Szlachta w testamentach i inwentarzach mieszczan lubelskich z końca XVI i pierwszej połowy XVII wieku

Abstract

Artykuł ukazuje udział szlachty w życiu Lublina. W wielu testamentach i inwentarzach mieszczan lubelskich z lat 1590–1655 można odnaleźć wzmianki, które są odbiciem więzi łączących przedstawicieli obydwu stanów. Powiązania mieszczańsko-szlacheckie miały najczęściej charakter: finansowy, osobisty i ekonomiczno-zawodowy.

Wpływ na obecność szlachty w Lublinie miało m.in. funkcjonowanie tu od 1578 roku Trybunału Koronnego dla prowincji małopolskiej. Na przełomie XVI i XVII wieku Lublin był dla szlachty miejscem załatwiania spraw urzędowych o charakterze wojewódzkim i powiatowym, ponieważ odbywały się tu sejmiki, sądy ziemskie i grodzkie. Szlachta przyjeżdżała tu ze swoich posiadłości i spędzała nierzadko całe tygodnie w celu załatwienia różnych interesów. Lublin stanowił także główny ośrodek handlowy i największy rynek zbytu płodów rolnych w regionie.

Zgromadzenie w Lublinie tłumów szlachty było dla miasta dość uciążliwe, np. z powodu zajęcia ratusza na sesje trybunalskie, masowego wynajmowania pomieszczeń u mieszczan. Z drugiej strony wpływało to na rozwój tego ośrodka i aktywizację wytwórczości rzemieślniczej.

Mieszczanie opiekowali się przyjezdnymi w chorobie, zapewniali żywność, a w przypadku śmierci pogrzeb. Bliskie kontakty łączyły szlachtę z patrycjatem lubelskim. Czynnikiem, który sprzyjał silniejszym więziom przedstawicieli obydwu stanów, było też uleganie nowinkom religijnym w okresie reformacji.

Przebywanie szlachty w mieście sprzyjało nawiązaniu bliższych więzi z miejscową społecznością, co mogło zaowocować m.in. pobytem synów mieszczańskich na dworach szlacheckich, udzielaniem im pomocy w edukacji czy w karierze zawodowej. Szlachta poszukiwała w mieście produktów o dużym stopniu przetworzenia, wymagających specyficznych umiejętności, których nie posiadali zatrudnieni niejednokrotnie w folwarkach pracownicy dworscy. Korzystała bardzo często z usług wykwalifikowanych rzemieślników. W XVI wieku w obrębie murów i na przedmieściach powstawały coraz liczniej dwory szlacheckie. Testamenty i inwentarze mieszczan wskazują, że wpływ szlachty na życie miasta w omawianym przełomowym okresie był duży. W XVII wieku zmienił się charakter ośrodka lubelskiego, a sytuacja szlachty i państwa polskiego odbijała się na pozycji mieszczan.