Naczynia stołowe i kredensowe podskarbiego wielkiego koronnego Jana Ansgarego Czapskiego (1699–1742) – o bogactwie stołu magnackiego w dawnej Rzeczypospolitej
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2024.048Słowa kluczowe
Czapscy herbu Leliwa, obyczaje szlachty polskiej, porcelana miśnieńska, srebra stołoweAbstrakt
Jan Ansgary Czapski (1699-1742) należał do najbogatszych i najbardziej wpływowych postaci w Rzeczpospolitej w trzeciej i czwartej dekadzie XVIII w. Jako stronnik obu królów z dynastii Wettynów szybko wspinał się po szczeblach kariery, której zwieńczeniem był urząd podskarbiego wielkiego koronnego uzyskany w 1738 r. Na podstawie źródeł przedstawiono okazały zespół naczyń stołowych i kredensowych znajdujących się w pałacu magnata przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Czapski dysponował ponad 400 wykonanymi ze srebra obiektami o różnym przeznaczeniu, ważącymi w sumie prawie 300 kg oraz serwisem z miśnieńskiej porcelany otrzymanym w prezencie od Augusta III.
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival Sources
Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. 300,41/25.
Biblioteka Narodowa, Rps 9078 IV, k. 2–8.
Family History Library, Salt Lake City (Utah), mikrofilm nr 007946062.
Hauptstaatsarchiv Dresden, 10026 Geheimes Kabinett, Loc. 521/2.
Źródła drukowane / Printed Sources
Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów za panowania Augusta III, Warszawa 1985.
Literatura / Literature
Chodyński Antoni Romuald, Obyczajowość polska w świetle inwentarzy Czapskich herbu Leliwa z pierwszej połowy XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2003, t. 51, z. 2, s. 277–290.
Dumanowski Jarosław, Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruń 2006.
Dygdała Jerzy, Nowe pałace dwóch podskarbich wielkich koronnych z doby saskiej Jana Jerzego Przebendowskiego i Jana Ansgarego Czapskiego jako symbole awansu społecznego, w: Dom, majątek, klient, sługa. Manifestacja pozycji elit w przestrzeni materialnej i społecznej (XIII–XIX wiek), red. M. R. Pauk, M. Saczyńska, Warszawa 2010, s. 179–200.
Dygdała Jerzy, Podskarbi wielki koronny Jan Ansgary Czapski - budowa pozycji społecznej i prestiżu nowego magnata w pierwszej połowie XVIII wieku, „Zapiski Historyczne” 2005, t. 70, z. 1, s. 27-52.
Dygdała Jerzy, Z doświadczeń edytora osiemnastowiecznych lustracji i inwentarzy – czy instrukcja wydawnicza jest w ogóle potrzebna?, w: Teoria i praktyka edycji nowożytnych źródeł w Polsce (XVI–XVIII w.), red. A. Perłakowski, Kraków 2011, s. 143–158.
Frąckowska Anna, Podstawka pod butelkę, w: Złotnictwo od XVII do XX wieku. Katalog zbiorów Muzeum Gdańska, red. A. Frąckowska, Gdańsk 2019, s. 84, kat. nr II.6.1.
Frąckowska Anna, Talerz, w: Złotnictwo od XVII do XX wieku. Katalog zbiorów Muzeum Gdańska, red. A. Frąckowska, Gdańsk 2019, s. 63, kat. nr II.3.3.
Frąckowska Anna, Nowacki Dariusz, Gdańskie arcydzieła sztuki złotniczej ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu, Gdańsk 2018.
Hlebionek Marcin, Jankowska Jagoda, Munimenta w szkatule żółwiowej. Archiwalia w świecie rzeczy Krzysztofa Grzymułtowskiego, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2017, nr 8 (10), s. 11–66.
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Kowalik Monika, Komplet do przypraw (octu i oliwy), w: „...łyżek srebrnych dwa tuziny.”. Srebra domowe w Gdańsku 1700-1816, red. J. Kriegseisen, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2007s. 282–283, kat. nr I.6.2.
Kriegseisen Jacek, O gdańskich złotnikach w latach 1700 – 1816, w: „...łyżek srebrnych dwa tuziny.”. Srebra domowe w Gdańsku 1700-1816, red. J. Kriegseisen, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2007, s. 15–28.
Kuchowicz Zbigniew, Człowiek polskiego baroku, Łódź 1992.
Mańkowski Alfons, Dwa inwentarze domowe Czapskich z 18-go wieku, „Mestwin. Dodatek naukowo-literacki Słowa Pomorskiego” 1931, R. 7, nr 2, s. 1-4.
Mieleszko Jadwiga, Pałac Czapskich, Warszawa 1971.
Nürnberger Goldschmiedekunst 1541–1868, Bd. 1: Meister, werke, Marken, T. 2: Tafeln, Nürnberg 2007.
Pietsch Ulrich, Uwagi do projektu badawczego „Miśnieńska porcelana w XVIII wieku dla szlachty i arystokracji w Polsce”, „Studia Wilanowskie” 2012, t. 20, s. 12-15.
Popiołek Bożena, Rytuały codzienności. Świat szlacheckiego dworu w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, Warszawa 2022.
Reisinger–Weber Jutta, Silberschmiedearbeiten im unteren Weichselland. Bestandskatalog der Gold- und Silberschmiedearbeiten im Westpreußischen Landesmuseum, Münster 2016.
Sęk Łukasz, Podgrzewacz stołowy z palnikiem spirytusowym, w: „...łyżek srebrnych dwa tuziny.”. Srebra domowe w Gdańsku 1700-1816, red. J. Kriegseisen, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2007, s. 456–457, kat. nr I.27.11.
Szymański Wojciech, Podstawka pod butelkę, w: Złotnictwo od XVII do XX wieku. Katalog zbiorów Muzeum Gdańska, red. A. Frąckowska, Gdańsk 2019, s. 85, kat. nr II.6.2.
Tuchołka-Włodarska Barbara, Złotnictwo od XIV do XX wieku w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku, Gdańsk 2005.
Tylicka Teresa, Z Porlezzy do Torunia – Giovanni Battista Cocchi, artysta późnego baroku, w: Artyści znad jezior lombardzkich w nowożytnej Europie. Prace dedykowane pamięci Profesora Mariusza Karpowicza, red. R. Sulewska, M. Smoliński, Warszawa 2015, s. 335–352.
Walczak Elżbieta, Kariera rodu Czapskich w XVI–XVIII wieku, „Rocznik Gdański” 1996, t. 56, z. 1, s. 65–84.
Wendland Ewa, Kawa, herbata i czekolada. Nowe napoje XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej – ich wpływ na życie codzienne, Toruń 2008.
Żabiński Zbigniew, Systemy pieniężne na ziemiach polskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Łódź–Gdańsk 1981.
Żmudziński Jerzy, „Robota kredensowa” gdańskiego złotnika Jana Gotfryda Schlaubitza dla wojewody malborskiego Michała Czapskiego w świetle kontraktów i rachunków z lat 1757–1768, w: ...łyżek srebrnych dwa tuziny.”. Srebra domowe w Gdańsku 1700-1816, red. J. Kriegseisen, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2007, s. 87–101.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Bartłomiej Łyczak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 38
Liczba cytowań: 0
