Niemiecka medycyna niematerialistyczna 1797–1848 w świetle historiografii z lat 1811–2014
DOI:
https://doi.org/10.12775/KlioPL.2016.10Słowa kluczowe
niemiecka medycyna romantyczna, standard romantyczny w medycynie, historiografia niemieckiej medycyny romantycznejAbstrakt
Niemiecka medycyna romantyczna z lat 1797–1848 jest obecnie przedmiotem rozwiniętych badań prowadzonych zgodnie z zasadami metodologicznymi właściwymi dla nauk humanistycznych: historii, socjologii, antropologii kulturowej i antropologii medycyny klinicznej. Tego rodzaju standard interpretacyjny pojawił się w poświęconych tej epoce pracach w latach 70. XX w., a od lat 90. do chwili obecnej jest standardem dominującym. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wcześniejszych sposobów historiograficznego opisu tej epoki i ukazanie, w jaki sposób dominująca dziś perspektywa kształtowała się w sporach teoretycznych toczonych przez badaczy tej epoki w XIX i XX w. Artykuł zawiera omówienie najważniejszych ujęć teoretycznych występujących w historiografii niemieckiej medycyny romantycznej (ujęcie eklektyczne, filozoficzne, jednobiegunowe, dwubiegunowe, trójbiegunowe i wielobiegunowe) oraz przedstawia charakterystyczne dla każdego z tych ujęć prace powstałe do połowy XX w. Piśmiennictwo późniejsze, a także prace z lat 1900–1945, niezwiązane wyraźniej z żadnym z ujęć teoretycznych, zostało przywołane w cytowanych w artykule monografiach, będących wynikiem moich badań nad historiografią medycyny niemieckiej.Bibliografia
P. Badyna, Bóg i przyroda w XVIII-wiecznym piśmiennictwie przyrodoznawczym jako konstrukt kulturowy, w: Obrazy świata jako konstrukty świata kultury. Analiza historyczno-porównawcza, red. B. Płonka-Syroka, A. Syroka, Wrocław 2012 (Studia z Dziejów Kultury Medycznej, 12), s. 15–34
M. Boas-Hall, Promoting Experimental Learning. Experiment and the Royal Society (1660–1727), New York 1991
F.T. Brechka, Gerhard van Swieten and his World 1700–1772, Hague 1970
F.C. Breiser, Enlightenment, Revolution und Romanticism. The Genesis of Modern German Political Thought 1790–1800, Cambridge (Mass.) 1992
G. Buchholz, Die Medizintheorie Claude Bernard’s: ihr philosophischer und wissenschaftlicher Hintergrund, Murken 1985
P. Chaunu, Cywilizacja wieku Oświecenia, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1993
F. Cohen, Die zweite Erschaffung der Welt. Wie die moderne Naturwissenschaft entstand, Frankfurt–New York 2010
A. Croce-Birch, The Problem of Method in Newton’s Natural Philosophy, w: Nature and Scientific Method, red. D.D. Dahlstrom, Washington 1991, s. 253–270
A. Cunningham, R. French, The Medical Enlightenment of the Eighteenth Century, Cambridge 1990
D. von Engelhardt, Zu einer Sozialgeschichte der romantischen Naturforschung, „Sudhoff ’s Archiv für Geschichte der Medizin” 63, 1981, z. 3, s. 209–225
D. Golz, Naturmystik und Naturwissenschaft in der Medizin um 1600, „Sudhoff ’s Archiv für Geschichte der Medizin und der Naturwissenschaften” 60, 1976, z. 1, s. 54–65
M. Hahn, H.J. Sandkühler, Die Teilung der Vernunft. Philosophie und empirisches Wissen im 18. und 19. Jahrhundert, Köln 1982
Henry Ernst Sigerist (1891–1957). Begründer einer modernen Sozialgeschichte der Medizin. Ausgewählte Texte, red. A. Thom, K.-H. Karbe, Leipzig 1981
V. Hess, Von der semiotischen zur diagnostischen Medizin. Die Entstehung der klinischen Methode zwischen 1750 und 1850, Husum 1993
C. Huercamp, Der Aufstieg der Ärzte im 19. Jahrhundert. Vom gelehrten Stand zum professionellen Experten. Das Beispiel Preussen, Göttingen 1985
R. Jütte, Sozialgeschichte der Medizin: zakres – metody – cele, tłum. T. Srogosz, „Medycyna Nowożytna. Studia nad Kulturą Medyczną” 7, 2000, z. 1, s. 25–42
L.S. King, The Medical World of the Eighteenth Century, Chicago 1958
L.S. King, The Philosophy of Medicine. The Early Eighteenth Century, Cambridge (Mass.)–London 1978
H. Koelbing, Die ärztliche Therapie. Grundlage ihrer Geschichte, Darmstadt 1985
Z. Kuderowicz, Filozofia nowożytnej Europy, Warszawa 1980
E. Lesky, Wien und die Weltmedizin, Wien–Köln 1974
Medical Theory and Therapeutic Practice in the Eighteenth Century. A Transatlantic Perspective, red. J. Helm, R. Wilson, Stuttgart 2008
Medicine and the Reformation, red. O.P. Grell, London 1993
L. Miodoński, Całość jako paradygmat rozumienia świata w myśli niemieckiej przełomu romantycznego. Analiza wybranych problemów, Wrocław 2001
Paracelsus. Mikrokosmos und Makrokosmos: okkulte Schriften, red. H. Werner, München 1989
K. Pfeifer, Medizin der Goethezeit. Christoph Wilhelm Hufeland und die Heilkunst des 18. Jahrhunderts, Köln–Weimar–Wien 2000
B. Płonka-Syroka, Imputacje kulturowe w standardzie niemieckiej medycyny romantycznej, w: Antropologia medycyny i farmacji w kontekście kulturowym, społecznym i historycznym, red.
