Forgotten War
Roman-Persian war in the second half of the thirties of the third century
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2022.013Słowa kluczowe
Persja, Cesarstwo Rzymskie, Mezopotamia, Szapur I, Maksymin Trak, Gordian IIIAbstrakt
Niewiele wiadomo o konflikcie między Cesarstwem Rzymskim a Persją w drugiej połowie lat 30. III w. Persowie podbili Hatrę, gdzie prawdopodobnie stacjonował rzymski garnizon, i zajęli większą część rzymskiej prowincji Mezopotamii. Mimo to ta wojna jest właściwie pomijana w pracach wielu historyków rzymskich i bizantyjskich. Przyczyn może być kilka: cesarz osobiście nie brał udziału w konflikcie, utrata rzymskiej Mezopotamii była chwilowa, autorzy bizantyjscy błędnie identyfikowali podobne konflikty, umieszczając je w niewłaściwym porządku chronologicznym, powielając lub łącząc takie wydarzenia historyczne, historycy rzymscy skupili swoją uwagę na sytuacji w Europie, a nie na Bliskim Wschodzie.
Bibliografia
A. Alföldi, The Sources for the Gothic Invasions of the Years260–270, CAH 12, ed. S. A. Cook, F. Adcock, J. B. Bury, Cambridge 1939, s. 721–723.
J. A. Baird, Private Graffiti? Scratching the Walls of Houses at Dura-Europos [w:] R. Benefiel, P. Keegan (red.) Inscriptions in the private sphere in the Greco-Roman world, Leiden 2016, s. 13-31.
J. A. Baird, Dura-Europos, London 2018.
Th. M. Banchich, The Lost history of Peter the Patrician, An Account of Rome’s imperial Past from the age of Justinian, London – N. York 2015.
C. Betrand-Dagenbach, Le triomphe de Sévere Alexandre, „Ktema”, 2013, vol. 38, s. 341-346.
H. W. Bird, Eutropius: Breviarium, Liverpool 1993.
H. W. Bird, Aurelius Victor: De caesaribus, Liverpool 1994.
B. Blekmann, Die Reichskrise des III. Jahrhunderts in der spätantiken und byzantinischen Geschichtsschreibung. Untersuchungen zu den nachdionischen Quellen der Chronik des Johannes Zonaras, München 1992.
B. Bleckmann, J. Groß, Historiker der Reichskrise des 3. Jahrhunderts I, Paderborn 2016.
L. de Blois, Image and Reality of Roman Imperial Power in the Third Century AD, London-New York 2019.
R. W. Burgess, Roman Imperial Chronology and Early Fourth Century Historiography, The Regnal Durations of the So-called Chronica urbis Romae of the Chronograph of 354, Stuttgart 2014.
M. L. Chaumont, A propos de la chute de Hatra et du couronnement de Shapur Ier, „Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae” 1979, 27, s. 207-237
R. L. Cleve, Severus Alexander and the Severan Women, Ann Arbor 1982.
J.F. Drinkwater, Maximinus to Diocletian and the Crisis,w:. A.K. Bowman, P. Garnsey, Av. Cameron (red), The Cambridge Ancient History, T. 12, Cambridge 2005, s. 28-66.
P. Dufraigne, Aurelius Victor, Livre des Césars, Paris 1975.
Eck W., Geschichtsschreibung und epigraphische Quellen bei Santo Mazzarino, „History of Classical Scholarship”, 2021, 21, s. 175–197.
P. M. Edwell, Between Rome and Persia. The Middle Euphrates, Mesopotamia and Palmyra under Roman Control, London–New York 2008.
