Kariery urzędnicze i pozycja społeczno-majątkowa podkomorzych ziemskich w Małopolsce w XVI–XVII wieku na tle porównawczym
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2015.002Abstract
Artykuł poświęcony jest analizie karier urzędniczych i pozycji społeczno-majątkowej podkomorzych ziemskich w Małopolsce właściwej (w województwach krakowskim, sandomierskim i lubelskim) w XVI–XVII wieku. Autor analizuje przebieg kariery podkomorzych na tle sytuacji w innych częściach Rzeczypospolitej, podkreśla przy tym, że cieszyli się oni wielkim szacunkiem wśród szlachty i często wybierani byli na posłów na sejm Rzeczypospolitej lub marszałków sejmików. W artykule przedstawiono czynniki określające wybór na urząd podkomorzego i kwestię awansu podkomorzych do senatu. Pokazano społeczną i ekonomiczną pozycję podkomorzych, która sugeruje, żeosoby pełniące ten urząd w obu rozpatrywanych stuleciach należały do wyższych warstw stanu uprzywilejowanego. Podkreślono różnicę w przebiegu kariery urzędniczej i sytuacji majątkowej podkomorzych w XVI i XVII wieku. Skład osobowy badanej zbiorowości urzędniczej ustalono na podstawie spisów urzędników ziemskich wymienionych województw.
Literaturhinweise
Białkowski L., Lubelska księga podkomorska piętnastego wieku, Lublin 1934.
Bogucki A., Komornik i podkomorzy w Polsce piastowskiej, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej. Zbiór studiów, t. 3, red. S. K. Kuczyński, Warszawa 1985, s. 75-133.
Bondyra W., Testament Franciszka Węgleńskiego, podkomorzego chełmskiego z 1750 r. Przyczynek do dziejów szlachty chełmskiej, „Res Historica” 2004, z. 17, s. 155-170.
Boniecki A., Herbarz polski, t. 16, Warszawa 1899.
Bukowski W., Sienieński (Oleski) Jan, [w:] PSB, 1996-1997, t. 37, s. 179-181.
Cynarski S., Dzieje rodu Lanckorońskich z Brzezia od XIV do XVIII wieku. Sprawy kariery urzędniczej i awansu majątkowego, Warszawa-Kraków 1996.
Dworzaczek W., Kościelecki Jan, [w:] PSB, 1968-1969, t. 14, s. 405-406.
Dygdała J., Mikulski K., Zmiany w elicie władzy Prus Królewskich w XV-XVIII wieku (czynniki awansu, trwania i upadku), [w:] Szlachta i ziemiaństwo na Pomorzu w dobie nowożytnej XVI-XX wieku (Przemiany struktur wewnętrznych). Materiały sympozjum w Toruniu 9 IV 1992 r., red. J. Dygdała, Toruń 1993, s. 7-30.
Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa 1992.
Gąsiorowski A., Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, Poznań 1970.
Gębka G., Reprezentacja sejmowa województwa lubelskiego za panowania Jana Kazimierza, „Res Historica” 2004, z. 17, s. 39-53.
Gmiterek H., Słupecki Jerzy, [w:] PSB, 1999-2000, t. 39, s. 115-118.
Góralski Z., Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa 1988.
Katalog Krajowego Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie, wyd. S. Kutrzeba, „Teka Konserwatorów Galicyi Zachodniej”, t. 3, Kraków 1909.
Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, oprac. R. Pollak, Wrocław– Warszawa– Kraków 1970.
Klonder A., Szlachecka elita polityczna Prus Królewskich w latach 1576-1586, [w:] Społeczeństwo staropolskie, t. 3, red. A. Wyczański, Warszawa 1983, s. 93-108.
Kłaczewski W., Rzeczycki Andrzej, [w:] PSB, 1992-1993, t. 34, s. 14-16.
