Rytmy dnia codziennego młodej mężatki z kręgów arystokratycznych. Przyczynek do biografii Jadwigi z Sanguszków Sapieżyny
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2018.004Abstrakt
Abstrakt: Zasadniczym celem artykułu jest przedstawienie fragmentu życia Jadwigi z Sanguszków Sapieżyny (1830–1918), bardzo ważnego z punktu widzenia młodej kobiety i żony, a mianowicie okresu zaręczyn i pierwszych lat po ślubie. Jest to czas wkraczania w dorosłość, dominujący w wiele nowych wydarzeń oraz przeżyć. Ukazano rytmy dnia codziennego Jadwigi Sapieżyny w świetle ego dokumentów – korespondencji do matki i wspomnień – przedstawiając ten okres z perspektywy jej przeżyć i refleksji. Omówiono rozkład dnia i czynności jemu towarzyszące, uwzględniając zainteresowania i zdolności młodej arystokratki.
Abstract: The principal aim of the article is the presentation of the fragment of life of Jadwiga Sapieżyna née Sanguszko (1830-1918), a very important part of life from the point of view of a young woman and wife, namely the period of engagement and first years after the marriage ceremony. It's a time of stepping into the adulthood, full of many events and experiences. The rhythm of everyday life of Jadwiga Sapieżyna has been shown in the light of ego-documents – the correspondence to her mother and her memories – presenting this period from the perspective of her experiences and reflections. The plan of a day and activities accompanying it have been discussed, taking into account the interests and abilities of this young noblewoman.
Słowa kluczowe: arystokracja polska; Jadwiga z Sanguszków Sapieżyna; życie codzienne; XIX wiek;
Key words: Polish aristocrats; Jadwiga Sapieżyna née Sanguszko; everyday life; 19th century;
Bibliografia
I. Źródła
Źródła archiwalne
Archiwum Narodowe w Krakowie (ANK):
Archiwum Rodzinne Sanguszków (ARS), sygn. ARS 69; ARS 70.
Archiwum Sanguszków (ASang), sygn. ASang tk 86/31; ASang tk 86/32.
Muzeum Narodowe w Krakowie (MNK):
Archiwum Sapiehów z Krasiczyna, sygn. 1149; 1202; 1604.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu (ZNiO):
sygn. 15580/II.
Źródła drukowane
Cz. Bogdalski, Jadwiga ze Sanguszków Księżna Adamowa Sapieżyna: wspomnienie pośmiertne, Kraków 1918.
K. Chłędowski, Pamiętniki, t. I, Wrocław 1951.
Z. Krasiński, Listy do Jerzego Lubomirskiego, Warszawa 1965.
Sapiehowie. Materiały historyczno – genealogiczne i majątkowe, t. III, Petersburg 1894.
M. Windisch-Greatz Sapieżyna, My i nasze Siedliska, Kraków 2007.
Prasa
„Czas” (Kraków) 1852.
II. Opracowania
R. Aftanazy, Materiały do dziejów rezydencji, t. VIII A, Warszawa 1991.
A. Biernacki, Sanguszko Roman Władysław Stanisław Andrzej, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXIV, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992-1993.
A. Bołdyrew, Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795 – 1918, Warszawa 2008.
A. Bołdyrew, Obyczajowe aspekty kojarzenia małżeństw w rodzinie polskiej w wyższych grupach społecznych w drugiej połowie XIX i na początku XX w., „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”, 2010, t. 11.
M. Estreicherówna, Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa latach 1848 – 1863, Kraków 1968.
J. T. Frazik, Zamek w Krasiczynie, Kraków 1968.
M. Gowin, Przemiany cywilizacyjne na ziemiach polskich w XIX wieku, [w:] Historie Polski w XIX wieku, red. A. Nowak, t. 1, Warszawa 2013.
D. Janota, Helth and diseases in the correspondence of the Sapieha family of Krasiczyn. A study of selected cases, "ZNTD UJ Nauki Społeczne", 2018, nr 23 (4).
A. Janota-Strama, Stadniccy herbu Szreniawa z Nawojowej, Warszawa 2013.
M. Jastrzębska, Dama w jedwabnej sukni. Opowieść o księżniczce Helenie Sanguszkównie, Łomianki 2012.
D. Kałwa, W stronę historii gender, "Rocznik Antropologii Historii", 2014, rok IV, nr 2 (7).
K. Karolczak, Czas pokoju i zawieruchy w życiu arystokraty, [w:] Lwów. Miasto, społeczeństwo, kultura. Studia z dziejów miasta, t. 9: Życie codzienne miasta, red. K. Karolczak, Ł. T. Sroka, Kraków 2014.
