72
G.W. Gallagher, Lee and His Generals in War and Memory, Baton Rouge 1998
[J.K. Gieysztor], Aleksander Chmielewski 1814–1882. Prawdą a pracą, Lwów 1883
A. Giller, Polska w walce. Zbiór wspomnień i pamiętników z dziejów naszego wyjarzmiania, Kraków 1875
D. Gilpin Faust, The Creation of Confederate Nationalism. Ideology and Identity in the Civil War South, Baton Rouge–London 1988
R. Glaze, Saint and Sinner. Robert E. Lee, Nathan Bedford Forrest, and the Ambiguity of Southern Identity, „The Tennessee Historical Quarterly” 69, 2010, nr 2, s. 164–185
A.F. Grabski, Perspektywy przeszłości, Lublin 1983
M. Janion, Życie pośmiertne Konrada Wallenroda, Warszawa 1990
A.F. Lang, Republicanism, Race, and Reconstruction. The Ethos of Military Occupation in Civil War America, „Journal of the Civil War Era” 4, 2014, nr 4, s. 559–589
C. McCarthy, Detailed Minutiae of Soldier Life in the Army of Northern Virginia, 1861–1865, Lincoln (NE) 1993
L. Michalska-Bracha, Między pamięcią a historiografią. Lwowskie debaty o powstaniu styczniowym (1864–1939), Kielce 2011
L. Michalska-Bracha, Powstanie styczniowe w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego w okresie zaborów, Kielce 2003
M. Micińska, Między Królem Duchem a mieszczaninem. Obraz bohatera narodowego w piśmiennictwie polskim przełomu XIX i XX w. (1890–1914), Wrocław 1995
I. Peszke, Jenerał Romuald Traugutt, ostatni naczelnik narodu, Warszawa 1916
[S. Pomarański], Generał Romuald Traugutt (w 55 rocznicę śmierci), Zamość 1919
S. Pomarański, Wojskowa służba Traugutta, w: Księga Pamiątkowa ku uczczeniu dwudziestopięcioletniej działalności naukowej prof. Marcelego Handelsmana, Warszawa 1929 (odb.)
Powstanie pod względem wojennym, Warszawa 1863
Prasa tajna z lat 1861–1864, cz. 1–3, red. S. Kieniewicz, I. Miller, oprac. D. Fajnhauz, S. Kieniewicz, W. Śliwowska, Wrocław 1966–1970
F. Rawita-Gawroński, Henryka Pustowójtówna. Sylwetka biograficzna 1838–1881, Lwów 1911
B.H. Reid, Robert E. Lee: Icon for a Nation, Amherst–New York 2007
J. Rusin, Człowiek świętego imienia. Legenda Traugutta w piśmiennictwie polskim XIX i XX wieku, Rzeszów 2002
J. Rusin, Legenda Traugutta i jubileusze. Wybrane przykłady, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury” 2013, nr 13, s. 71–85
S. Rybicki, Zygmunt Chmieleński i działalność jego w powstaniu 1863 roku, Warszawa 1916
W. Schivelbusch, Die Kultur der Niederlage. Der amerikanische Süden 1865, Frankreich 1871, Deutschland 1918, Berlin 2001
A. Sheehan-Dean, The Calculus of Violence. How Americans Fought the Civil War, Cambridge (MA) 2018
N. Silber, Intemperate Men, Spiteful Women, and Jefferson Davis. Northern Views of the Defeated South, „American Quarterly” 41, 1989, nr 4, s. 614–635
W. Śliwowska, Syberia w życiu i pamięci Gieysztorów – zesłańców postyczniowych, Warszawa 2000.
M. Wade, “I Would Rather Be Among the Comanches”. The Military Occupation of Southwest Louisiana, 1865, „Louisiana History. The Journal of the Louisiana Historical Association” 39, 1998, nr 1, s. 45–64
A. Wierzbicki, Spory o polską duszę. Z zagadnień charakterologii narodowej w historiografii polskiej XIX i XX wieku, wyd. 2 rozsz., Warszawa 2010
E. Wilson, Patriotic Gore. Studies in the Literature of the American Civil War, New York 1962
[W. Wiśniewski], Galicja czyli rok 1863 i 1864, Lipsk 1865
M. Wolniewicz, Moskwa ante portas. Rosja w polskiej propagandzie powstańczej (1863–1864), Poznań 2014
Wspomnienia o Zygmuncie Sierakowskim, naczelnym wodzu powstania styczniowego na Litwie i Żmudzi. Wyjątki z pamiętnika Jana Staniewicza, oprac. Z. Staniewicz, b.m.w. 1939
B. Wyatt-Brown, Honor and Violence in the Old South, New York 1982
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 382
Liczba cytowań: 0
