Urząd lekarza powiatowego w Polsce w latach 1945–1950
(na przykładzie Środkowego Nadodrza)
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2024.006Słowa kluczowe
Lekarz powiatowy, służba zdrowia, 1945–1950Abstrakt
Artykuł omawia zakres obowiązków lekarza powiatowego w Polsce w latach 1945–1950. Przedmiotem analizy jest ustawodawstwo dotyczące administracji samorządowej w zakresie wykonywania opieki zdrowotnej na podległym jej obszarze. Problemy, z jakimi na co dzień borykał się lekarz powiatowy, zobrazują przykłady referentów pracujących na Środkowym Nadodrzu. Zostanie omówiona wieloetatowość i przepracowanie urzędnika, organizowanie struktur służby zdrowia na podległym mu obszarze, a także stosunki z lokalnymi instytucjami. Urząd został zlikwidowany wraz z likwidacją starostw w 1950 r.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych
Naczelna i Okręgowe Izby Lekarskie – grupa zespołów
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim
Starostwo Powiatowe Gorzowskie
Starostwo Powiatowe Skwierzyńskie
Zarząd Miejski i Miejska Rada Narodowa w Gorzowie
Zbiór akt osobowych
Archiwum Państwowe w Poznaniu
Komitet Wojewódzki Polskiej Partii Robotniczej w Poznaniu
Polski Czerwony Krzyż Zarząd Wojewódzki w Poznaniu
Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu
Urząd Wojewódzki Poznański
Wojewódzka Rada Narodowa w Poznaniu
Archiwum Państwowe we Wrocławiu
Urząd Wojewódzki Wrocławski
Archiwum Państwowe w Zielonej Górze
Powiatowa Rada Narodowa w Szprotawie
Starostwo Powiatowe Gubińskie w Gubinie
Urząd Wojewódzki Poznański Ekspozytura w Gorzowie
Źródła drukowane
[b.a.], Ambulans wędrowny PCK zbiera chorych na Ziemi Lubuskiej, „Jestem na stanowisku w czasie pokoju i wojny. Ilustrowany miesięcznik Polskiego Czerwonego Krzyża” 1947, nr 1-2.
Wroczyński C., Dokształcanie lekarzy, Warszawa 1939.
Akty prawne
„Dekret Krajowej Rady Narodowej z dnia 10 sierpnia 1945 r. o rejestracji pracowników służby zdrowia”, Dz. U. 1945, nr 43, poz. 235.
„Dekret z dnia 16 kwietnia 1946 r. o zwalczaniu chorób wenerycznych”, Dz. U. 1946, nr 18, poz. 119.
„Dekret z dnia 16 stycznia 1947 r. w sprawie zmiany dekretu z dnia 16 kwietnia 1946 r. o zwalczaniu chorób wenerycznych”, Dz. U. 1947, nr 20, poz. 80.
„Instrukcja Nadzwyczajnego Komisariatu do Walki z epidemiami dla lekarzy powiatowych”, Dz. Z. 1945, nr 1.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 1/47 Nr 9753/E z dnia 10 stycznia 1947 r. w sprawie wprowadzenia dzienników zachorowań i zgonów na choroby zakaźne”, Dz. Z. 1947, nr 1–2.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 10/45 z dnia 9 lipca 1945 r. w sprawie zasiłków osiedleńczych dla personelu sanitarnego”, Dz. Z. 1945, nr 2.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 14/46 w sprawie organizacji służby zdrowia na wsi”, Dz. Z. 1946, nr 4.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 25/46 z dnia 20 czerwca 1946 r. Nr 4165/E w sprawie rejestracji chorób zakaźnych (uzupełnienie okólnika Nr 33/45)”, Dz. Z. 1946, nr 13.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 33/45 z dnia 22 listopada 1945 r. w sprawie rejestracji chorób zakaźnych”, Dz. Z. 1945, nr 9–10.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 40/46 Nr M. V 2345/46 z dnia 23 listopada 1946 r. o Komisjach Społecznych do spraw zwalczania chorób wenerycznych”, Dz. Z. 1946, nr 23-24.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 8/47 z dnia 17 lutego 1947 r. w sprawie położnych gminnych w gminach wiejskich”, Dz. Z. 1947, nr 19–20.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia z dnia 21 czerwca 1945 r. Nr M/D 198/45 w sprawie opieki lekarskiej nad dziećmi”, Dz. Z. 1945, nr 1.
„Okólnik Nr 44/47 Ministra Ziem Odzyskanych Nr spr. II./2-e/47. Wewnętrzna organizacja starostw powiatowych”, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Ziem Odzyskanych 1947, nr 8, poz. 139.
„Pismo okólne Ministerstwa Zdrowia Nr O. I/2294/47 z dnia 4 sierpnia 1947 r. w sprawie korzystania z samochodów”, Dz. Z. 1947, nr 11–16.
