Miejskie instytucje opieki nad dzieckiem w Wilnie na początku XX w.
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2025.034Słowa kluczowe
Wilno, opieka instytucjonalna, samorządność, dzieciństwoAbstrakt
Artykuł dotyczy instytucjonalnych form opieki nad dziećmi w Wilnie na początku XX w., prowadzonych przez władze miejskie. Wskazano uwarunkowania rozwoju miejskich instytucji socjalnych. Omówiono trzy obszary opieki nad dziećmi i młodzieżą – opiekę w wymiarze pedagogicznym, opiekę zdrowotną i opiekę w sensie formalno-prawnym. Szczególnie ważne były instytucje opiekuńcze prowadzone przez Kuratorium Miejskie nad Biednymi – zwłaszcza ochronki, stacja „Kropla mleka” oraz internat dla chłopców. Badania prowadzono w litewskich i polskich archiwach i bibliotekach, wykorzystano źródła w języku polskim, litewskim, białoruskim i rosyjskim.
Bibliografia
Bibliografia
Źródła archiwalne:
Lietuvos valstybės istorijos archyvas, Centralʹnyj sekritoriat blagotvoritelʹnyh i obŝestvennyh učreždenij pod predsedatelʹstvom I. S. Montvillo [Центральный секриториат благотворительных и общественных учреждений под председательством И. С. Монтвилло], f. 1264.
Lietuvos Mokslų Akademijos Vrublevskių Biblioteka, Vilniaus lietuvių šelpimosi draugija, zespół nr 253.
Źródła drukowane:
Brensztejn Michał, Informator o towarzystwach naukowych, oświatowych, artystyczno-popularnych, filantropijnych, wzajemnej pomocy, sportowych i klubach na Litwie i Białej Rusi, Wilno 1914.
Kalendarz ilustrowany „Kuriera Litewskiego” na rok 1910, Wilno 1910.
Kronika krajowa. Wilno. Niedozór nad dziećmi, „Kurier Litewski”, 28 kwietnia (11 maja) 1905.
Kronika krajowa. Wilno. Nieszczęśliwe wypadki, „Kurier Litewski”, 28 kwietnia (11 maja) 1906, nr 94.
Kronika krajowa. Wilno. Sąd sierocy, „Kurier Litewski”, 26 października (8 listopada) 1905.
Kronika wileńska. Dom Sierot imienia św. Wincentego, „Kurier Wileński”, 22 października (4 listopada) 1906.
Kronika wileńska. W sprawie sądu sierocego, „Kurier Litewski”, 5 (18) listopada 1905.
Kuratorium miejskie nad biednymi w 1913 r., „Kurier Litewski”, 26 stycznia (8 lutego), 1914.
Obzor Vilenskoj gubernii za 1896 god, Vilʹna 1897 [Обзор Виленской губернии за 1896 год, Вильна 1897].
Otčet Vilenskogo gorodskogo popečitelʹstva o bednyh za 1904 god (pervyj otčetnyj god), Vilʹna 1905 [Отчет Виленского городского попечительства о бедных за 1904 год (первый отчетный год), Вильна 1905].
Otčet Vilenskogo gorodskogo popečitelʹstva o bednyh za 1907 god (četvertyj otčetnyj god), Vilʹna 1907 [Отчет Виленского городского попечительства о бедных за 1907 год (четвертый отчетный год), Вильна 1907].
Otčet Vilenskogo gorodskogo popečitelʹstva o bednyh za 1908 god (pâtyj otčetnyj god) Vilʹna 1909 [Отчет Виленского городского попечительства о бедных за 1908 год (пятый отчетный год), Вильна 1909].
Otčet Vilenskogo gorodskogo popečitelʹstva o bednyh za 1912/1913 god (desâtyj otčetnyj god), Vilʹna 1913 [Отчет Виленского городского попечительства о бедных за 1912/1913 год (десятый отчетный год), Вильна 1913].
Položenie Vilenskogo gorodskogo popečitelʹstva o bednyh, Vilʹna 1903 [Положение Виленского городского попечительства о бедных, Вильна 1903].
Sleževičius M., Dešimties metų veikimo Vilniaus lietuvių šelpimosi, draugijos apyskaita, „Lietuvos žinios”, 15 (28) maja, 1914.
Stefanowski K., Miejskie Kuratorium nad biednymi a wojna, „Kurier Litewski” 12 (25) grudnia 1914.
Studnicka Stanisława, Z wystawy „Dziecko”. Co dało Wilno?, „Goniec Wileński”, 2 września (20 sierpnia), 1908.
Szklennik Aleksander, Wspomnienia o wydarzeniach w Wilnie i w kraju. Dziennik, oprac. J. Gierowska-Kałłaur, cz. I, Warszawa 2018.
Vilniaus lietuvių šelpimosi draugovės įstatymai, Vilnius 1904.
Węsławska Emilia, Korespodencje. Z Wilna, 8-go września, „Przebudzenie” 1911, nr 22, s. 12-13.
