Zum Inhalt springen Zur Hauptnavigation springen Zur Fußzeile springen
  • Registrieren
  • Einloggen
  • Language
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Français (France)
    • Język Polski
  • Menu
  • Home
  • Aktuelle Ausgabe
  • Archiv
  • Mitteilungen
  • Über uns
    • Über die Zeitschrift
    • Beitragseinreichung
    • Redaktion
    • Schutz personenbezogener Daten
    • Kontakt
  • Registrieren
  • Einloggen
  • Language:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Français (France)
  • Język Polski

Klio - Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym

Kontrowersje wokół Gajusza Mariusza Młodszego
  • Home
  • /
  • Kontrowersje wokół Gajusza Mariusza Młodszego
  1. Home /
  2. Archiv /
  3. Bd. 76 Nr. 3 (2025) /
  4. Artykuły

Kontrowersje wokół Gajusza Mariusza Młodszego

Autor/innen

  • Tomasz Ładoń Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie https://orcid.org/0000-0003-0481-0484

DOI:

https://doi.org/10.12775/KLIO.2025.023

Schlagworte

G. Mariusz, G. Mariusz Młodszy, L. Korneliusz Sulla, pierwsza wojna domowa

Abstract

Marius the Younger, son of a seven-time consul, was a Roman general and politician. Promoted by his father, he became one of the leaders of the Marian camp. His the most important achievement was the consulship held together with Gn. Papirius Carbo in 82 BC, and consequently taking command in the civil war against L. Cornelius Sulla. After the defeat, besieged in Praeneste, Marius committed suicide.

The authors of the sources are very ambiguous in their assessment of the role that Marius the Younger played in the late Republic. Opponents criticize him for his incompetence as a commander, cruelty to enemies, and mock his young age, lack of experience and charisma. Supporters emphasize the extraordinary military skills, calmness and composure inherited from his father. Similar ambiguous opinions can be found in contemporary historiography.

The author of the article critically re-reads the sources and objectively defines the role that Marius the Younger played in Republic in the eighties of the 1st century BC.

Literaturhinweise

Bibliografia

Źródła

Ampelius Lucius, Liber memorialis, ed. I. König, Darmstadt 2010.

Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, t. 2, tłum. L. Piotrowicz, Wrocław 1957.

Appianus, Bella civilia, ed. L. Mendelssohn, P. Viereck, Leipzig 1986.

Augustinus Aurelius, De civitate Dei libri XXII, ed. B. Dombart, Lipsiae 1905–1908.

Cicero M. Tullius, Brutus, ed. H. Malcovati, Leipzig 1970.

Cicero M. Tullius, De natura deorum ad M. Brutum, ed. C.F.W. Mueller Lipsiae 1910.

Cicero M. Tullius, Epistulae, vol. 1: Epistulae ad familiares, ed. L.C. Purser, Oxonii 1964 (reprint z 1901).

Cicero M. Tullius, Epistulae, vol. 2: Epistulae ad Atticum, Pars posterior, libri IX – XVI, ed. D.R. Shackleton Bailey, Oxonii 1961.

Cicero M. Tullius, In Marcum Antonium orationes Philippicae XIV, ed. P. Fedeli, Leipzig 1982.

Cicero M. Tullius, Oratio pro Sex. Roscio Amerino, ed. E. Kasten, Lipsiae 1968.

Cicero M. Tullius, Orationes de lege agraria, ed. V. Marek, Leipzig 1983.

Cicero M. Tullius, Orator, ed. R. Westman, Leipzig 1980.

Cicero M. Tullius, Philippics I-II, ed. J.T. Ramsey, Cambridge 2003.

Cicero M. Tullius, Pro Archia. Post Reditum in Senatu. Post Reditum ad Quirites. De Domo Sua. De Haruspicum Responsis. Pro Plancio, trans. N.H. Watts, Cambridge 1923.

