Rola krytyki historycznej a społeczne zapotrzebowanie na obraz przeszłości narodowej w XIX wieku – refleksje historyka historiografii
DOI:
https://doi.org/10.12775/KlioPL.2022.01Słowa kluczowe
krytyka przednaukowa, krytyka naukowa, świadomość historyczna, recepcja historiografii, społeczna recepcja przeszłości, obraz przeszłościAbstrakt
Tematem artykułu jest bezpośredni i pośredni wpływ krytyki przednaukowej i naukowej na kształtowanie opinii publicznej w zakresie oceny prac historycznych i zapotrzebowania na określony obraz przeszłości narodowej w XIX stuleciu. W artykule przytoczono argumenty na rzecz tezy, że istotną rolę w przekazie informacji o pracach historycznych powstających pod zaborami i na emigracji odegrała prasa codzienna i periodyczna. Dopiero wraz z profesjonalizacją badań historycznych krytyka przeniosła się do wyspecjalizowanych pism, zawężając tym samym dyskusję nad kształtem historiografii do kręgu specjalistów.
Bibliografia
Źródła historiograficzne
J. Bartoszewicz, Historia literatury polskiej, Warszawa 1861
J. Bartoszewicz, Nowa epoka literatury historycznej polskiej. Przegląd, „Biblioteka Warszawska” 1850, nr 2, s. 55–79
M. Bobrzyński, Kilka słów o najnowszym ruchu na polu naszego dziejopisarstwa, „Niwa” 6, 1877, t. 12, nr 67, s. 481–499 (przedruk: Historycy o historii. Od Adama Naruszewicza do Stanisława Kętrzyńskiego 1775–1918, t. 1, zebr., wstęp i koment. M.H. Serejski, Warszawa 1963, s. 149–168)
M. Bobrzyński, W imię prawdy dziejowej. Rzecz o zadaniu historii i jej dzisiejszym stanowisku, w: tenże, Szkice i studia, t. 1, Kraków 1922, s. 1–35
K. Brodziński, Pisma, t. 3, Poznań 1873
W. Kalinka, O książce prof. M. Bobrzyńskiego „Dzieje polski w zarysie słów kilka”, „Czas” 1879, nr 87–91 (przedruk: tenże, Pisma pomniejsze, t. 11, cz. 3, Kraków 1900, s. 349–390)
K. Liske, Übersicht der polnischen geschichtlichen Literatur der letzten Jahre, „Historische Zeitschrift” 18, 1867, s. 359–410, https://archive.org/details/jstor-27591106/page/n1/mode/2up (3 XII 2022)
M. Mochnacki, Pisma krytyczne i polityczne, t. 1, wstęp Z. Przychodniak, wybór i oprac. J. Kubiak, E. Nowicka, Z. Przychodniak, Kraków 1996
A. Pawiński, Przegląd współczesnej historiografii polskiej, „Istoričeskoe Obozrenie” 1, 1890, s. 200– 215 (przedruk: Historycy o historii. Od Adama Naruszewicza do Stanisława Kętrzyńskiego 1775– 1918, t. 1, zebr., wstęp i koment. M.H. Serejski, Warszawa 1963, s. 385–400)
H. Schmitt, Pogląd na rozwój, ducha i kierunek dziejopisarstwa polskiego w wieku XIX, „Dziennik Literacki” (Lwów) 1859, s. 526–790
W. Smoleński, Szkoły historyczne w Polsce. Główne kierunki poglądów na przeszłość, przedm. A.F. Grabski, Warszawa 1986
S. Smolka, O pojęciu, zadaniu i stanowisku historii, „Ateneum” 3, 1879, s. 201–231, 492–514
K. Szajnocha, Przedmowa, w: tenże, Bolesław Chrobry. Opowiadanie historyczne według źródeł spółczesnych, Lwów 1849, s. IV–VI
K. Szajnocha, Przedmowa, w: tenże, Pierwsze odrodzenie się Polski 1279–1333. Szkic historyczny, Lwów 1849, s. 4–5
J. Szujski, Kilka uwag o „Dziejach Polski w krótkim zarysie” Michała Bobrzyńskiego, „Niwa” 1879 (przedruk: tenże, O fałszywej historii jako mistrzyni fałszywej polityki. Rozprawy i artykuły, wybór H. Michalak, Warszawa 1991, s. 367–434)
J. Szujski, Wstępne uwagi i wiadomości, w: tenże, Dzieła. Wydanie zbiorowe, ser. 2, t. 1: Dzieje Polski podług ostatnich badań spisane, Kraków 1895, s. 3–11
Opracowania
E. Domańska, Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, wyd. 2 uzup. i uaktualnione, Poznań 2005
B. Gubrynowicz, Antoni Małecki (1821–1913), Lwów 1920
Historycy o historii. Od Adama Naruszewicza do Stanisława Kętrzyńskiego 1775–1918, t. 1, zebrał, wstęp i koment. M.H. Serejski, Warszawa 1963
V. Julkowska, Historia dla wyobraźni. Recepcja i interpretacja pisarstwa historycznego Karola Szajnochy, Poznań 2010
V. Julkowska, Refleksje historyków lwowskich, krakowskich i warszawskich drugiej połowy XIX wieku na temat dziejów i aktualnego stanu historiografii polskiej, w: Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX wieku, t. 5, red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2007, s. 175–198
B. Krzemieńska-Surowiecka, Polemika wokół „Dziejów Polski w zarysie” Michała Bobrzyńskiego (w latach 1879–1890), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne” seria 1, 1956, nr 4, s. 107–130
Kultura i edukacja historyczna społeczeństwa polskiego w XIX w. Zarys problematyki i postulaty badawcze, red. J. Maternicki, Warszawa 1981
J. Maternicki, Miejsce i rola „Kwartalnika Historycznego” w dziejach historiografii polskiej, w: tenże, Historia jako dialog. Studia i szkice historiograficzne, Rzeszów 1996, s. 275–277
J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983
A. Wierzbicki, Historiografia polska doby romantyzmu, Wrocław 1999
D. Zawadzka, Lelewel prasowy, Warszawa 2018
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 398
Liczba cytowań: 0