K. Karolczak, Świat kobiet i mężczyzn w pałacu arystokratycznym w XIX wieku, [w:] Kobieta i mężczyzna: jedna przestrzeń, dwa światy, red. B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, M. Gadocha, Warszawa 2015.
S. Kieniewicz, Adam Sapieha 1828 – 1903, Warszawa 1993.
S. Kieniewicz, Sanguszko Władysław Hieronim, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXIV, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992-1993.
S. Kieniewicz, Środowisko rodzinne Adama Stefana Sapiehy, [w:] Księga Sapieżyńska: Archidiecezja krakowska za pasterzowania Adama Stefana Sapiehy, red. J. Wolny, t. I, Kraków 1982.
E. Kosowska, Antropologia literatury. Teksty, konteksty, interpretacje, Katowice 2003.
A. Lisak, Miłość, kobieta i małżeństwo w XIX wieku, Warszawa 2009.
A. Martin-Fugier, Rytuały życia prywatnego burżuazji, [w:] Historia życia prywatnego, red. P. Aries, G. Duby, t. 4, Od rewolucji francuskiej do I wojny światowej, red. M. Perrot, Wrocław 1999.
K. Meus, Profilaktyka przeciwepidemiczna w Galicji na przełomie XIX i XX wieku, [w:] Epidemie w dziejach Europy. Konsekwencje społeczne, gospodarcze i kulturowe, red. K. Polek, Ł. T. Sroka, Kraków 2016.
Ż. Niedbała, Z Krasiczyna na Wawel. Z dziejów księcia kardynała Adama Sapiehy, Kraków 2014.
M. Nowak, Model idealny i rzeczywisty polskiej rodziny arystokratyczno–ziemiańskiej funkcjonujący w drugiej połowie XIX oraz na początku XX wieku, [w:] Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XX wieku. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, red. C. Kuklo, Warszawa 2008.
M. Perrot, Życie Rodzinne, [w:] Historia życia prywatnego, red. P. Aries, G. Duby, t. 4, Od rewolucji francuskiej do I wojny światowej, red. M. Perrot, Wrocław 1999.
B. Popiołek, Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków 2003.
J. Sikorska-Kulesza, Między nadmiarem a niedostatkiem. Uwagi o czasie wolnym ziemiaństwa w XIX w., [w:] Kobieta i kultura czasu wolnego, t. 7, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2001.
M. Stawiak-Ososińska, Ponętna, uległa, akuratna… Ideał i wizerunek kobiety polskiej pierwszej połowy XIX wieku (w świetle ówczesnych poradników), Kraków 2010.
J. Syguła, Pozycja i rola kobiety w rodzinie na ziemiach polskich w XIX wieku, „Prace Historyczne” (Kraków), 2009, t. MCCCIV, z. 136.
A. Szwarc, Rygorystyczne normy i swobodne obyczaje. Małżeństwo i związki pozamałżeńskie w opiniach ziemiańsko–arystokratycznej elity w połowie XIX wieku, [w:] Kobieta i małżeństwo. Społeczno–kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, t. 8, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2004.
A. Tłomacki, Sapiehowie Kodeńscy: historia rodu od kolebki do współczesności, Warszawa 2009.
A. Winiarz, Czynniki determinujące proces wychowania w rodzinie polskiej doby niewoli narodowej (1795-1918), [w:] Wychowanie w rodzinie polskiej od schyłku XVIII do połowy XX wieku, red. K. Jakubiak, A. Winiarz, Bydgoszcz 2000.
A. Winiarz, Polskie rodziny arystokratyczne i szlacheckie w XVIII i XIX wieku jako środowiska wychowawcze, [w:] Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłło, Bydgoszcz 1994.
J. Wolny, Młodość i pierwsze lata Adama Stefana Sapiehy, [w:] Księga Sapieżyńska: Archidiecezja krakowska za pasterzowania Adama Stefana Sapiehy, red. J. Wolny, t. I, Kraków 1982.
K. Wolski, Krasiczyn. Rys dziejów zamku i latyfundium krasiczyńskiego, „Rocznik Przemyski” 1962, t. 9, z. 2.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Dariusz Janota
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 794
Liczba cytowań: 0