Kobierecki M., Zygmunt Walewski, podkomorzy łęczycki (zm. 1665 r.) - studium budowy majątku szlacheckiego w I połowie XVII w., „Rocznik Łódzki” 2005, t. 52, s. 67-90.
Korowicki A., Proces graniczny, wyd. J. Zawadzki, Wilno 1827.
Kunderewicz C., Dzieła Stanisława Łochowskiego i Marcina Paciorkowskiego o polskim procesie granicznym, Warszawa 1956.
Kurtyka J., Latyfundium tęczyńskie. Dobra i właściciele (XIV-XVII wiek), Kraków 1999.
Kurtyka J., Problem identyczności urzędów ziemskich krakowskich i nadwornych w wiekach XIV-XVI, [w:] Urzędy dworu monarszego dawnej Rzeczypospolitej i państw ościennych. Materiały z sesji zorganizowanej przez Zamek Królewski na Wawelu, red. A. Gąsiorowski, R. Skowron, Kraków 1993, s. 38-43.
Kutrzeba S., Historia ustroju Polski, t. 1: Korona, Kraków 1931.
Kutrzeba S., Urzędy koronne i nadworne w Polsce. Ich początki i rozwój do roku 1504, Lwów 1903.
Lasocki Z., Branicki Jan Klemens, [w:] PSB, 1936, t. 2, s. 402-403.
Lepszy K., Chełmski Marcjan, [w:] PSB, 1937, t. 3, s. 284.
Lepszy K., Cikowski Stanisław, [w:] PSB, 1938, t. 4, s. 73-75.
Lubczyński M., Pielas J., Szydłowiecki Krzysztof, [w:] PSB, 2014, t. 49, s. 551-556.
Lubczyński M., Pielas J., Szydłowiecki Piotr, [w:] PSB, 2014, t. 49, s. 576-578.
Łaguna S., O prawie granicznem polskiem, Warszawa 1875.
Matwijów M., Marcin Michał Dębicki (ok. 1610-ok. 1689), trybun szlachecki XVII wieku, „Czasopismo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich” 2005, z. 16, s. 7-95.
Nabiałek K., Szydłowiecki Mikołaj [w:] PSB, 2014, t. 49, s. 566-574.
Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo– doktryna– praktyka, t. 2, Wrocław 2000.
Opaliński E., Elita władzy w województwach poznańskim i kaliskim za Zygmunta III, Poznań 1981.
Pałucki W., Studia nad uposażeniem urzędników ziemskich w Koronie do schyłku XVI wieku, Warszawa 1962.
Pielas J., Dobra ziemskie Ossolińskich w pierwszej połowie XVII wieku, [w:] Folwark– wieś– latyfundium. Gospodarstwo wiejskie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. J. Muszyńska, S. Kazusek, J. Pielas, Kielce 2009, s. 98-103.Pielas J., Jan Oleśnicki – podkomorzy sandomierski (1605-1675). Dzieje kariery wojewódzkiej, „Almanach Historyczny” 1999, t. 1, s. 45-61.
Pielas J., Kariery urzędnicze i majątkowe podkomorzych ziemskich w Małopolsce w XVII wieku, [w:] Dzieje biurokracji, t. 5, cz. 1, red. A. Gaca, A. Górak, Z. Naworski, Lublin– Toruń– Włocławek 2013, s. 199-212.
Pielas J., Oleśniccy herbu Dębno. Studium z dziejów zamożnej szlachty doby nowożytnej, Kielce 2007.
Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, cz. I: X-XVIII w., Kraków 1997.
Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, red. I. Kaniewska, Warszawa 2013.
Przegiętka M., Przedmioty niezwykłe i typowe w osiemnastowiecznych spisach „mobiliów”: inwentarz ruchomości podkomorzego wschowskiego Ignacego Nieżychowskiego, „Historia i Polityka” 2007, t. 6, s. 9-24.
