Znaki niepodległości. Święto 11 Listopada w Polsce i jego odpowiedniki w międzywojennej Europie Środkowo-Wschodniej
DOI:
https://doi.org/10.12775/KlioPL.2018.08Słowa kluczowe
Święto Niepodległości, obchody rocznicowe, Europa Środkowo-Wschodnia, weterani, groby wojenne, groby nieznanego żołnierza, polityka pamięci, National Independence Day, anniversary celebrations, Central and Eastern Europe, veterans, war gravesAbstrakt
Artykuł omawia polityki pamięci państw Europy Środkowo-Wschodniej w dwudziestoleciu międzywojennym w czterech obszarach. Pierwszy dotyczy sporów wokół daty uzyskania (albo odzyskania) niepodległości, względnie zjednoczenia kraju. Kolejny – pomników usuwanych i erygowanych po 1918 r. Trzeci przybliża losy grobów wojennych i upamiętnień poległych w I wojnie światowej i w walkach o niepodległość i granice. Ostatni analizuje okoliczności i symbolikę grobów nieznanego żołnierza.
The article presents policies of memory pursued in the interwar period by the states of Central and Eastern Europe, on the basis of four groups of examples. The first one concerns controversies around the date of gaining (or regaining) independence, or unification of the country. The next one – monuments removed or erected after 1918. The third group focuses on the fate of war graves and commemoration places of people killed during the Great War and in fights for independence and frontiers, while the last one analyses the circumstances and symbolism of unknown soldiers’ graves.
Bibliografia
Akt 5 listopada i jego konsekwencje dla Polski i Europy, red. J. Kłaczkow, K. Kania, Z. Girzyński, Toruń 2016
L. Antonowicz, Narodziny Drugiej Rzeczypospolitej ze stanowiska prawa międzynarodowego, „Przegląd Sejmowy” 1998, nr 5(28), s. 17–22
P. Barišić, Gedenktage in Kroatien als Medium der Geschichtserzählung, w: Der Kampf um Gedächtnis. Öffentliche Gedenktage in Mitteleuropa, red. E. Brix, H. Steckl, Wien 1997, s. 337–354
M. Bobrzyński, Wskrzeszenie państwa polskiego. Szkic historyczny, t. 1, Kraków 1920
C. Brzoza, A.L. Sowa, Historia Polski 1918–1945, Kraków 2006
V. Davoliūtė, The Making and Breaking of Soviet Lithuania. Memory and Modernity in the Wake of War, London–New York 2013
R. Dmowski, Pisma, t. 5: Polityka polska i odbudowanie państwa, cz. 1: Przed wojną; Wojna r. 1917, Częstochowa 1937
R. Dmowski, Pisma, t. 6: Polityka polska i odbudowanie państwa, cz. 2: Wojna od r. 1917; Pokój, Częstochowa 1937
J. Eichenberg, Kämpfen für Frieden und Fürsorge. Polnische Veteranen des Ersten Weltkriegs und ihre internationalen Kontakte, 1918–1939, München 2011
Z. Gnat-Wieteska, Akt 5 listopada, jego postanowienia i znaczenie, „Niepodległość i Pamięć” 23, 2016, nr 2(54), s. 13–22
M. Górny, Dílna velké doby. Zrození nového člověka za první světové války, w: Svůdnost sociálního experimentu. Nový člověk 20. století, red. L. Fasora, J. Hanuš, D. Nečasová, Praha 2018, s. 161–174
Z. Hojda, J. Pokorný, Pomníky a zapomníky, Praha 1996
A. Ignjatović, From Constructed Memory to Imagined National Tradition. The Tomb of the Unknown Yugoslav Soldier (1934–38), „Slavonic and East European Review” 88, 2010, nr 4, s. 624–651
V. Kessler, Druhý život válečných pomníků, Praha 2017
Á. von Klimó, Nation, Konfession, Geschichte. Zur nationalen Geschichtskultur Ungarns im europäischen Kontext (1860–1948), München 2003
R. Koshar, From Monuments to Traces. Artifacts of German Memory, 1870–1990, Berkeley 2000
D. Kováč, 30. Október 1918 a jeho muži, w: Muži Deklarácie, Bratislava 2000, s. 7–21
A. Kovács-Bertrand, Der ungarische Revisionismus nach dem Ersten Weltkrieg. Der publizistische Kampf gegen den Friedensvertrag von Trianon (1918–1931), München 1997
P. Kudlak, Dyskusja wokół 11 listopada wprasie międzywojennej, Warszawa 2017, mps pracy magisterskiej pod kier. prof. dr. hab. W. Borodzieja, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego
I. Livezeanu, Cultural Politics in Greater Romania. Regionalism, Nation Building and Ethnic Struggle, 1918–1930, Ithaca 2000
M. Łopata, Groby żydowskich żołnierzy Wielkiej Wojny w Galicji, w: Znaki pamięci. Materiały z konferencji naukowej, Gorlice, 27.10.2007 r., red. M. Dziedziak, Gorlice 2008, s. 5–26
P.M. Majewski, „Niemcy sudeccy” 1848–1948. Historia pewnego nacjonalizmu, Warszawa 2007