Cicero M. Tullius, Pro L. Cornelio Balbo oratio, ed. C.F.W. Müller, Lipsiae 1909.

Cyceron Marek Tulliusz, O mówcy, przełożył, wstępem i komentarzami opatrzył B. Awianowicz, Kęty 2010.

De viris illustribus urbis Romae (O słynnych mężach miasta Rzymu), przeł. B. Kołoczek, Warszawa 2016, s. 69–147.

Eutropiusz, Brewiarium od założenia Miasta, w: Brewiaria dziejów rzymskich, tłum. P. Nehring, B. Bibik, Warszawa 2010, s. 140–251.

Dio Cassius Cocceianus, Historia Romana, ed. I. Melber, Lipsiae 1890–1928.

Diodorus Siculus, Library of History, vol XII, fragments of books XXXIII – XL, trans. F.R. Walton, London 1967.

Florus L. Annaeus, Epitome de Tito Livio bellorum omnium annorum DCC libri II, ed. O. Rossbach, Lipsiae 1896.

Iulius Exuperantius, Opusculum, ed. N. Zorzetti, Leipzig 1982.

Livius T., Ab urbe condita libri, pars IV, libri XLI – CXLII, ed. M. Mueller, Lipsiae 1917.

Lucanus M. Annaeus, De bello civili libri decem (Pharsalia), ed. C. Hosius, Lipsiae 1905.

Nepos Cornelius, Atticus, ed. P.K. Marshall, Leipzig 1985.

Orosius P., Historiarum adversus paganos libri VII, ed. C. Zangemeister, Lipsiae 1889.

Plinius Maior C. Secundus, Naturalis historia, ed. L. Ian, C. Mayhoff, Lipsiae 1897–1933.

Plutarch, Sulla, w: Plutarch’s Lives, vol. 4, London 1959, s. 323–457.

Plutarch, Sertorius, w: Plutarch’s Lives, vol. 8, London 1959, s. 1–75.

Plutarch, Marius, w: Plutarch’s Lives, vol. 9, London 1969, s. 463–599.

Plutarch, Caesar, trans. with an Introduction and Commentary by Ch, Pelling, Oxford 2011.

Plutarch, Żywoty sławnych mężów, przeł. M. Brożek, Wrocław 1953.

Plutarch, Cztery żywoty, przeł. M. Brożek, Warszawa 1954.

Sallust, The Histories, ed. P. McGushin, Oxford 1992.

Sallusti Crispi C., Historiarum reliquiae, ed. B. Maurenbrecher, Lipsiae 1891.

Sallustius Crispus C., Bellum Iugurthinum, ed. A. Kurfess, Leipzig 1981.

Waleriusz Maksymus, Czyny i powiedzenia godne pamięci w dziewięciu księgach, przeł. I. Lewandowski, Poznań 2019.

Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska, tłum. E. Zwolski, Wrocław 1970.

Velleius Paterculus, Historiarum ad M. Vinicium consulem libri duo, ed. W.S. Watt, Leipzig 1988.

Literatura

Appel H., Kontrowersje wokół senatus consultum ultimum. Studium z dziejów późnej republiki rzymskiej, Toruń 2013.

Appel H., Ite in suffragium. O wyborach w republikańskim Rzymie, Toruń 2019, s. 92.

Astin A.E., The Lex Annalis before Sulla, „Latomus” 1958, t. 17, s. 49–64.

Badian E., Lex Acilia Repetundarum, „The American Journal of Philology” 1954, t. 75, s. 374–384.

Badian E., Caepio and Norbanus: Notes on the Decade 100–90 B.C., „Historia” 1957, t. 6, s. 318–346.

Badian E., Foreign Clientelae (264–70 B.C.), Oxford 1958.

Badian E., The Early Historians, w: Latin Historians, ed. T.A. Dorey, London 1966, s. 1–38.

Bennett H., Cinna and his Times, Menasha 1923.

