Polish monarchist?
Feliks Kryski as parliamentarian and publicist
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2023.030Keywords
king, rokosz, war, Sejm, monarchismAbstract
Feliks Kryski is considered to be one of the few monarchists among the senators who supported Sigismund III. Kryski was famed for his oratorical skills by contemporaries, which he used to gather support for the King and his plans. His activities encompassedthe period of conflicts in which the authority and actions of the king were questioned.
The purpose of this paper is to examine his public speeches and texts attributed to him in order to analyse his view for the King and his power. For that purpose it is useful to compare Kryski’s attitude with the ideas of European writers advocating for strong monarchical power in the name of the state.
References
Źródła rękopiśmienne:
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD)
Archiwum Radziwiłłów (AR) dz. V, sygn. 7867; dz. II, ks. I
Archiwum Publiczne Potockich (APP) 31, t. 1-2
Archiwum Państwowe w Gdańsku (APG)
, 29/69
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie (B. Czart.)
, 103, 106, 115, 1623
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie (BJ)
, 110
Biblioteka Narodowa w Warszawie (BN)
III
Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku (BK)
, 325
Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (B. PAN w Kr.)
Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu (B. Racz.)
Źródła drukowane:
Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T. 20. Lauda sejmikowe. T. 1. Lauda wiszeńskie 1572-1648 r., Lwów 1909.
Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. T. 1, (1572-1632). Cz.2, (1616-1632), red. W. Dworzaczek, Poznań 1962.
Bellarmin R., De Officio Principis Christiani: Libri Tres, Rzym 1619.
Górski J., Rada Pańska, wyd. W. Czermak, Kraków 1892.
Karnkowski St., Exorbitancie, y naprawa kola poselskiego, Kraków 1596.
Krzysztofa Warszewickiego i Anonima uwagi o wolności szlacheckiej, red. nauk. K. Koehler,, Kraków 2010, seria "Humanitas".
Marchocki M. S., Historia wojny moskiewskiej, wyd. E. Raczyński, Poznań 1841.
Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Zygmunt III, Warszawa 1971.
O Rządzie Y O Iednosci Kosciola Bozego Pod Iednym Pasterzem Y O Greckim Y Ruskim Od Tey Iednosci Odstapieniu : Pisanie X[iędza] Piotra Skargi, Societatis Iesu, Kraków 1590.
Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606‒1608. Tom I-III, wyd. J. Czubek, Kraków 1916,1918.
Skarga P., Kazania sejmowe, oprac. Janusz Tazbir przy współudz. Mirosława Korolki, Wrocław 1995.
Starowolski Sz., De claris oratoribus Sarmatiae. O znakomitych mówcach Sarmacji, przeł. Ewa Jolanta Głębicka, Łódź 2002.
Literatura:
Augustyniak U., Myszkowski (Gonzaga-Myszkowski, hrabia na Mirowie) Zygmunt, PSB t. XXII, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1977, s. 404-407.
Augustyniak U., Wazowie i królowie rodacy. Studium władzy królewskiej w Rzeczypospolitej XVII w., Warszawa 1999.
Barycz H., Myśl i legenda Machiavellego w Polsce w wieku XVI i XVII, [w:] Spojrzenie w przeszłość polsko-włoską, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965, s. 267-299.
Bömelburg H.-J., Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500-1700), przekład Z. Owczarek, wprowadzenie A. Lawaty, Kraków 2011.
Brockmann T., Das Bild des Hauses Habsburg in der dynastienahen Historiographie um 1700 [w:] Bourbon, Habsburg, Oranien: konkurrierende Modelle im dynastischen Europa um 1700, red. Ch. Kampmann, K. Krause, E.-B. Krems i A. Tischner, Wiedeń-Kolonia-Weimar 2008, s. 27-57.
Buchner W., Wojna i konkwista. Hiszpańska myśl polityczna Złotego Wieku, Kraków 2007.
Byliński J., Dwa sejmy z roku 1613, Wrocław 1984.
Byliński J., Sejm z roku 1611, Wrocław 1970.
Choińska-Mika J., Sejmiki mazowieckie w dobie Wazów, Warszawa 1998.
Cynarski S., Stronnictwo królewskie w dobie rokoszu Zebrzydowskiego (próba charakterystyki), „Małopolskie Studia Historyczne”, 1965, r. 8, z. 3/4, s. 3-24.
