Granice i podziały Europy

Abstract

Punktem wyjścia jest określenie pojęcia „Europa” jako odnoszącego się do pewnego historycznie ukształtowanego kręgu cywilizacji. Podstawy jego tożsamości wywodzą się z trojakiego, grecko-rzymsko-chrześcijańskiego spadku po starożytnym Rzymie, określonego tu jako „niezbędne minimum”; w dalszym ciągu wywodu dyskutowana jest relacja między nim a elementem barbarzyńskim. Zewnętrzne granice Europy – między nią i „nie-Europą” – biegły na styku ze światem barbarzyńskim oraz światem islamu. W zmienny sposób uwidaczniały się poprzez wieki dwa podziały Europy: na Zachód i Wschód oraz Południe i Północ; w obrębie tego pierwszego zarysowała się też Europa Środkowa. Podziały te miały charakter wyznaniowo-kulturowy oraz gospodarczo-społeczny. Od końca XVIII wieku na znaczeniu zyskały też kolejne podziały polityczne. Kreślona w układzie chronologicznym charakterystyka tożsamości Europy traci swoją adekwatność do sytuacji obecnej, co może zwiastować jakościową zmianę.