Cosmogony and methodology. The image of the Piast rulers in the historical reflection of Stanisław Zakrzewski (1873–1936)
DOI:
https://doi.org/10.12775/KlioPL.2022.06Keywords
myth, the Piast dynasty, Stanisław Zakrzewski, historiographyAbstract
This article presents Stanisław Zakrzewski’s views of the historical role of the Piast rulers, especially the first two Christian representatives of the dynasty – Mieszko the First (922–945–992) and Boleslaus the Brave (c. 967–1025). According to the author, Zakrzewski, as an adherent of the heroic conception of history, presented a thoroughly mythologised representation of the past. This is evidenced by the linking of the reigns of these two rulers with the Great Man Theory. Great men-creators, implementing the plans of Providence, undertook the mission of transforming the chaos reigning in Europe into a new and lasting order. The second part of the article deals with Zakrzewski’s theoretical assumptions. The author shows that Zakrzewski downplayed the historical significance of legal and constitutional arrangements by adopting a heroic conception of history. The historian’s support for Józef Piłsudski’s 1926 coup d’état can thus be seen as a telling illustration of his theoretical preferences.
References
O. Balzer, Z zagadnień ustrojowych Polski, Lwów 1917
K. Błachowska, Stanisław Zakrzewski (1873–1936), w: Złota księga historiografii lwowskiej, red. J. Maternicki, Rzeszów 2007, s. 379–398
M. Eliade, Myth and Reality, tłum. z franc. W.R. Trask, New York–Evanston 1963
M. Eliade, Sacrum – mit – historia. Wybór esejów, wybór M. Czerwiński, wstęp B. Moliński, tłum. A. Tatarkiewicz, Warszawa 1970
M. Eliade, Traktat o historii religii, tłum. J. Wierusz-Kowalski, wstęp L. Kołakowski, posł. S. Tokarski, wyd. 2, Łódź 1993
A.F. Grabski, Adam Naruszewicz jako historyk, „Wiek Oświecenia” 13, 1998, s. 8–53
A.F. Grabski, Myśl historyczna polskiego oświecenia, Warszawa 1976, s. 17–45
A.F. Grabski, Zygmunt Wojciechowski i historia macierzystych ziem polskich, w: Z. Wojciechowski, Zygmunt Stary (1506–1548), Warszawa 1979, s. 5–69
G. Himmelfarb, The New History and the Old. Critical Essays and Reappraisals, Cambridge (MA)– –London 1987
G.G. Iggers, The German Conception of History. The National Tradition of Historical Thought from Herder to the Present, Middletown (Conn.) 1983
L. Korczak, Stanisław Zakrzewski – człowiek i dzieło, w: Kazimierz Zakrzewski. Historia i polityka, red. M. Dąbrowska, Warszawa–Łódź 2015, s. 21–34
G. Markiewicz, Rozważania wstępne nad pojęciem mitu historycznego, w: Polskie mity polityczne XIX i XX wieku, t. 9, red. W. Wrzesiński, Wrocław 1994, s. 23–29
J. Maternicki, Mitologizacja i demitologizacja historii. Z rozważań nad charakterem i społeczną funkcją historiografii i edukacji historycznej, „Przegląd Humanistyczny” 33, 1989, nr 3, s. 1–17
A. Mękarski, Między mitem a polityczną racjonalnością. Myśl historyczna Pawła Jasienicy i jej recepcja w dobie Polski Ludowej, „Kwartalnik Historyczny” 2013, nr 1, s. 55–99
J. Pisulińska, Stanisław Zakrzewski (1876–1936) i jego uczniowie, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2020, nr 1, s. 37–46
J. Pisulińska, Zagadnienie syntezy w refleksji metodologicznej i dziejopisarstwie Stanisława Zakrzewskiego, w: Badacze przeszłości wobec wyzwań XIX i XX wieku, red. K. Błachowska, Z. Romek, M. Wolniewicz, Warszawa 2013, s. 213–228
A. Stępnik, Mity w wiązaniu narracji historycznej, „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 34, 2015, nr 3, s. 3–23
K. Śreniowska, Stanisław Zakrzewski. Przyczynek do charakterystyki prądów ideologicznych w historiografii polskiej 1893–1936, Łódź 1956
J. Topolski, O mitach w badaniu przeszłości, w: Metodologiczne problemy badań nad dziejami myśli historycznej. Materiały z konferencji naukowej w Krynicy 1989, red. J. Maternicki, Warszawa 1990, s. 51–65
J. Topolski, Świat bez historii, Warszawa 1972
A. Wierzbicki, Historiografia polska doby romantyzmu, Wrocław 1999
A. Wierzbicki, Jak powstało państwo polskie? Hipoteza podboju w historiografii polskiej XIX i XX wieku, Warszawa 2019
S. Zakrzewski, Bolesław Chrobry Wielki, Lwów 1925
S. Zakrzewski, Czasy Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, w: tenże, Zagadnienia historyczne, t. 2, Lwów 1936, s. 141–177
S. Zakrzewski, Epoka piastowska, w: tenże, Zagadnienia historyczne, t. 2, Lwów 1936, s. 53–88
S. Zakrzewski, Geneza narodowości polskiej, „Ateneum Polskie” 1, 1908, s. 1–17
S. Zakrzewski, Historya polityczna Polski, cz. 1: Wieki średnie, Kraków 1920
S. Zakrzewski, Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego, Kraków 1921
S. Zakrzewski, Polityka społeczna Piastów, w: tenże, Zagadnienia historyczne, t. 2, Lwów 1936, s. 88–107
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 219
Number of citations: 0