Czapliński W., Orzechowski K., Synteza dziejów polskiego państwa i prawa : demokracja szlachecka i oligarchia magnacka, Kwartalnik Historyczny, R. 74, nr 1 (1967), s. 144.
Czekalska A., Drugi etap rokoszu Zebrzydowskiego (X 1606 – VI 1608) w świetle wybranych druków ulotnych, ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA HISTORICA 96, 2016, s. 19-41.
Gałuszka J., „Powinność oddajecie Waszmościowie patriarsze”. Mowa Feliksa Kryskiego na pogrzebie prymasa Jana Tarnowskiego 9 października 1604 r. jako element staropolskiego ceremoniału pogrzebowego, „WSCHODNI ROCZNIK HUMANISTYCZNY”, TOM XVII (2020), No 3, s. 83-96.
Janiszewska-Mincer B., Rzeczpospolita Polska w latach 1600-1603. (Narastanie konfliktu między Zygmuntem III Wazą a stanami), Bydgoszcz 1984.
Leitsch W., Das Leben am Hof King Sigismundus III von Polen, Wiedeń 2009.
Lelewel J., Polska: Dzieje i rzeczy jej rozpatrywane, Tom. I, Poznań 1858.
Lewandowski P., Zabić króla!: zamach Michała Piekarskiego na Zygmunta III Wazę, Warszawa 2012.
Maciszewski J., Kryski Feliks, PSB t. 15, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 482-484.
Maciszewski J., Polska a Moskwa 1603-1618. Opinie i stanowiska polskiej szlachty, Warszawa 1968.
Maciszewski J., Sejm 1607 r. a załamanie się planów reformy państwa [w:] O naprawę Rzeczypospolitej XVII-XVIII. Prace ofiarowane Władysławowi Czaplińskiemu w 60 rocznicę urodzin, Warszawa 1965, s. 37-47.
Ochmann S., Sejmy z lat 1615-1616, Wrocław 1970.
Opaliński E., Postawa szlachty polskiej wobec osoby królewskiej jako instytucji w latach 1587-1648, [w:] „Kwartalnik Historyczny” 1983, R. 90, z. 4, s. 791-808.
Opaliński E., Problem uczestnictwa w obradach sejmu 1607. Kwestia autorytetu parlamentu w opinii szlacheckiej, Echa Przeszłości XIX, 2018, s. 115-133.
Pawłowska A., Program wzmocnienia władzy w kręgach stronnictwa prokrólewskiego w czasie rokoszu sandomierskiego w czasie rokoszu 1605-1609, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym”, t. 22 (3)/ 2012, s. 39-58.
Pawłowska-Kubik A., Rokosz sandomierski 1606-1609. Rzeczpospolita na politycznym rozdrożu, Toruń 2019.
Pietrzyk-Reeves D., Ład Rzeczypospolitej. Polska myśl polityczna XVI wieku a klasyczna tradycja republikańska, Kraków 2012.
Piętka J., Mazowiecka elita feudalna późnego średniowiecza, Warszawa 1975.
Rzewuski P., Monarchia mixta, czyli poszukiwanie suwerena. Studium koncepcji władzy w I Rzeczypospolitej w latach 1505-1609, Warszawa 2022.
Sas B., Monarchizm po polsku. Ustrój prawno-polityczny XVI-XVII wieku. Feliks Kryski w służbie propagandy króla Zygmunta III Wazy. Relacje polsko‒francuskie. Wybór, niepublikowana teza doktorska rozpoczęta na Uniwersytecie Warszawskim, następnie kontynuowana na Uniwersytecie Sorbonie‒Panteonie pod kierunkiem prof. dr hab. Christine Lebeau, Paryż 2016.
Strzelecki A., Sejm z r. 1605, Kraków 1921.
The concise Oxford dictionary of politics, red. Iain McLean, Oxford 1996.
Wielomski A., Państwo i jego władca w teorii racji stanu Giovanniego Botero, „Dialogi Polityczne”, nr 31, 2021, s. 111-135.
Żelewski R., Kryski Stanisław h. Prawdzic (ok. 1536–1595), PSB, t. 15, s. 486-488.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Aleksander Popielarz
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 390
Number of citations: 0
