Konstanty Łubieński and Stanisław Stomma on the problem of amending the Constitution of the People;s Republic of Poland in 1976
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2023.024Keywords
political Catholicism, constitution, Polish People's Republic, political realism, ZnakAbstract
In 1976, the authorities of the People's Republic of Poland led to the amendment of the Constitution, incorporating into it the principle of the leading role of the Communist Party and the alliance with the Soviet Union. The only member of the Sejm who did not support the amendments was an activist from the „Znak” milieu, Stanisław Stomma. The other four parliamentarians from his circle supported the amendments. The aim of this article is to analyse the attitudes of Konstanty Łubieński and Stanisław Stomma, which best exemplify the split in the „Znak” milieu. Hence, their life path and the motivations that led them to decide in favour of the amendment, and the consequences of this for them and the environment as a whole, are examined. These will be considered in the context of the conflict within the „Znak” milieu through the prism of political realism, idealism and opportunism.
References
Dokumenty archiwalne
Archiwum Akt Nowych
- Akta Janusza Zabłockiego sygn. 33; 68; 81; 131; 148; 149; 151;
- Archiwum Stanisława Stommy, sygn. 6; 8; 10; 116; 119; 129; 131; 136; 140; 136;
- Armia Krajowa, sygn. 203/XI-11; sygn. 203/XI-15;
- Biuro Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Narodowego w Warszawie, sygn. 350;
- Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, sygn. 2366;
- Kancelaria Rady Państwa, sygn. 119/5;
- Klub Inteligencji Katolickiej. Stowarzyszenie zarejestrowane w Warszawie, sygn. 9; 31; 32; 37; 473;
- Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Komitet Centralny w Warszawie, LI/169; LI/171; LI/172; V/133;
- Stronnictwo Pracy, sygn. 20; 853;
- Urząd do spraw Wyznań, sygn. 93/14; 127/256 .
Archiwum Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie, sygn. 4/A/1; 5/A/1972; 5/A/1973; 5/A/1974; 5/A/1975a; 5/A/1976a; 5/A/1976B; 6/A/1975–1976;
Archiwum Macieja Łubieńskiego, materiały niesygnowane: List K. Łubieńskiego z więzienia, I 1945 r.; Niedatowany list K. Łubieńskiego nt. jego działań po aresztowaniu w 1944 r.; List K. Łubieńskiego do M. Starzewskiej, Zalesie, 22 VII 1977 r.,
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, sygn. IPN BU 001102/1143; 0201/260/1; 0639/33; 0639/34; 0639/35/1; 0639/135; 0648/51; 0648/53/1; 0639/65/1–2; 0648/107/2; 0648/118/1; 0648/129/1–2; 0648/136/1; 0639/136/4; 0648/137; 0648/138; 0648/140; 0648/142; 0648/143; 0712/9/3; 0712/15; 0712/16; 0712/17; 0712/18; 0712/19; 0712/20/1; 0712/22; 0712/23; 0785/21; 1585/19285; 1585/19289; 1585/20280; 1585/21984; 1633/931.
Archiwum Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, niesygnowane ankiety poselskie; sygn. 738/14(9)PRL; 738/14(10)PRL; sygn. 738/14(11)PRL; 738/23aPRL; sygn. 738/23c1PRL, 738/23c2PRL.
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. SII397.
Biblioteka Sejmowa, Sprawozdania Stenograficzne z posiedzeń Sejmu PRL 1968, 1974, 1976.
Dokumenty opublikowane
Nawrocki Z., Wspomnienia Jana Gorlińskiego, pierwszego szefa PUBP w Mielcu (wrzesień 1944-maj 1945), „Aparat Represji w Polsce Ludowej” 2004, nr 1.
Ostasz G., Nad protokołem zeznań oficera Armii Krajowej, „Zeszyt Historyczny” XII 1997, nr 2.
Pamiętniki, wspomnienia, publicystyka
Historia z konsekwencjami. Rozmawiają Krzysztof Kozłowski i Michał Komar, Warszawa 2009.
Kisielewski S., Dzienniki, Warszawa 2001.
Łubieński K., «List otwarty do Juliusza Łady» w 25 lat później, „Chrześcijanin w Świecie” 1974, nr 30.
Łubieński K., Na starcie. Wspomnienia z lat 1948–1950, „Przegląd Socjologiczny” 1971, t. XXIV.
Łubieński, Kartki z wojny, Warszawa 1976.
Relacje M. Łubieńskiego złożone telefonicznie 22 i 23 X 2020 r.
Stomma S., Pisma wybrane, t. 1: 1931–1939; t. 2: 1946–1975; t. 3: 1976–2003, red. R. Ptaszyński, Kraków 2017.
