Urząd lekarza powiatowego w Polsce w latach 1945–1950
(na przykładzie Środkowego Nadodrza)
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2024.006Słowa kluczowe
Lekarz powiatowy, służba zdrowia, 1945–1950Abstrakt
Artykuł omawia zakres obowiązków lekarza powiatowego w Polsce w latach 1945–1950. Przedmiotem analizy jest ustawodawstwo dotyczące administracji samorządowej w zakresie wykonywania opieki zdrowotnej na podległym jej obszarze. Problemy, z jakimi na co dzień borykał się lekarz powiatowy, zobrazują przykłady referentów pracujących na Środkowym Nadodrzu. Zostanie omówiona wieloetatowość i przepracowanie urzędnika, organizowanie struktur służby zdrowia na podległym mu obszarze, a także stosunki z lokalnymi instytucjami. Urząd został zlikwidowany wraz z likwidacją starostw w 1950 r.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych
Naczelna i Okręgowe Izby Lekarskie – grupa zespołów
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim
Starostwo Powiatowe Gorzowskie
Starostwo Powiatowe Skwierzyńskie
Zarząd Miejski i Miejska Rada Narodowa w Gorzowie
Zbiór akt osobowych
Archiwum Państwowe w Poznaniu
Komitet Wojewódzki Polskiej Partii Robotniczej w Poznaniu
Polski Czerwony Krzyż Zarząd Wojewódzki w Poznaniu
Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu
Urząd Wojewódzki Poznański
Wojewódzka Rada Narodowa w Poznaniu
Archiwum Państwowe we Wrocławiu
Urząd Wojewódzki Wrocławski
Archiwum Państwowe w Zielonej Górze
Powiatowa Rada Narodowa w Szprotawie
Starostwo Powiatowe Gubińskie w Gubinie
Urząd Wojewódzki Poznański Ekspozytura w Gorzowie
Źródła drukowane
[b.a.], Ambulans wędrowny PCK zbiera chorych na Ziemi Lubuskiej, „Jestem na stanowisku w czasie pokoju i wojny. Ilustrowany miesięcznik Polskiego Czerwonego Krzyża” 1947, nr 1-2.
Wroczyński C., Dokształcanie lekarzy, Warszawa 1939.
Akty prawne
„Dekret Krajowej Rady Narodowej z dnia 10 sierpnia 1945 r. o rejestracji pracowników służby zdrowia”, Dz. U. 1945, nr 43, poz. 235.
„Dekret z dnia 16 kwietnia 1946 r. o zwalczaniu chorób wenerycznych”, Dz. U. 1946, nr 18, poz. 119.
„Dekret z dnia 16 stycznia 1947 r. w sprawie zmiany dekretu z dnia 16 kwietnia 1946 r. o zwalczaniu chorób wenerycznych”, Dz. U. 1947, nr 20, poz. 80.
„Instrukcja Nadzwyczajnego Komisariatu do Walki z epidemiami dla lekarzy powiatowych”, Dz. Z. 1945, nr 1.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 1/47 Nr 9753/E z dnia 10 stycznia 1947 r. w sprawie wprowadzenia dzienników zachorowań i zgonów na choroby zakaźne”, Dz. Z. 1947, nr 1–2.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 10/45 z dnia 9 lipca 1945 r. w sprawie zasiłków osiedleńczych dla personelu sanitarnego”, Dz. Z. 1945, nr 2.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 14/46 w sprawie organizacji służby zdrowia na wsi”, Dz. Z. 1946, nr 4.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 25/46 z dnia 20 czerwca 1946 r. Nr 4165/E w sprawie rejestracji chorób zakaźnych (uzupełnienie okólnika Nr 33/45)”, Dz. Z. 1946, nr 13.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 33/45 z dnia 22 listopada 1945 r. w sprawie rejestracji chorób zakaźnych”, Dz. Z. 1945, nr 9–10.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 40/46 Nr M. V 2345/46 z dnia 23 listopada 1946 r. o Komisjach Społecznych do spraw zwalczania chorób wenerycznych”, Dz. Z. 1946, nr 23-24.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia Nr 8/47 z dnia 17 lutego 1947 r. w sprawie położnych gminnych w gminach wiejskich”, Dz. Z. 1947, nr 19–20.
„Okólnik Ministerstwa Zdrowia z dnia 21 czerwca 1945 r. Nr M/D 198/45 w sprawie opieki lekarskiej nad dziećmi”, Dz. Z. 1945, nr 1.
„Okólnik Nr 44/47 Ministra Ziem Odzyskanych Nr spr. II./2-e/47. Wewnętrzna organizacja starostw powiatowych”, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Ziem Odzyskanych 1947, nr 8, poz. 139.
„Pismo okólne Ministerstwa Zdrowia Nr O. I/2294/47 z dnia 4 sierpnia 1947 r. w sprawie korzystania z samochodów”, Dz. Z. 1947, nr 11–16.
