„Dobry upiór” – postrzeganie kobiet zmarłych w połogu w kulturze ludowej i obyczajowości polskiej w okresie między XVI a XVIII w.
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2020.026Słowa kluczowe
połóg, kobieta, kultura ludowa, poczęcie, wywód, upiór, Rzeczpospolita Obojga NarodówAbstrakt
Artykuł dotyczy pewnej ambiwalentnej kategorii zmarłych, jakimi były kobiety zmarłe w połogu. W kulturze ludowej utarło się pewne wyobrażenie dotyczące położnic. Wierzono, że nie potrafią one zaznać pośmiertnego spokoju, gdyż nadal łączy je więź z żyjącym dzieckiem, a ich śmierć w tym wyjątkowym stanie uznawano za nieczystą. Z tego powodu zostały one włączone do grona upiorów. Dzięki reliktom kultury ludowej zawartych w źródłach etnograficznych, badaniom archeologicznym oraz liturgii pogrzebowej można przybliżyć obraz wierzeniowy staropolskiego społeczeństwa względem dziwnego upiora, jakim była położnica.Bibliografia
Biegeleisen H., Matka i dziecko w obrzędach, wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego, Lwów 1927.
Bohdanowicz J., Wyposażenie zmarłych, w: Komentarz do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 5V: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe, red. J. Bohdanowicz, Wrocław 1999.
Bystroń J. St., Słowiańskie obrzędy rodzinne. Obrzędy związane z narodzeniem dziecka, Kraków 1916.
Duma P., Śmierć nieczysta na Śląsku. Studia nad obrządkiem pogrzebowym społeczeństwa przedindustrialnego, Wrocław 2015.
Fischer A., Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego, Lwów 1921.
Gołębiowski Ł., Lud polski. Jego zwyczaje i zabobony, Warszawa 1830.
Kłyszejko Cz., Kłyszejko-Molska J., Fizjologia ciąży i porodu, w: Wykłady z fizjologii człowieka, red. M. Tafil-Klawe, J. J. Klawe, Warszawa 2009.
Kowalski P., Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 1998.
Kubiaczyk-Paluch B., Pisarski T., Połóg, w: Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów, pod red. T. Pisarskiego, Warszawa 1998.
Kwaśkiewicz K., Zwyczaje i obrzędy rodzinne w: Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, Wrocław 1981.
Labudda A., Liturgia pogrzebu w Polsce do wydania rytuału piotrkowskiego (1631). Studium historyczno-liturgiczne, Warszawa 1983.
Mickiewicz A., Rybka, w: Wiersze i ballady, t. 1, oprac. Cz. Zgorzelski, Warszawa 1982.
Paul M., Człowiek rodzi się na śmierć i umiera na życie. Obrzędy przejścia i ich symbolika, Rzeszów 2003.
Podgórska B., Podgórski A., Wielka księga demonów polskich. Leksykon i antologia demonologii ludowej, Katowice 2005.
Rok B., Człowiek wobec śmierci w kulturze staropolskiej, „Historia”, 1995, t. CXIX119, 1995.
Roux J. P., Krew. Mity, symbole, rzeczywistość, tłum. M. Chrobak, Kraków 2013.
Trzpiot W., Stan błogosławiony czy „nieznośne męki”? Kobieta staropolska w okresie ciąży i połogu w świetle memuarów, w: Per mulierem… Kobieta w dawnej Polsce – w średniowieczu i dobie staropolskiej, red. K. Justyniarska-Chojak, S. Konarska-Zimnicka, Warszawa 2012.
Wasilewski J. S., Tabu, Warszawa 2010.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1229
Liczba cytowań: 0