Broughton T.R.S., The Magistretes of the Roman Republic, t. 2, New York 1952.

Brunt P.A., The Fall of the Roman Republic and Related Essays, Oxford 1988.

Bulst C.M., Cinnanum Tempus: A Reassessment of the Dominatio Cinnae, „Historia” 1964, t. 13, s. 307–337.

Carney T.F., The Flight and Exile of Marius, „Greece and Rome” 1961, t. 8, s. 98–121.

Carney T.F., A Biography of C. Marius, Chicago 1970.

Członkowska–Naumiuk M., Askulum 90–89 p.n.e., Warszawa 2024.

Crawford M.H., Roman Republican Coinage, t. 2, Cambridge 1974.

Domaszewski A. von, Bellum Marsicum, Chieti 1993.

Drumond A., Fenestella, w: The Fragments of the Roman Historians, t. 1, ed. T.J. Cornell, Oxford 2013, s. 489–496.

Drumond A., Fenestella. Commentary, w: The Fragments of the Roman Historians, t. 3, ed. T.J. Cornell, Oxford 2013, s. 571–591.

Epstein D.F., Personal Enmity in Roman Politics 218–43 BC, London–New York 1989.

Evans R.J., Gaius Marius. A Political Biography, Pretoria 1994.

Fear A., Orosius: An Iberian Patriot’s History of Rome, w: Writing History in Late Antique Iberia, ed. P. Ubric Rabaneda, Amsterdam 2022, s. 65–84.

Frier B.W., Sulla’s Propaganda: The Collapse of the Cinnan Republic, „The American Journal of Philology” 1971, t. 92, s. 585–604.

Hinard F., Les proscriptions de la Rome républicaine, Paris – Roma 1985.

Hinard F., Sullana varia. Aux sources de la première guerre civile romaine, Paris 2008.

Katz B.R., The First Fruits of Sulla’s March, „L’Antiquité Classique” 1975, t. 44, s. 100–125.

Keaveney A., Rome and Unification of Italy, Bristol 2007.

Keaveney A., Sulla. Ostatni republikanin, tłum. T. Ładoń, Oświęcim 2017.

Konrad C.F., Plutarch’s Sertorius. A Historical Commentary, Chapel Hill – London 1994.

Kosior W.J., Cursus honorum – selected aspects of Roman public law, „Law. Human. Environment” 2023, t. 14, s. 49–62.

Kunkel W., Wittman R., Staatsordnung und Staatspraxis der römischen Republik, München 1995.

Labitzke M., Marius. Der verleumdete Retter Roms, Münster 2013.

Lanzani C., Mario e Silla, Catania 1915.

Letzner W., Lucius Cornelius Sulla. Versuch einer Biographie, Münster.

Lintott A., Violence in Republican Rome, Oxford 1968.

Lovano M., The Age of Cinna. Crucible of Late Republican Rome, Stuttgart 2002.

Madejski P., Pomiędzy robur animi a ritus barbarus: zemsta w życiu społecznym republikańskiego Rzymu, Lublin 2018.

Martino P., La morte di Sertorio. Orosio e la tradizione Liviana, „Quaderini di Storia” 1990, t. 16. s. 77 – 101

Meijer F.J., Marius’ Grandson, „Mnemosyne” 1986, t. 39, s. 112–121.

Meister F., Der Krieg des Sertorius und seine spanischen Wurzeln, Hamburg 2007.

Münzer F., C. Marius (15), w: Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, t. 14, Stuttgart 1930, szp. 1811–1815.

Ooteghem J. Van, Caius Marius, Namur 1964.

Pappano A.E., The Pseudo-Marius, „Classical Philology” 1935, t. 30, s. 58–65.

Peter H., Die Quellen Plutarchs in den Biographieen der Römer, Halle 1865.