P. M. Edwell, Rome and Persia at War, Imperial Competition and Contact, 193–363 CE, London- N. York 2021
W. Ensslin, Zu den Kriegen des Sassaniden Schapur I, Münich 1949.
A. B. Ertel, The Life of Severus Alexander, Vancouver 1986.
K. Farrokh, Shadows in the Desert: Ancient Persia at War, Oxford 2007.
M. Gawlikowski, The last kings o f Edessa [w:] R. Lavenant (red.), Symposium Syriacum VII, Rome 1998, s. 421-428.
S. R. Hauser, D. J. Tucker, The final onslaught: the sasanian siege of Hatra, „Zeitschrift für Orient-Archäologie”, 2009, 2, s. 106-139
B. Isaac, Hatra against Rome and Persia: From Success to Destruction [w:] B. Isaac, Empire and Ideology in the Graeco-Roman World, Cambridge 2017, s. 345-354.
Jakubiak, The Last Days of Hatra: The Story Behind the City’s Downfall [w:] A. Tomas (red,), Ad Fines Imperii Romani, Studia Thaddaeo Sarnowski septuagenario ab amicis, collegis disciplinique dedicata, Warszawa 2015, s. 469-475.
P. Janiszewski, The Missing Link: Greek Pagan Historiography in the Second Half of the Third Century and in the Fourth Century, Warsaw 2006.
G. Kerler, Die Aussenpolitik in der Historia Augusta, Bonn 1970.
E. Kettenhofen, Die römisch-persischen Kriege des 3 Jahrhunderts n. Chr nach der Inschrift Sahpuhrs I an der Ka’be-ye Zartošt (skz), Wiesbaden 1982.
E. Kettenhofen, The Persian campaign of Gordian III and the inscription of Sapuhr I at the Ka’be-ye Zartošt, in: Armies and frontiers, w: S. Mitchell, Roman and Byzantine Anatolia. Proceedings of a colloquium held at University College Swansea 1981, Oxford 1983, 151–171.
E. Kettenhofen, „Die Eroberung von Nisibis und Karrhai durch die Sāsāniden in der Zeit Kaiser Maximins, 235/236 n. Chr.”, Iranica Antiqua 30, 1995, s. 159-177.
D. Kienast, W. Eck, M. Heil Römische Kaisertabelle Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie, Darmstadt 2017.
R. Kosiński, Państwo Sassanidów od 224 roku do końca V wieku i jego relacje z cesarstwem, w: Świat rzymski w IV wieku, red. P. Filipczak, R. Kosiński, Kraków 2015, s. 177-204.
K. Królczyk, Expeditio Persica i triumf cesarza Sewera Aleksandra nad Persami (231-233 r.), [w:] S. Sprawski (red.), Wojna i wojskowość w świecie starożytnym, Kraków 2015, s. 137-156.
X. Loriot, Les Fasti Ostienses et le dies imperii de Gordien III [w:] J. Tréheux (ed.), Mélanges d'histoire ancienne offerts à William Seston, Paris 1974, s. 297-312.
X. Loriot, Les premières années de la grande crise du IIIe siècle de l'avènement de Maximin le Thrace à la mort de Gordien III [w:] ANRW, II, 2, Berlin- N. York 1975, s. 657-787.
K. Maksymiuk, Polityka Sasanidów wobec wschodnich prowincji Cesarstwa Rzymskiego w III w. n.e., Siedlce 2005.
K. Maksymiuk, Geography of Roman-Iranian Wars, Siedlce 2015
D. MacDonald, “The Death of Gordian III, Another Tradition”, Historia, 30, 1981, 502-508.
A. Mariq, „Les dernières années de Hatra: l'alliance romaine”, Syria, 1957, 34, s. 288-296.
S. Mazzarino, La tradizione suite guerre tra Shäbuhr I e l'impero romano: «prospettiva» e «deformazione storica, „Acta antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae”, 1971, 19, s. 59-82.