Węsławska Emilia, Krok naprzód, „Kurier Litewski”, 28 października (8 listopada), 1905.
Wystauka „Dzicia” u Wilni, „Nasza Niwa”, 28 sierpnia, 1908.
Žinios. Prieglauda, „Lietuvos žinios”, 13 (26) rugsėjo, 1911.
Žinios. Vilniuje. „Pieno lašas”, „Lietuvos žinios”, 7 (20) gegužės 1913.
Žinios. Vilniuje. Kova su elgetavimu kaipo su amatu, „Lietuvos žinios”, 5 (18) vasario, 1913.
Opracowania:
Bołdyrew Aneta, Mastianica Olga, Dziecko, naród, nowoczesność. Polskie, litewskie i żydowskie Towarzystwa Opieki nad Dziećmi w Wilnie na początku XX w., „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 2022, t. 23, z. 3, s. 31-59.
Bołdyrew Aneta, Nawrot-Borowska Monika, Nowoczesność a dziecko – dziecko w nowoczesności. Recepcja nowego podejścia do dzieciństwa w teorii i praktyce wychowawczej w Królestwie Polskim na początku XX w., „Colloquium” 2022, nr 4, s. 23-38.
Bołdyrew Aneta, Prawa i obowiązki rodziców w zakresie opieki i wychowania dzieci w przepisach prawa oraz dyskusji prawników i lekarzy w Polsce u schyłku XIX i na początku XX wieku, w: Kobiety - Relacje – Rodzicielstwo, red. D. Bach-Golecka, T. Chauvin, Warszawa 2024, s. 297-314.
Griffante Andrea, Children, Poverty and Nationalism in Lithuania, 1900-1940, London 2019.
Hilton Matthew, Crowson Nick, Mouhot Jean-François, McKay James, A Historical Guide to NGOs in Britain: Charities, Civil Society and the Voluntary Sector since 1945, New York 2012.
Horner Nigel, What is Social Work? Context and Perspectives, Exeter 2003.
Ilgiewicz Henryka, Towarzystwo Opieki Nad Dziećmi w Wilnie w latach 1901–1914, „Studium Vilnense” A, 2015, vol. 12, s. 37–41.
Jurkowski Roman, Notatki do dziejów polskich i wileńskich instytucji i towarzystw dobroczynnych oraz organizacji samopomocowych w latach 1905-1907. W świetle doniesień „Kuriera Litewskiego” i „Dziennika Wileńskiego”, „Regiony i Pogranicza” 2011, t. 4, s. 72-84.
Jurkowski Roman, Wileńskie instytucje i towarzystwa dobro¬czynne w latach 1905-1907 w świetle doniesień „Kuriera Litewskiego” i „Dziennika Wileńskiego”. Część druga, „Przegląd Wschodnioeuropejski” 2016, nr 2, s. 11-28.
Jurkowski Roman, Wileńskie instytucje i towarzystwa dobroczynne w latach 1905-1907 w świetle doniesień „Kuriera Litewskiego” i „Dziennika Wileńskiego”. Część pierwsza, „Przegląd Wschodnioeuropejski” 2016, nr 1, s. 29-44.
Korybut-Marciniak Maria, Nobody’s children? Wards of the Hospital of the Infant Jesus in Vilnius between 1814 and 1825, „Klio” 2024, nr 1, s. 79-106.
Korybut-Marciniak Maria, Przyczynek do dziejów dobroczynności w Wilnie w XIX wieku, „Echa Przeszłości” 2004, nr 5, s. 93-109.
Leś Ewa, Od filantropii do pomocniczości. Studium porów¬nawcze rozwoju i działalności organizacji społecznych, Warszawa 2000.
Medišauskienė Zita, Miestas „atranda” vaikus, Pasakojimai apie Vilnių ir vilniečius, t. 1, Vilnius 2018.
Merkys Vytautas, Darbininkų judėjimas Vilniuje 1905-1907 m. revoliucijos išvakarėse, Vilnius 1957.
Motorova Nadezhda Sergeevna [Моторова Надежда Сергеевна], Gorodskie popečitelʹstva o bednyh v Severo-Zapadnom krae [Городские попечительства о бедных в Северо-Западном крае], „Vestnik Pskovskogo gosudarstvennogo universiteta” [„Вестник Псковского государственного университета”] 2015, nr 2, s. 20-24.
Payne Malcolm, The origins of social work: Continuity and change, Houndmills, Basingstoke 2005.
Payne Malcolm, The origins of social work: Continuity and Change, New York 2005.
Steinmetz George, Regulating the Social. The welfare State and Local Politics in Imperial Germany, Princeton 1993.
Śmiechowski Kamil, Kwestie miejskie: dyskusja o problemach i przyszłości miast w Królestwie Polskim 1905-1915, Łódź 2020.
Urbanek Bożena, Wileńska pediatria (1919-1939), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2020, nr 4, s. 67-79.
Woodroofe Kathleen, From charity to social work in England and the United States, London 1962.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Aneta Bołdyrew, Olga Mastianica-Stankiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 30
Liczba cytowań: 0