Pozzi E., Studi sulla guerra civile Sillana, „Atti della Accademia delle Scienze di Torino” 1913–1914, t. 49, s. 641–679.

Rawson E., Sallust on the Eighties?, „The Classical Quarterly” 1987, t. 37, s. 163–180.

Sage M.M., The De Viris Illustribus: Chronology and Structure, TAPhA 1978, t. 108, s. 217–241.

Salmon E.T., Samnium and the Samnites, Cambridge 1967.

Santangelo F., Marius, London – New York 2016.

Schreiber Ł., Caecilii Metelli i Sulla – stosunki do 89 roku przed Chrystusem, „Tabularium Historiae” 2022, t. 11, s. 45–87.

Shatzman I., Senatorial Wealth and Roman Politics, Bruxelles 1975.

Smith C.J., L. Cornelius Sulla, w: The Fragments of the Roman Historians, t. 1, ed. T.J. Cornell, Oxford 2013, s. 282–286.

Smith W., Greek and Roman Biography and Mythology, Boston 1867.

Spann P.O., Quintus Sertorius and the Legacy of Sulla, Fayetteville 1987.

Suski R., Orozjusz i jego źródła. Wybrane zagadnienia, Białystok 2023.

Taylor L.R. , The Voting Discrits of the Roman Republic, University of Michigan Press 2013.

Telford L., Sulla. A Dictator Reconsidered, Barnsley 2014.

The Fragments of the Roman Historians, t. 1–3, ed. T.J. Cornell, Oxford 2013.

Willems P., Le Sénat de la République romaine, t. I , Louvain – Paris – Berlin 1885.

Badian E., Foreign Clientelae (264–70 B.C.), Oxford 1958.

Badian E., The Early Historians, w: Latin Historians, ed. T.A. Dorey, London 1966, s. 1–38.

Bennett H., Cinna and his Times, Menasha 1923.

Broughton T.R.S., The Magistretes of the Roman Republic, t. 2, New York 1952.

Brunt P.A., The Fall of the Roman Republic and Related Essays, Oxford 1988.

Bulst C.M., Cinnanum Tempus: A Reassessment of the Dominatio Cinnae, „Historia” 1964, t. 13, s. 307–337.

Carney T.F., The Flight and Exile of Marius, „Greece and Rome” 1961, t. 8, s. 98–121.

Carney T.F., A Biography of C. Marius, Chicago 1970.

Członkowska–Naumiuk M., Askulum 90–89 p.n.e., Warszawa 2024.

Domaszewski A. von, Bellum Marsicum, Chieti 1993.

Epstein D.F., Personal Enmity in Roman Politics 218–43 BC, London–New York 1989.

Evans R.J., Gaius Marius. A Political Biography, Pretoria 1994.

Frier B.W., Sulla’s Propaganda: The Collapse of the Cinnan Republic, „The American Journal of Philology” 1971, t. 92, s. 585–604.

Hinard F., Les proscriptions de la Rome républicaine, Paris – Roma 1985.

Hinard F., Sullana varia. Aux sources de la première guerre civile romaine, Paris 2008.

Katz B.R., The First Fruits of Sulla’s March, „L’Antiquité Classique” 1975, t. 44, s. 100–125.

Keaveney A., Rome and Unification of Italy, Bristol 2007.

Kosior W.J., Cursus honorum – selected aspects of Roman public law, „Law. Human. Environment” 2023, t. 14, s. 49–62.

Kunkel W., Wittman R., Staatsordnung und Staatspraxis der römischen Republik, München 1995.

Labitzke M., Marius. Der verleumdete Retter Roms, Münster 2013.

Lanzani C., Mario e Silla, Catania 1915.

Letzner W., Lucius Cornelius Sulla. Versuch einer Biographie, Münster.

Lintott A., Violence in Republican Rome, Oxford 1968.

Lovano M., The Age of Cinna. Crucible of Late Republican Rome, Stuttgart 2002.