Stomma S., Trudne lekcje historii, Kraków 1998.
Stomma, Pościg za nadzieją, Paris 1991.
Wielowieyski A., Losowi na przekór, Warszawa 2015.
Zabłocki J., Dzienniki 1956–1965, t. 1, Warszawa 2008.
Zabłocki J., Dzienniki, t. 2: 1966–1975, Warszawa 2011.
Zabłocki J., Dzienniki 1976–1986, t. 3, cz. 1, Warszawa 2013.
Zabłocki J., Dzienniki 1976–1986, t. 3, cz. 2: 1982–1986, Warszawa 2013.
Zabłocki J., Mazowiecki mój przeciwnik (7) W Zespole Centralnym, „Ład” 1990, nr 49 (323).
Zabłocki J., Tożsamość i siły narodu, Londyn 1978.
Prasa
„Bunt Młodych” 1933.
„Chrześcijanin w Świecie” 1974, 1976–1978.
„Dziś i Jutro” 1945, 1948–1949.
„Ład” 1990.
„Odnowa” 1946.
„Przegląd Kulturalny” 1956.
„Słowo Powszechne” 1977.
„Tygodnik Powszechny” 1950–1952,1957–1958, 1963, 1977.
„Więź” 1977.
„Za i Przeciw” 1957, 1977.
„Znak” 1946.
Opracowania
Białecki K., Klub Inteligencji Katolickiej w Poznaniu w latach 1956–1991, Poznań 2012.
Bujak W., Historia Stronnictwa Pracy 1937–1946–1950, Warszawa 1988.
Cenckiewicz S., „Endekoesbecja”. Dezintegracja Polskiego Związku Katolicko-Społecznego w latach 1982–1986, „Aparat Represji w Polsce Ludowej” 2007, nr 1.
Friszke A., Koło posłów „Znak” w Sejmie PRL 1957–1976, Warszawa 2002.
Friszke A., Oaza na Kopernika. Klub Inteligencji Katolickiej 1956–1989, Warszawa 1997.
Grzebień L., Kochanowicz J., Niemiec J., Chyrowiacy. Słownik biograficzny wychowanków Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie 1886–1939, Kraków 2000.
Kądziela P., Libella 1957–1997. Historia i współczesność, Warszawa 1997.
Lisicka H., Pluralizm światopoglądowy w koncepcjach politycznych PAX, ChSS i PZKS, Wrocław 1991.
Łubieński M., Portret rodziny z czasów wielkości. O prymasach, milionerach, zakonnicach, bankrutach i innych przodkach, Warszawa 2020
M.M. [M. Maciąga] [Biogram K. Łubieńskiego], w: Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. 3, red. F. Kiryk, Mielec 1994.
Matyja R., Państwowość PRL w polskiej refleksji politycznej lat 1956–1980, Kraków–Nowy Sącz 2007.
Matyja R., Realizm „Tygodnika Powszechnego” i „Znaku”, w: Przeklęte miejsce Europy? Dylematy polskiej geopolityki, red. J. Kloczkowski, Kraków 2009.
Micewski A., Współrządzić czy nie kłamać? PAX i ZNAK w Polsce 1945–1976, Kraków 1981.
Orzełek A., Konstanty Łubieński (1910–1977) (właśc. Konstanty Marian Ignacy hrabia Łubieński herbu Pomian), w: Słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecznego, t. 1, red. R. Łatka, Warszawa 2020.
Orzełek A., U genezy Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego. Powstanie i rozpad pierwszego zespołu redakcyjnego tygodnika „Za i Przeciw”, „Kwartalnik Historyczny” 2019, nr 4.
Ptaszyński R., Stommizm. Biografia polityczna Stanisława Stommy, Kraków 2018.
Sikorski T., Węzeł gordyjski. Katolicy świeccy w PRL (1956–1989), Warszawa 2021.
Staszel J., Łubieński Tadeusz, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XVIII: Lubomirski Aleksander–Machowski Walenty, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973.
Strzelecka M., Między minimalizmem a maksymalizmem. Dylematy ideowe Stanisława Stommy i Janusza Zabłockiego, Toruń 2015.
Świda-Ziemba H., Człowiek wewnętrznie zniewolony. Mechanizmy i konsekwencje minionej formacji – analiza psychosocjologiczna, Warszawa 1997.
Zagórski A., Obwód Armii Krajowej Mielec przed i po „Burzy”, w: Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. 3, red. F. Kiryk, Mielec 1994.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Ariel Krzysztof Orzełek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 124
Number of citations: 0