Obrona czy krytyka?
Echa debaty na temat dziejów bajecznych Polski w sylwach szlacheckich długiego wieku osiemnastego
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2023.005Keywords
the fairy-tale history of Poland, silva rerum, Polish historiography in 18th century, Polish-Lithuanian Commonwealth, EnlightenmentAbstract
In the 18th century, there was a debate in printed works about the authenticity of Poland’s most ancient history. Both views criticising the belief in Lech, Krakus or Piast, as well as those defending the Sarmatian vision of the Polish state’s past, were represented in manuscript books created by the noblemen. Tradition’s defenders, most often emotionally, blamed historians, mainly German, for deliberately distorting Polish history. Those denying mythical origins were much more laconic, considering the state’s most ancient past as ‘fabulous’.
References
Źródła rękopiśmienne:
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
Zbiór Branickich z Suchej, sygn. 121/144
• Dzieje Polski doprowadzone do panowania Bolesława Chrobrego
Biblioteka Książąt Czartoryskich
• „Aenealogia" to jest historia początków królestwa polskiego przez Józefa Korwina Piotrowskiego z roku 1733, sygn. II/1347
• Genealogii książąt i królów polskich z Piastów z roku 1751, sygn. 1326/IV
• Zbiór historyi, geografii i rządu narodu polskiego, t. 1, cz. 2, sygn. 1103/IV
• Zbiór z różnych dawnych dziejów i rękopismów, czyli sylva rerum, sygn. 1319/IV
Biblioteka Narodowa w Warszawie
• Polonia geographice, historice et politice descitpa: anno domini 1702 Calissii, Biblioteka Ordynacji Zamoyskich, sygn. 805
• Wykład historyi rzymskiej i polskiej tudzież uwagi z natury prawa, Biblioteka Ordynacji Zamoyskich 838
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu
• Krótkie zebranie historii polskiej i litewskiej, sygn. 613/I
Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka
• Encyklopedia, sygn. F17-2
• Historia Polski krótko zebrana, sygn. F1-D618
Muzeum Narodowe w Krakowie
• Obrona Kadłubka i Długosza, szanownych dziejopisów polskich przeciwko wieku osimnastego krytykom z roku 1819, sygn. 304
Vilniaus universiteto biblioteka
• Tractatus politicus duabus suis partibus, duobus libris 3tio nempe et 4to Polit. Arist. Correspondens…, sygn. F3-1390
Źródła drukowane:
• Bandtkie Jerzy Samuel, Krótkie wyobrażenie dzieiów Królestwa Polskiego, Wrocław 1810.
• Lengnich Gottfried, Historia polona a Lecho ad Augusti II. mortem, Lipsiae 1740.
• Łubieński Władysław Aleksander, Swiat we wszystkich swoich częsciach większych y mnieyszych to iest: w Europie, Azyi, Affryce y Ameryce […] geograficznie, chronologicznie y historycznie okryslony, t. 1, Wrocław 1740
• Niesiecki Kasper, Korona polska przy zlotey wolnosci starożytnemi wszystkich kathedr, prowincyi, y rycerstwa kleynotami heroicznym męstwem y odwagą, naywyższemi honorami; a naypierwey cnotą, pobożnością, y swiątobliwością ozdobiona potomnym zaś wiekom na zaszczyt y nieśmiertelna sławe pamietnych w tey oyczyznie synow podana, t. 1, Lwów 1728.
• Pikulski Gaudenty, Sukcess swiata czyli historya uniwersalna…, Lwów 1763, s. 469.
• Sarnicki Stanisław, Annales sive De origine et rebvs gestis Polonorvm et Litvanorvm libri octo […], [Kraków] 1587
• Sarnicki Stanisław, O początku i o dawnych królach narodu Wandalów to iest Polaków. Wyiątki wytłumaczone z kroniki Sarnickiego i z historyi Polskiej Długosza, Warszawa 1823.
Opracowania:
• Bartkiewicz Kazimierz, Obraz dziejów ojczystych w świadomości historycznej w Polsce doby Oświecenia, Poznań 1979.
• Bartkiewicz Kazimierz, Oświeceniowe spory i dociekania wokół początków narodu polskiego, [w:] Świadomość historyczna Polaków. Problemy i metody badawcze, red. Jerzy Topolski, Łódź 1981, s. 290–342.
• Barycz Henryk, Szlakami dziejopisarstwa staropolskiego. Studia nad historiografią w. XVI–XVII, Wrocław 1981.
• Boroń Piotr, „Przeciw upodleniu dziejów Polski” i w obronie prawdy – Jana Andraulta de Buy Antosewicza „Obrona Kadłubka i Długosza”, [w:] Cor hominis. Wielkie namiętności w dziejach, źródłach i studiach nad przeszłością, red. Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, Wrocław 2007, s. 101–108.
• Bömelburg Hans-Jürgen, Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500–1700), przekł. Zdzisław Owczarek, wprow. Andreas Lawaty, Kraków 2011.
• Falińska Maria, Przeszłość a teraźniejszość. Studium z dziejów świadomości historycznej społeczeństwa staropolskiego, Warszawa 1986.
• Grabski Andrzej F., Myśl historyczna polskiego Oświecenia, Warszawa 1976.
• Krzywy Roman, Silvae i sylwy – glosa historycznoliteracka do pewnego nieporozumienia, „Pamiętnik Literacki” 2013, R. CIV, z. 3, s. 141–151.
• Maślanka Julian, Słowiańskie mity historyczne w literaturze polskiego oświecenia, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.
• Orzeł Joanna, Historia – tradycja – mit w pamięci kulturowej Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Warszawa 2016.
• Puchowski Kazimierz, Edukacja historyczna w jezuickich kolegiach Rzeczypospolitej 1565–1773, Gdańsk 1999.
• Skwarczyńska Stefania, Wokół teatru i literatury, Warszawa 1970.
• Taraszkiewicz Jacek, Edukacja historyczna w szkolnictwie pijarskim Rzeczypospolitej 1642–1773, Gdańsk 2011.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Joanna Orzeł
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 251
Number of citations: 0