Madejski P., Pomiędzy robur animi a ritus barbarus: zemsta w życiu społecznym republikańskiego Rzymu, Lublin 2018.

Meijer F.J., Marius’ Grandson, „Mnemosyne” 1986, t. 39, s. 112–121.

Meister F., Der Krieg des Sertorius und seine spanischen Wurzeln, Hamburg 2007.

Müller, S., Sullas Gegner, Dianas Schützling: Sertorius' Selbstdarstellung und Nachwirkung, „Anabasis. Studia Classica et Orientalia” 2013, t. 4, s. 92–116.

Münzer F., C. Marius (15), w: Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, t. 14, Stuttgart 1930, szp. 1811–1815.

Ooteghem J. Van, Caius Marius, Namur 1964.

Pappano A.E., The Pseudo-Marius, „Classical Philology” 1935, t. 30, s. 58–65.

Peter H., Die Quellen Plutarchs in den Biographieen der Römer, Halle 1865.

Pozzi E., Studi sulla guerra civile Sillana, „Atti della Accademia delle Scienze di Torino” 1913–1914, t. 49, s. 641–679.

Rawson E., Sallust on the Eighties?, „The Classical Quarterly” 1987, t. 37, s. 163–180.

Sage M.M., The De Viris Illustribus: Chronology and Structure, TAPhA 1978, t. 108, s. 217–241.

Salmon E.T., Samnium and the Samnites, Cambridge 1967.

Santangelo F., Marius, London – New York 2016.

Schreiber Ł., Caecilii Metelli i Sulla – stosunki do 89 roku przed Chrystusem, „Tabularium Historiae” 2022, t. 11, s. 45–87.

Shatzman I., Senatorial Wealth and Roman Politics, Bruxelles 1975.

Smith W., Greek and Roman Biography and Mythology, Boston 1867.

Spann P.O., Quintus Sertorius and the Legacy of Sulla, Fayetteville 1987.

Suski R., Orozjusz i jego źródła. Wybrane zagadnienia, Białystok 2023.

Taylor L.R. , The Voting Discrits of the Roman Republic, University of Michigan Press 2013.

Telford L., Sulla. A Dictator Reconsidered, Barnsley 2014.

The Fragments of the Roman Historians, t. 1–3, ed. T.J. Cornell, Oxford 2013.

Willems P., Le Sénat de la République romaine, t. I , Louvain – Paris – Berlin 1885.

Klio - Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym

Downloads

  • pdf (Język Polski)

Veröffentlicht

2025-10-15

Zitationsvorschlag

1.
ŁADOŃ, Tomasz. Kontrowersje wokół Gajusza Mariusza Młodszego. Klio - Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym. Online. 15 Oktober 2025. Vol. 76, no. 3, pp. 3-22. [Accessed 27 Dezember 2025]. DOI 10.12775/KLIO.2025.023.
  • ISO 690
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Bibliografische Angaben herunterladen
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Ausgabe

Bd. 76 Nr. 3 (2025)

Rubrik

Artykuły

Lizenz

Copyright (c) 2025 Tomasz Ładoń

Creative-Commons-Lizenz
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Keine Bearbeitungen 4.0 International.

Stats

Number of views and downloads: 236
Number of citations: 0

Search

Search

Browse

  • Autor/innenverzeichnis durchblättern
  • Issue archive

User

User

Aktuelle Ausgabe

  • Atom-Logo
  • RSS2-Logo
  • RSS1-Logo

Informationen

  • Für Leser/innen
  • Für Autor/innen
  • Für Bibliothekar/innen

Newsletter

Subscribe Unsubscribe

Sprache

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Français (France)
  • Język Polski

Tags

Search using one of provided tags:

G. Mariusz, G. Mariusz Młodszy, L. Korneliusz Sulla, pierwsza wojna domowa
Aufwärts

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partners

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Nicolaus Copernicus University Accessibility statement Shop