B. Płonka-Syroka, Wrocław 2008 (Studia Humanistyczne Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej we Wrocławiu, 1), s. 313–331
B. Płonka-Syroka, Koncepcja podmiotowości człowieka wobec podstawowych pojęć medycyny teoretycznej i praktycznej, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 43, 1998, nr 2, s. 65–76
B. Płonka-Syroka, Medycyna czasów Restauracji (1815–1848) na przykładzie medycyny akademickiej we Francji i Prusach, w: Medycyna i religia, t. 2, red. B. Płonka-Syroka, M. Dąsal (w przyg. do druku)
B. Płonka-Syroka, Medycyna kliniczna i alternatywna – próba charakterystyki porównawczej, w: Gra możliwości. Studia z historii medycyny i farmacji XIX i XX wieku, red. B. Płonka-Syroka, Wrocław 2011 (Studia Humanistyczne Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej we Wrocławiu, 4), s. 23–42
B. Płonka-Syroka, Medycyna niemiecka nurtu niematerialistycznego 1797–1848 i polska recepcja jej teorii i doktryn w dziewiętnastym stuleciu, Warszawa 1999
B. Płonka-Syroka, Medycyna w historii i kulturze, wyd. 2 rozsz., Warszawa 2016
B. Płonka-Syroka, Mesmeryzm. Od astrologii do bioenergoterapii, wyd. 3 rozsz., Wrocław 2007
B. Płonka-Syroka, Metodologia Ludwika Flecka w kontekście standardu teoretycznego medycyny klinicznej (1750–1850), w: Ludwik Fleck: tradycje, interpretacje, inspiracje, red. B. Płonka-Syroka, P. Jarnicki, B. Balicki, Wrocław 2015, s. 10–40
B. Płonka-Syroka, Niemiecka medycyna romantyczna (1797–1848) w opiniach przedstawicieli polskiego środowiska naukowego do 1863 r., „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 8(50), 2015, s. 101–119
B. Płonka-Syroka, Niemiecka medycyna romantyczna, Warszawa 2007
B. Płonka-Syroka, Spór o model medycyny klinicznej w Europie (1750–1850): Francja, Austria i Prusy – odmienne warianty modernizacji, w: Zatargi, waśnie, konflikty. W perspektywie historycznej i kulturowej, red. K. Łeńska-Bąk, Opole 2015 (Stromata Anthropologica, 10), s. 163–176
B. Płonka-Syroka, System policji lekarskiej Johanna Petera Franka jako przykład realizacji oświeceniowej idei prawa do zdrowia, w: Czystość i brud. Higiena nowożytna (XV–XVIII w.), red. W. Korpalska, W. Ślusarczyk, Bydgoszcz 2015, s. 307–328
B. Płonka-Syroka, Wpływ czynników społeczno-politycznych na kształtowanie się systemu medycyny publicznej w Prusach i zjednoczonych Niemczech do 1914 r., w: Czystość i brud. Higiena w XIX wieku. Wokół przełomu bakteriologicznego, red. W. Korpalska, W. Ślusarczyk, Bydgoszcz 2016 (w druku)
Ch. Probst, Der Weg des ärztlichen Erkennens am Krankenbett. Hermann Boerhaave und die Altere Wiener Medizinische Schule (1701–1787), Wiesbaden 1973
Proces modernizacji nauk przyrodniczych w historii i historiografii nauki, red. B. Płonka-Syroka, Wrocław 2003 (Studia z Dziejów Kultury Medycznej, 7)
Revolution und Gegenrevolution 1798–1830: zur geistigen Auseinandersetzung in Frankreich und Deutschland, red. R. Dufraisse, München 1991
U. Schäfer, Physikalische Heilmethoden in den Ersten Wiener Medizinische Schule, Baltimore 1967
M. Stolberg, Therapeutic Pluralism and Conflicting Medical Opinions in the Eighteenth Century. The Patient’s View, w: Medical Theory and Therapeutic Practice in the Eighteenth Century. A Transatlantic Perspective, red. J. Helm, R. Wilson, Stuttgart 2008, s. 95–112
M. Tsouyopoulos, Der Einfluss des Neoplatonismus auf die Wissenschaft der Renaissance, „Sudhoff ’s Archiv für Geschichte der Medizin und der Naturwissenschaften” 60, 1976, z. 1, s. 33–44
E. Weiss, Deutschland und Frankreich um 1800. Aufklärung – Gegenrevolution – Reform, München 1990
William Cullen and the Eighteenth Century Medical World, red. A. Doig, Edinburg 1991
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 488
Liczba cytowań: 0
