Urasowienie narodu i przenarodowienie rasy, czyli o dwukierunkowej transformacji w polskiej refleksji romantycznej
DOI :
https://doi.org/10.12775/KLIO.2024.046Mots-clés
rasa, naród, etniczność, refleksja romantyczna, mity rasoweRésumé
Celem artykułu jest rekonstrukcja dwukierunkowego procesu transformacji pojęciowej narodu w rasę i rasy w naród na wybranych tekstach polskich autorów, piszących w epoce międzypowstaniowej, w której proces urasowienia narodu został zainicjowany przez polskie elity polityczno-intelektualne w określonym celu. Był to okres dominacji formacji romantycznej, w której kategoria narodu zdominowała dyskurs dotyczący podziałów w świecie ludzkim w tym także pojęcie „rasy” sprowadzonej do roli grupy narodowej lub etnicznej o trwałych cechach. Urasowienie narodu w pozanaukowym przekazie następowało przez nałożenie na wzorzec kulturowy wspólnoty cech uznanych za typowe dla opisywanej rasy.
Références
Źródła
Anglia, Austria i Polska, „Kronika Emigracji Polskiej” 1839, t. 8, ark. 4, s. 51-56.
Austrya i Polska, Paryż 1863.
Bielowski August, Rzeszów i jego okolice, w: Album na korzyść pogorzelców, Lwów 1844.
Centralizacja Towarzystwa Demokratycznego Polskiego do Ogółu, „Demokrata Polski” 1849, t. 12, s. 3-4.
Cywilizacja, „Demokrata Polska” 1847, t. 10, s. 37-39.
Cywilizacja wojska rosyjskiego, „Zjednoczenie” 1831, nr 10, s. 41.
Czechja i Czechowie przy końcu pierwszej połowy XIX stulecia, „Demokrata Polski” 1848, t. 11, s. 25-27.
Duchiński Franciszek H., Zasady dziejów Polski, innych krajów słowiańskich i Moskwy, w: Pisma t. 1, Rapperswyl 1901.
Fisz Zenon, Listy z podróży t. 1, Wilno 1859.
Godebski Ksawery, Otwarcie kursu historii statystyki Polski, Bourges 1833.
Jednolitość Niemiec, „Demokrata Polski” 1849, t. 12, s. 91-92.
Jenike Ludwik, Japonia. „Księga Świata” 1852, R. 2, s. 317-325.
Kilka słów o rozprawie Janusza Woronicza: O Monarchji i dynastji w Polsce, „Trzeci Maj” 1839, 10 XII.
Klaczko Julian, Die deutschen Hegemonen. Berlin 1849.
Krasiński Zygmunt, Listy do Stanisława Małachowskiego, oprac. Z. Sudolski, Warszawa 1979.
Kubrakiewicz Michał, Uwagi polityczne i religijne, Bordeaux 1839.
Mochnacki Maurycy, O charakterze polskiej emigracji, „Pamiętnik Emigracji” 1832, cz. 1, s. 2-3.
Mochnacki Maurycy, Powstanie Narodu Polskiego w r. 1830 i 1831, t. 1. Paryż 1834.
Mochnacki Maurycy, O charakterze zaborów moskiewskich, w: Pisma polityczne i krytyczne, wybór i oprac. J. Kubiak, E. Nowicka, Z. Przychodniak t. 2, Kraków 1996, s. 165-175.
Norwid Cyprian Kamil, Pisma polityczne i filozoficzne, oprac. Z. Przesmycki. Londyn 1957.
O demokratyzmie polskim, „Demokrata Polski” 1847, t. 9, s. 21-22; 33-34; 69-70.
O stosunkach handlowych Anglii z Polską, „Kronika Emigracji Polskiej” 1838, t. 7, ark. 13, s. 196.
Ostrowski Józefat B., Jakie jest nasze położenie, „Nowa Polska” 1831, nr 2, s. 2-4.
Pol Wincenty, Rzut oka na umiejętność geografii ze stanowiska uniwersyteckiego wykładu, Kraków 1850.
Polska, Rosja i rodzina Mikołaja, „Zjednoczenie” 1831, nr 27, s. 108-109.
Posłannictwo Polski wobec przeznaczeń Ludzkości, „Demokrata Polski” 1848, t. 10, s. 25-27.
Roczniki Słowiańskiej Literatury, Sztuk i Umiejętności, „Demokrata Polski”1844, t. 6, s. 14-16.
Szajnocha Karol, Jadwiga i Jagiełło, Warszawa 1902.
Trentowski Bronisław F., Wizerunki duszy narodowej s końca ostatniego szesnastolecia, Poznań 1847.
Zaborowski Cyprian, Rzut oka na Europę, „Zjednoczenie” 1831, nr 3, s. 12.
Literatura
Barthes Roland, Mitologie, w: Pisma, t. 3, przekł. A. Dziadek, Warszawa 2000.
Bobrownicka Maria, Narkotyk mitu. Szkice o świadomości narodowej i kulturowej Słowian Zachodnich i Południowych. Kraków 1995
Górny Maciej, „Pięć wielkich armii przeciwko wrogom naszym”. Przyczynek do historii rasizmu, „Kwartalnik Historyczny” 2011, t. 68, nr 4, s. 681-706.
Leder Andrzej, Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Warszawa 2014.
Lopez Ian F. Haney, The Social Construction of Race, in: Critical race theory – the cutting Edge, eds. R. Delgado and J. Stefancic, Philadelphia 1999, s. 163-176.
Małczyński Piotr, „Rasa” a nacjonalizm. W stronę „urasowienia” narodu, „Tematy z Szewskiej” 2014, nr 3(13), s. 23-36.
Nowak Andrzej, Jak rozbić rosyjskie imperium? Idee polskiej polityki wschodniej (1733-1921), Kraków 1999.
Nowak Joanna, „Rasa czyli plemię”. Problemy z nomenklaturą u początku polskiej antropologii, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej“ 2021, z. 56.
Skowronek Jerzy, Adam Jerzy Czartoryski (1770-1861), Warszawa 1994.
Tazbir Janusz, Szlakami kultury polskiej, Warszawa 1986.
Tazbir Janusz, Polska przedmurzem Europy, Warszawa 2004.
Topolski Jerzy, Historiografia jako tworzenie mitów i walka z nimi, w: Ideologie, poglądy, mity w dziejach Polski i Europy XIX i XX wieku, red. K. Makowski, W. Molik, J. Topolski, Poznań 1991.
Wolniewicz Marcin, „Żeby Moskwa była Moskwą”. Dyskurs rasowy w polskiej propagandzie powstańczej (1863–1864), „Przegląd Historyczny” 2013, z. 4, s. 685–706.
Téléchargements
Publiée
Comment citer
Numéro
Rubrique
Licence
© Joanna Nowak 2024
Ce travail est disponible sous licence Creative Commons Attribution - Pas de Modification 4.0 International.
Stats
Number of views and downloads: 196
Number of citations: 0