„Pismo okólne Ministerstwa Zdrowia Nr O. III/A/3248/46 z dnia 23 grudnia 1946 r. w sprawie gospodarki samochodami przydzielonymi lekarzom powiatowym”, Dz. Z. 1947, nr 1–2.
„Pismo okólne Ministerstwa Zdrowia Nr Org. II 1643/47 z dnia 19 marca 1947 r. w sprawie udziału lekarzy powiatowych w komisjach poborowych”, Dz. Z. 1947, nr 7–10.
„Pismo Okólne Ministerstwa Zdrowia z dnia 26 lutego 1949 roku Nr E I 389/49 w sprawie zaopatrzenia szpitali w wodę i usuwania z nich nieczystości”, Dz. U. MZ 1949, nr 6, poz. 39.
„Pismo okólne Urzędu Woj. Poznańskiego z dnia 1 czerwca 1949 nr Z. S. I 2/1049 w sprawie akcji sanitarno-porządkowej na terenie zakładów lecznictwa zamkniętego i otwartego”, PDW 1949, nr 22, poz. 511.
„Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 25 marca 1931 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy z dnia 11 grudnia 1923 r. o zaopatrzeniu emerytalnem funkcjonarjuszów państwowych i zawodowych wojskowych”, Dz. U. 1931, nr 42, poz. 379.
„Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 1949 roku w sprawie ogólnych norm ilościowych lekarzy, dopuszczonych do wykonania praktyki lekarskiej”, Dz. U. 1949, nr 38, poz. 277.
„Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1924 r. o służbie przygotowawczej i o egzaminie sanitarnym dla kandydatów na stanowiska administracyjnych urzędników lekarskich i farmaceutycznych I kategorji w państwowej służbie zdrowia”, Dz. U. 1924, nr 21, poz. 226.
„Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych”, Dz. U. 1946, nr 28, poz. 177.
„Ustawa Krajowej Rady Narodowej z dnia 3 stycznia 1946 r. o nadzorze nad lecznictwem”, Dz. U. 1946, nr 2, poz. 8.
„Ustawa z dnia 15 czerwca 1939 r. o publicznej służbie zdrowia”, Dz. U. 1939, nr 54, poz. 342.
„Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej”, Dz.U. 1950, nr 14, poz. 130.
„Zarządzenie Wojewody Poznańskiego z dnia 1 maja 1945 r. w sprawie Statutu Organizacyjnego i innych przepisów regulujących tok pracy w Starostwach”, Poznański Dziennik Wojewódzki 1945, nr 1, poz. 1.
„Zasadnicza ustawa sanitarna z dnia 19 lipca 1919 r.”, Dz. Pr. PP, nr 63, poz. 371.
„Zasady organizacji służby meldunkowej i przymusowej hospitalizacji”, Dz. Z. 1945, nr 1.
Literatura
Cabaj J., Ze wspomnień pionierów powiatu strzelecko-krajeńskiego, w: Ziemia strzelecko-krajeńska, red. W. Sauter, Zielona Góra 1972.
Ćwiąkała-Małys A., Łagowski P., Ewolucyjny obraz przekształceń systemu ochrony zdrowia w Polsce, „Przegląd Prawa i Administracji, 2013, nr 93.
Historia medycyny, red. T. Brzeziński, Warszawa 2014.
Klich-Kluczewska B., Making Up for the Losses of War. Reproduction Politics in Post-War Poland, w: Woman and Man at War. A gender perspective on World War II and its aftermath in Central and Eastern Europe, red. M. Röger, R. Leiserowitz, Osnabrück 2012.
Kozyra W., Ustrój administracji państwowej w Polsce w latach 1944-1950, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2011, z. 1.
Kurowska H., Policja lekarska – początki zdrowia publicznego na ziemiach polskich w XIX wieku, w: Stan zdrowia a procesy demograficzne, red. H. Kurowska, D. Szaban, R. Wróbel, Zielona Góra 2015.
Kurowska H., Stan sanitarno-epidemiologiczny na ziemi lubuskiej w latach 1945–1950, w: Czystość i brud. Higiena za żelazną kurtyną (1945–1989/1991, red. W. Korpalska, W. Ślusarczyk, G. Frischke, Lublin 2021.
Mierzwa J., Starostowie Polski międzywojennej. Portret zbiorowy, Kraków 2012.
Rymar D., Doktor Antoni Turuto (1887–1966) oraz doktor Zygmunt Obuchowicz domniemany Robert Salling (1898-?) i ich wybory, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny” 2011, nr 18.
Semik R., Patriota w lekarskim kitlu. Zenon Szemis – pierwszy lekarz powojennych Słubic, „Gazeta Słubicka” 2016, nr 7.
Sztuka-Polińska U., Kadry i ich szkolenie na potrzeby zwalczania chorób zakaźnych w okresie międzywojennym w Polsce, „Przegląd Epidemiologiczny” 2000, nr 54.
Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Warszawa 2012.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Hanna Kurowska
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 56
Liczba cytowań: 0