Oddział Lotniczy 4 Dywizji Strzelców na Kubaniu i w Odessie w latach 1918-1919
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2025.027Słowa kluczowe
polskie lotnictwo wojskowe, Oddział Lotniczy 4 Dywizji Strzelców, Eskadra Lotnicza 4 Dywizji Strzelców, 4 Dywizja Strzelców, wojna polsko-ukraińska 1919Abstrakt
W artykule opisano historię Oddziału Lotniczego powstałego jesienią 1918 r. na Kubaniu w składzie 4 Dywizji Strzelców gen. Lucjana Żeligowskiego. Historia tej jednostki jest mało znana, toteż celem artykułu jest jej przybliżenie w oparciu o dostępną literaturę oraz dokumenty przechowywane w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie. W grudniu została ona (wraz z dywizją) przewieziona do Odessy, gdzie jej żołnierze brali udział w obronie miasta. W lutym 1919 r. oddział został przemianowany na Eskadrę Lotniczą 4 Dywizji Strzelców, która w kwietniu opuściła Odessę i przybyła do Rumunii. Stąd w czerwcu 1919 r. dotarła do Galicji Wschodniej, gdzie została ostatecznie włączono w skład Wojska Polskiego jako 10 Eskadra Lotnicza.
Bibliografia
I. Źródła archiwalne
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego:
DS, sygn. I.122.81.1, I.122.81.7, I.122.81.11, I.122.81.13, I.122.81.31, I.122.81.32, I.122.81.33, I.122.81.55.
Dowództwo I Korpusu AGH, sygn. I.123.2.1, I.123.1.33, I.123.1.204, I.123.1.205.
Oddział I NDWP, sygn. I.301.7.8.
Kolekcje rękopisów, sygn. I.400.68.
Kolekcja generałów i osobistości, Akta L. Rayskiego, sygn. I.800.112.
Akta personalne: Władysław Narkiewicz sygn. 1187, Stanisław Zacharewicz-Święcicki sygn. 7270, Jan Stachowski, sygn. 16285+18480.
II. Wspomnienia
Nałęcz-Małachowski S., Wspomnienia generała, Łódź 2003.
Pamiętniki generała broni Lucjana Żeligowskiego, wstęp i oprac. D. Fabisz, Warszawa 2014.
Żeligowski L., Wojna w roku 1920. Wspomnienia i rozważania, Warszawa 2006.
III. Literatura
Armia Polska we Francji. Dzieje wojsk Generała Hallera na obczyźnie, oprac. J. Sierociński, Warszawa 1929.
Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa 1921.
Bartel R., Chojnacki J., Królikiewicz T., Kurowski A., Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918-1939, Warszawa 1978.
Gumowska B., Opowieść o gen. broni Lucjanie Żeligowskim, cz. 1. Lata 1865-1920, Bydgoszcz 1994.
Jarno W., 4 Dywizja Strzelców na Kubaniu i w Odessie jako element Armii Polskiej we Francji (1918–1919), „Res Historica” 2020, s. 285-318.
Jarno W., Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939, Łódź 2001.
Jarno W., Strzelcy Kaniowscy w latach 1919-1939, Warszawa 2004.
Kawalec T., Historia IV-tej Dywizji Strzelców generała Żeligowskiego w zarysie, Wilno-Kraków-Łódź 1921.
Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, red. M. Romeyko, Warszawa 1933.
Leczyk M., Komitet Narodowy Polski a Ententa i Stany Zjednoczone 1917-1919, Warszawa 1966.
Lipiński W., Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905-1918, Warszawa 1990.
Mordawski H., Polskie lotnictwo wojskowe 1918-1920. Narodziny i walka, Wrocław 2009.
Niestrawski M., Lotnictwo w wojnie polsko-ukraińskiej 1918-1919, Przemyśl 2019.
Niestrawski M., Polskie wojska lotnicze 1918-1920, Poznań-Warszawa 2021.
Niestrawski M., Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918-1921), Tom 1, Początki, organizacja, personel i sprzęt, Tom 2, Walka i demobilizacja, Oświęcim 2017.
Niestrawski M., Szachownice nad Galicją i Wołyniem. Lotnictwo Wojska Polskiego w walce z Ukraińcami, część 2, „Lotnictwo Aviation International” 2017, nr 9, s. 90-98.
Olejko A., Gapa z zielonym wieńcem, czyli szachownica przeciw tryzubowi. Pierwsza wojna polskich skrzydeł 1918-1919, Zabrze–Tarnowskie Góry 2020.
Olszewski P., „Kwestia ukraińska” w polityce Francji od schyłku 1917 r. do kwietnia 1919 r., „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 2011, T. 12, s. 76-94.
Orłowski M., Generał Józef Haller (1873-1960), Kraków 2007.
Pawlak J., Polskie eskadry w latach 1918-1939, Warszawa 1989.
Radziwiłłowicz D., Błękitna Armia. W 80 rocznicę powstania, Warszawa 1997.
Radziwiłłowicz D., Polskie formacje zbrojne we Wschodniej Rosji oraz na Syberii i Dalekim Wschodzie w latach 1918-1920, Olsztyn 2009.
Skarzyński W., Armia Polska we Francji w świetle faktów, Warszawa 1929.
Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914-1918, Warszawa 1990.
Wrzosek M., Polskie korpusy wojskowe w Rosji w latach 1917-1918, Warszawa 1969.
Zamoyski J., Powrót na mapę. Polski Komitet Narodowy w Paryżu 1914-1919, Warszawa 1991.
Żaczkiewicz W., Na marginesie dawnych wspomnień. Pierwszy awiacyjny oddział wojsk polskich, „Przegląd Lotniczy. Organ Lotnictwa Wojskowego” 1932, nr 11-12, s. 513-515.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Witold Jarno
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 104
Liczba cytowań: 0