J. McHugh, Emperor Alexander Severus: Rome's Age of Insurrection, Ad222-235, Barnsley 2017.
F. Millar, The Roman Near East, 31 B.C.-A.D. 337, Cambridge 1993.
K. Mosig-Walburg, Römer und Perser Vom 3. Jahrhundert bis zum Jahr 363 n. Chr., Gutenberg 2009.
M. J. Olbrycht, Iran starożytny, w: Krasnowolska (red.), Historia Iranu, Wrocław 2010, 26-285.
A. T. Olmstead, „The Mid-Third Century of the Christian Era”, Classical Philology, 37, 1942, 241-262, 398-420.
S. I. Oost, „The Death of the Emperor Gordian III”, Classical Philology, 53, 1958, 106-107.
R. Palermo, On the Edge of Empires, North Mesopotamia During the Roman Period (2nd-4th c. CE), London – N. York 2019.
F. Paschoud, Zosime: Histoire Nouvelle: Tome I: Livres I Et II, Paris 2000.
F. Paschoud, Histoire Auguste, T. 4, 1, Vie des deux Maximins, des trois Gordiens, de Maxime et Balbin, Paris 2018.
M. Peachin, Once More 238, „Athenaeum”, 1989, vol. 67, s. 594-604.
M. Peachin, Roman Imperial Titulature and Chronology, A.D. 235-284, Amsterdam 1990.
D. S. Potter, Alexander Severus and Ardashir, „Mesopotamia”, 1987, vol. 12, s. 147–157.
D. S. Potter, Prophecy and History in the Crisis of the Roman Empire, Oxford 1990.
D. Rathbone, The Dates of the Recognition in Egypt of the Emperors from Caracalla to Diocletianus, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 1986, vol. 62, s. 11-131.
S. K. Ross, „The Last King of Edessa: New Evidence from the Middle Euphrates”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, 97, 1993, s. 187-206.
S. K. Ross, Roman Edessa. Politics and Culture on the Eastern Fringes of the Roman Empire, London-N.York 2001.
M. Sartre, Dies imperii de Gordien III (le): une inscription inédite de Syrie, Syria, 1984. vol. 61, 49-61.
T, Sińczak, Wojny Cesarstwa rzymskiego z Iranem Sasanidów w latach 226-363, Oświęcim 2019.
M. Sommer, Hatra. Geschichte und Kultur euner Karawanenstadt im römisch-parthischen Mesopotamien, Mainz am Rhein 2003.
M. Sprengling, „Shahpuhr I, the Great on the Kaabah of Zoroaster(KZ)”, The American Journal of Semitic Languages and Literatures, 57, 1940, 341-429.
M. Sprengling, Third Century Iran, Sapor and Kartir, Chicago 1953.
B. H. Stolte, „The Roman Emperor Valerian and Sapor I , King of Persia”, RSA, 1, 1971, 157-162.
J. S. Strasser, La chronologie de la crise de 238, Revue des Études anciennes, 2016, vol. 118, s. 125-173.
R. Suski, Wyprawa Aleksandra Sewera przeciwko Persom w świetle późnorzymskiej i bizantyjskiej historiografii [w:] H. Kowalski, P. Madejski (red), Armia, systemy obronne i ideologiczno-religijne aspekty wojny w imperium rzymskim, Lublin 2015, 195-212.
I. Syvänne, K, Maksymiuk, The Military History of the Third Century Iran, Siedlce 2018.
J. Teixidor, Les derniers rois d'Edesse d'après deux nouveaux documents syriaques”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, 76, 1989, s. 219-222.
J. Wiesehöfer, Die Anfänge sassanidischer Westpolitik und die Untergang Hatras, Klio, 1982, 64, s. 437–447.
G. Winter, Die sāsānidisch-römischen Friedensverträge des 3. Jahrhunderts — ein Beitrag zum Verständnis der außenpolitischen Beziehungen zwischen den beiden Großmächten, Frankfurt am Main–Bern–New York–Paris 1988.
R. Wójcikowski, Kawaleria perska w okresie wczesnosasanidzkim. Aspekty społeczne i militarne. T. 1, Oświęcim 2014.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Robert Suski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 690
Liczba cytowań: 0
