Spór o dziedzictwo Radziwiłłów nieświeskich w połowie XVII w.
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2025.024Abstrakt
Tematem tego artykułu jest przebieg jednego z najciekawszych konfliktów rodzinnych w Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVII w. Jego przedmiotem był spór o podział latyfundium nieświeskiej linii Radziwiłłów. Po śmierci księcia Aleksandra Ludwika w marcu 1654 r., jego pierworodny syn Michał Kazimierz doprowadził do podważenia testamentu i przeprowadził zajazd majętności, które były działem jego macochy Lukrecji Marii ze Strozzich i przyrodniego brata Dominika Mikołaja. Rozpoczęło to wieloletnią konfrontację, która prowadzona była zarówno na drodze prawnej, jak i metodą „faktów dokonanych”. Konflikt udało się zakończyć dopiero we wrześniu 1671 r., po dojściu księcia Dominika do pełnoletności. Ustalono wówczas ostateczny podział dóbr tej linii Radziwiłłów. Michał Kazimierz i jego potomkowie przejęli m.in. Białą, a w rękach Dominika i jego zstępnych (tzw. linia klecka młodsza) pozostał Szydłowiec i Czarnawczyce.
Bibliografia
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:
- Archiwum Radziwiłłów
dz. III, kop. 3 f, 4
dz. IV, kop. 10, kop. 361, kop. 703
dz. V, nr 1569, 7177, 7185, 9814
dz. XI, nr 99, 102, 103, 106, 107, 108, 111, 196
- Российский Государственный Архив Древних Aктов:
fond 389, op. 1, nr 126, 128, 133
Źródła drukowane
Radziwiłł A.S., Pamiętnik, t. 3, oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
Opracowania
Jaroszuk J., Radziwiłł Aleksander Ludwik, „Polski Słownik Biograficzny”, t. 30, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1987, s. 150-155.
Kempa T., Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549-1616). Wojewoda wileński, Warszawa 2000.
Kossarzecki K., Próby tworzenia udzielnego władztwa księcia Bogusława Radziwiłła w oparciu o dobra podlaskie i słuckie w okresie zalewu szwedzkiego i moskiewskiego przełomu 1655 i 1656 roku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, 43, 2007, s. 28-41.
Siekierski M., Landed wealth in the Grand Duchy of Lithuania: the economic affairs of Prince Nicholas Christopher Radziwill, “Acta Baltico-Slavica”, cz. 1: 20, 1989, s. 239-308, cz. 2: 21, 1990, s. 195-294.
Pietrzak J., Księżna Dobrodziejka. Katarzyna z Sobieskich Radziwiłłowa (1634-1694), Warszawa 2016.
Rachuba A., Doświadczenie wojskowe hetmana Michała Kazimierza Radziwiłła (1635-1680), w: Radziwiłłowie w służbie Marsa, red. M. Nagielski i K. Żojdź, Warszawa 2017, s. 221-228.
Rachuba A., Radziwiłł Dominik Mikołaj, „Polski Słownik Biograficzny”, t. 30, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1987, s. 173-176.
Urzędnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku, oprac. H. Lulewicz i A. Rachuba, Kórnik 1994.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego, spisy, t. 1: Województwo wileńskie XIV-XVIII wiek, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, P.P. Romaniuk, przy współpracy U. Jemialianczuka i A. Macuka, red. A. Rachuba, Warszawa 2004.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego, spisy, t. 5: Ziemia połocka i województwo połockie XIV-XVIII wiek, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, A. Haratym, A. Macuk i A. Radaman, red. H. Lulewicz, Warszawa 2018.
Wasilewski T., Kopciowa Lukrecja Maria, margrabianka Strozzi, 1. v. Radziwiłłowa, „Polski Słownik Biograficzny”, t. 13, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967-1968, s. 616-617.
Wasilewski T., Kopeć Jan Karol, „Polski Słownik Biograficzny”, t. 13, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967-1968, s. 628-629.
Wasilewski T., Radziwiłł Zygmunt Karol, „Polski Słownik Biograficzny”, t. 30, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1987, s. 379-382.
Zielińska T., Ordynacje w dawnej Polsce, „Przegląd Historyczny”, 68/1, 1977, s. 17-30.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Konrad Artur Bobiatyński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 280
Liczba cytowań: 0