Przyboś K., Walaszek A., Reprezentacja sejmowa województwa krakowskiego w XVII wieku, „Studia Historyczne” 1977, R. 20, s. 377-401.
Rafacz J., Dawne polskie prawo sądowe, Warszawa 1924.
Seredyka J., Parlamentarzyści drugiej połowy panowania Zygmunta III Wazy, Opole 1989.
Sidorowska A., Lubelska reprezentacja sejmowa za panowania Władysława IV, „Res Historica” 1999, z. 7, s. 35-51.
Sokalski M., Między królewskim majestatem a szlachecką wolnością. Postawy polityczne szlachty małopolskiej w czasach Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Kraków 2002.
Sokołowski W., Politycy schyłku złotego wieku. Małopolscy przywódcy szlachty i parlamentarzyści w latach 1574-1605, Warszawa 1997.
Spieralski Z., Mielecki Stanisław, [w:] PSB, 1975, t. 20, s. 768-769.
Sroczyński Z., Żeleńscy. Rodowód. Dzieje rodu Żeleńskich z Żelanki, Warszawa 1997.
Stoksik J., Geometrzy małopolscy do końca XVIII wieku. Z dziejów geodezji i kartografii wielkoskalowej w Polsce, Kraków 2013.
Stoksik J., Małopolscy miernicy w XVI-XVII wieku, [w:] Społeczeństwo staropolskie, t. 4, red. A. Izydorczyk, A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 71-103.
Sucheni-Grabowska A., Ocieski Jan, [w:] PSB, 1978, t. 23, s. 511.
Trawicka Z., Sejmik województwa sandomierskiego w latach 1572-1696, Kielce 1985.
Trawicka Z., Życie polityczne szlachty województwa sandomierskiego w drugiej połowie XVII wieku, [w:] Między monarchią a demokracją. Studia z dziejów Polski XV-XVIII wieku, red. A. Sucheni-Grabowska, M. Żaryn, Warszawa 1994, s. 270-331.
Tworek S., Działalność gospodarcza Pawła Orzechowskiego, „Annales Universitatis Mariae Curiae-Skłodowska” Sectio F, 1957, vol. XII, s. 103-128.
Ujma M., Sejmik lubelski 1572-1696, Warszawa 2003.
Urban W., Ossoliński Maksymilian, [w:] PSB, 1979, t. 24, s. 423-424.
Urban W., Podwójne obsadzanie urzędów w staropolskim województwie lubelskim, „Przegląd Historyczny” 1986, t. 77, s. 61-69.
Urban W., Pszonka Adam, [w:] PSB, 1986, t. 29, s. 283-284.
Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski, W. Stanek, przy współudz. Z. Górskiego, R. Kabacińskiego, Kórnik 1990.
Urzędnicy podolscy XIV-XVIII wieku. Spisy, oprac. E. Janas, W. Kłaczewski, J. Kurtyka, A. Sochacka, Kórnik 1998.
Urzędnicy wielkopolscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. A. Bianiaszewski, Wrocław 1987.
Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV-XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Gmiterek, R. Szczygieł, Kórnik 1992.
Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. S. Cynarski, A. Falniowska-Gradowska, Kórnik 1990.
Urzędnicy województwa lubelskiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. W. Kłaczewski, W. Urban, Kórnik 1991.
Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, Kórnik 1993.
Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, Kórnik 1993.
Wimmer J., Lanckoroński Franciszek, [w:] PSB, 1971, t. 16, s. 440.
Volumina legum, t. 3, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.
Źródła dziejowe, t. 14: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez A. Pawińskiego, t. 3 Małopolska, Warszawa 1886.
Źródła i materiały do dziejów szlachty województwa sandomierskiego w XVI-XVIII wieku, t. 3: Akty podziałów dóbr ziemskich szlachty sandomierskiej z XVII wieku, wstęp i oprac. J. Pielas, Kielce 2014.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Stats
Number of views and downloads: 1090
Number of citations: 0