T.G. Masaryk, Die Weltrevolution. Erinnerungen und Betrachtungen 1914–1918, Berlin 1925
G. Mazur, Życie polityczne polskiego Lwowa 1918–1939, Kraków 2007
C. Mick, The Dead and the Living. War Veterans and Memorial Culture in Interwar Polish Galicia, w: Sacrifice and Rebirth. The Legacy of the Last Habsburg War, red. M. Cornwall, J.P. Newman, Oxford 2016, s. 233–257
J.P. Newman, Yugoslavia in the Shadow of War. Veterans and the Limits of State Building, 1903–1945, Cambridge 2015
B.K. Nykiel, Vom Vergessen zu einer neuen kollektiven Erinnerung. Gegenwart und Vergangenheit westgalizischer Soldatenfriedhöfe, w: Schlachtfeld Galizien, red. C. Reichl-Ham, I. Nöbauer, W. Fröhlich, Wien 2016, s. 207–247
J. Pałosz, The Military Cemetery as a Form of the Cult of the Fallen Soldier. The History of the Idea and Its Destruction on the Example of Austro-Hungarian Cemeteries in „Russian Poland”, „Remembrance and Solidarity” 2, 2014, s. 299–325
J. Piłsudski, Pisma zbiorowe, t. 8, red. K. Świtalski, Warszawa 1937
Polskie dokumenty dyplomatyczne, styczeń–maj 1919 r., red. S. Dębski, Warszawa 2017
A. Pukszto, Między stołecznością a partykularyzmem. Wielonarodowościowe społeczeństwo Wilna w latach 1915–1920, Toruń 2006
J. Rusin, Legenda Traugutta i jubileusze. Wybrane przykłady, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury” 13, 2013
K. Ruszała, „Requiem aeternam”. Groby Galicjan poległych w I wojnie światowej na terenie dzisiejszej Słowenii, w: W Galicji i nad Soczą. Polacy i Słoweńcy na frontach I wojny światowej, red. A. Cetnarowicz, D. Nećak, S. Pijaj, B. Todorović, Kraków 2016, s. 93–104
K. Ruszała, „Żołnierze cesarza odeszli na spoczynek”. Zachodniogalicyjskie cmentarze wojenne i pochówki Słoweńców z armii austro-węgierskiej, w: W Galicji i nad Soczą. Polacy i Słoweńcy na frontach I wojny światowej, red. A. Cetnarowicz, D. Nećak, S. Pijaj, B. Todorović, Kraków 2016, s. 105–116
F. Soukup, 28. Říjen. Předpoklady a vývoj našeho odboje domácího v československé resoluci za statní samostatnost národa, Praha 1928
P. Steinbach, Pamięć – upamiętnianie – polityka historyczna, w: Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 4: Refleksje metodologiczne, red. R. Traba, H.H. Hahn, współpr. M. Górny, K. Kończal, Warszawa 2013, s. 282–304
G. Swain, Politicising Commemoration in Twentieth-century Latvia, w: Aftermath. Legacies and Memories of War in Europe, 1918–1945–1989, red. N. Martin, T. Haughton, P. Purseigle, Farnham 2014, s. 41–60
J. Szczepański, Organizacje kombatanckie i paramilitarne na Mazowszu Północnym w okresie międzywojennym, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego” 23, 2009, s. 31–43
Święto Niepodległości – tradycja a współczesność, red. A. Stawarz, Warszawa 2003
C. Tacke, Denkmal im sozialen Raum. Nationale Symbole in Deutschland und Frankreich im 19. Jahrhundert, Göttingen 1995
J. Tazbir, Warszawskie pomniki narodowej chwały i – hańby, w: Warszawa. O czym mówią pomniki i kamienie, red. K. Mórawski, A. Stawarz, Warszawa 2000, s. 13–28
B. Varga, The Monumental Nation. Magyar Nationalism and Symbolic Politics in fin-de-siècle Hungary, New York–Oxford 2016
B. Wachowska, Od 11 listopada do 11 listopada czyli spory o symboliczne Święto Niepodległości Polski, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 54, 1995, s. 4–16
Die Weltkriege als symbolische Bezugspunkte. Polen, die Tschechoslowakei und Deutschland nach dem Ersten und Zweiten Weltkrieg, red. N. Stegmann, Praha 2009
K. Wessely, Theater und Gedächtnis. Der 4. März und T.G. Masaryk als Gedächtnisorte?, w: Aufbruch und Krise. Das östliche Europa und die Deutschen nach dem Ersten Weltkrieg, red. B. Störtköhl, J. Stüben, T. Weger, München 2010, s. 185–196
J. Winnicki, Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy 1917–1918, Wrocław 2007
W. Witos, Moje wspomnienia, oprac. A. Czubiński, Z. Hammerling, S. Lato, W. Stankiewicz, Warszawa 1981
M. Zeidler, Ideas on Territorial Revision in Hungary, 1920–1945, tłum. T.J. DeKornfeld, H.D. DeKornfeld, Wayne (NY) 2007
Zjednoczenie Polskich Stowarzyszeń w Rzeczypospolitej. Sprawozdanie z działalności jego od początku istnienia do roku 1924, Warszawa 1924
L. Zugaj, Dzieje Jastkowa i okolic. Od zarania do 1939 roku, Lublin 2010
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 263
Liczba cytowań: 0