„Pismo okólne Ministerstwa Zdrowia Nr O. III/A/3248/46 z dnia 23 grudnia 1946 r. w sprawie gospodarki samochodami przydzielonymi lekarzom powiatowym”, Dz. Z. 1947, nr 1–2.
„Pismo okólne Ministerstwa Zdrowia Nr Org. II 1643/47 z dnia 19 marca 1947 r. w sprawie udziału lekarzy powiatowych w komisjach poborowych”, Dz. Z. 1947, nr 7–10.
„Pismo Okólne Ministerstwa Zdrowia z dnia 26 lutego 1949 roku Nr E I 389/49 w sprawie zaopatrzenia szpitali w wodę i usuwania z nich nieczystości”, Dz. U. MZ 1949, nr 6, poz. 39.
„Pismo okólne Urzędu Woj. Poznańskiego z dnia 1 czerwca 1949 nr Z. S. I 2/1049 w sprawie akcji sanitarno-porządkowej na terenie zakładów lecznictwa zamkniętego i otwartego”, PDW 1949, nr 22, poz. 511.
„Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 25 marca 1931 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy z dnia 11 grudnia 1923 r. o zaopatrzeniu emerytalnem funkcjonarjuszów państwowych i zawodowych wojskowych”, Dz. U. 1931, nr 42, poz. 379.
„Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 1949 roku w sprawie ogólnych norm ilościowych lekarzy, dopuszczonych do wykonania praktyki lekarskiej”, Dz. U. 1949, nr 38, poz. 277.
„Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1924 r. o służbie przygotowawczej i o egzaminie sanitarnym dla kandydatów na stanowiska administracyjnych urzędników lekarskich i farmaceutycznych I kategorji w państwowej służbie zdrowia”, Dz. U. 1924, nr 21, poz. 226.
„Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych”, Dz. U. 1946, nr 28, poz. 177.
„Ustawa Krajowej Rady Narodowej z dnia 3 stycznia 1946 r. o nadzorze nad lecznictwem”, Dz. U. 1946, nr 2, poz. 8.
„Ustawa z dnia 15 czerwca 1939 r. o publicznej służbie zdrowia”, Dz. U. 1939, nr 54, poz. 342.
„Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej”, Dz.U. 1950, nr 14, poz. 130.
„Zarządzenie Wojewody Poznańskiego z dnia 1 maja 1945 r. w sprawie Statutu Organizacyjnego i innych przepisów regulujących tok pracy w Starostwach”, Poznański Dziennik Wojewódzki 1945, nr 1, poz. 1.
„Zasadnicza ustawa sanitarna z dnia 19 lipca 1919 r.”, Dz. Pr. PP, nr 63, poz. 371.
„Zasady organizacji służby meldunkowej i przymusowej hospitalizacji”, Dz. Z. 1945, nr 1.
Literatura
Cabaj J., Ze wspomnień pionierów powiatu strzelecko-krajeńskiego, w: Ziemia strzelecko-krajeńska, red. W. Sauter, Zielona Góra 1972.
Ćwiąkała-Małys A., Łagowski P., Ewolucyjny obraz przekształceń systemu ochrony zdrowia w Polsce, „Przegląd Prawa i Administracji, 2013, nr 93.
Historia medycyny, red. T. Brzeziński, Warszawa 2014.
Klich-Kluczewska B., Making Up for the Losses of War. Reproduction Politics in Post-War Poland, w: Woman and Man at War. A gender perspective on World War II and its aftermath in Central and Eastern Europe, red. M. Röger, R. Leiserowitz, Osnabrück 2012.
Kozyra W., Ustrój administracji państwowej w Polsce w latach 1944-1950, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2011, z. 1.
Kurowska H., Policja lekarska – początki zdrowia publicznego na ziemiach polskich w XIX wieku, w: Stan zdrowia a procesy demograficzne, red. H. Kurowska, D. Szaban, R. Wróbel, Zielona Góra 2015.
Kurowska H., Stan sanitarno-epidemiologiczny na ziemi lubuskiej w latach 1945–1950, w: Czystość i brud. Higiena za żelazną kurtyną (1945–1989/1991, red. W. Korpalska, W. Ślusarczyk, G. Frischke, Lublin 2021.
Mierzwa J., Starostowie Polski międzywojennej. Portret zbiorowy, Kraków 2012.
Rymar D., Doktor Antoni Turuto (1887–1966) oraz doktor Zygmunt Obuchowicz domniemany Robert Salling (1898-?) i ich wybory, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny” 2011, nr 18.
Semik R., Patriota w lekarskim kitlu. Zenon Szemis – pierwszy lekarz powojennych Słubic, „Gazeta Słubicka” 2016, nr 7.
Sztuka-Polińska U., Kadry i ich szkolenie na potrzeby zwalczania chorób zakaźnych w okresie międzywojennym w Polsce, „Przegląd Epidemiologiczny” 2000, nr 54.
Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Warszawa 2012.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Hanna Kurowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 314
Liczba cytowań: 0
