Grabież prywatnego złota i kosztowności przez Niemcy w trakcie II wojny światowej w okupowanej Polsce
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2025.038Słowa kluczowe
kosztowności, obozy koncentracyjne, straty wojenne Polski, złoto nazistowskieAbstrakt
W trakcie II wojny światowej Niemcy w okupowanej Polsce rabowali prywatne złoto i kosztowności. Służyło ono zarówno do napędzania machiny wojennej III Rzeszy, jak również osobistego wzbogacenia się przedstawicieli okupanta. W artykule przedstawiono wyniki analizy źródeł wytworzone przez różne polskie instytucje państwowe pod kątem wielkości i metod grabieży złota i kosztowności. Pomimo kilkukrotnych weryfikacji danych w powojennej Polsce, ustalenie ilości zrabowanego złota prywatnego bądź wartości kosztowności jest bardzo trudne. Wynika to m.in. z fragmentaryczności danych. O wiele łatwiejsze jest ustalenie metod grabieży, do których można zaliczyć: grabież w obozach koncentracyjnych, wyłamywanie skrytek bankowych, przymusowy skup lub konfiskatę złota od obywateli.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych (AAN) Biuro Odszkodowań Wojennych przy Prezydium Rady Ministrów w Warszawie (BOW), syg. 2/291/0/2.1/10.
AAN, BOW, sygn. 2/291/0/2.2/23.
AAN, BOW, sygn. 2/291/0/2.2/25.
AAN, BOW, sygn. 2/291/0/2.2/27.
Archiwa Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN), Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce 1949–1984 (GKBZH), GK 182/82, dostępny: Archiwum Instytutu Pileckiego, Zapisy Terroru, sygn. GK 182/35.
AIPN, GKBZH, sygn. GK 182/82.
AIPN, Komisja do Opracowania Problemu Odszkodowań Niemieckich (KOPON), sygn.. GK 917/45.
AIPN, KOPON, sygn. IPN GK 917/299.
AIPN, KOPON, sygn. IPN GK 917/45.
Archiwum Muzeum Stuthoff, sygn.. I-IVE-3.
Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych (AMSZ), Biuro Prac Kongresowych z lat 1945–1956 (BPK), sygn. Z-18 W-67-T-943.
AMSZ, BPK, sygn. Z-18 W-67-T-949.
AMSZ, BPK, sygn. Z-18 W-67-T-950.
AMSZ, BPK, sygn. Z-18 W-68-T-951.
AMSZ, BPK, sygn. Z-18 W-67-T-947.
AMSZ, Departament II za lata 1949-1960 (Europa Zachodnia - bez RFN), sygn. Z-8 W-87 T-1210.
Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau (APMA-B), Zespół Oświadczeń, t. 26.
APMA-B, Zespół Oświadczeń, t. 68.
Centre des Archives diplomatiques de la Courneuve (CAD) Tripartite Gold Commission (TGC), sygn. 160QO40.
CAD, TGC, sygn. 160QO41.
CAD, TGC, sygn. 160QO48.
Źródła drukowane
Sprawozdanie w przedmiocie strat i szkód wojennych Polski w latach 1939–1945, Warszawa 1947.
Literatura
Arad Y., The Operation Reinhard Death Camps, Bloomington-Jerusalem 2018.
Gójski A., Urząd Nadzoru Bankowego dla Generalnego Gubernatorstwa, Warszawa 2021.
Jarząbek W., Władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej wobec problemu reparacji i odszkodowań od Republiki Federalnej Niemiec 1953-1989, „Dzieje Najnowsze”, 2005, t. 37, nr 2, s. 85–103.
Kasperek J, Grabież mienia w obozie na Majdanku, [w:] Zeszyty Majdanka, red. I. Caban, Lublin 1972, s. 46–92
Stutthof – hitlerowski obóz koncentracyjny, red. K. Ciechanowski, Warszawa 1988.
Korban T., Problem restytucji złota monetarnego zagrabionego przez III Rzeszę. Polska a Komisja Trójstronna. Stań badań i perspektywy badawcze, [w:] Studia z historii najnowszej Polski, t. 4, red. R. Łatka, Warszawa 2022, s. 127–139.
Landau Z., Historia Pocztowej i Powszechnej Kasy Oszczędności, Warszawa 1994.
Madajczyk Cz., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, Klasyka Najnowszej Historii Politycznej Polski, red. E. Krzewska, t. II, Warszawa 2019.
Marculewicz D., Jak badać materialne straty wojenne? Studium źródłoznawcze na przykładzie województwa białostockiego, [w:] Studia z historii najnowszej Polski, t. 4, red. R. Łatka, Warszawa 2022, s. 116–123.
Okoniewska K., Dentystyka w obozach koncentracyjnych na przykładzie KL Auschwitz i KL Stutthof, „Medycyna Nowożytna“, 2018, t. 24, nr 1, s. 127–138.
Orski M., Eksterminacja pośrednia, [w:] Stutthof – hitlerowski obóz koncentracyjny, red. K. Ciechanowski, Warszawa 1988, s. 180–244.
Schelvis J., Sobibor. A History of a Nazi Death Camp, trans. Karin Dixon, Oxford-New York 2007.
Skubiszewski K., Pieniądz na terytorium okupowanym. Studium prawnomiędzynarodowe ze szczególnym uwzględnieniem praktyki niemieckiej, Poznań 1960.
Strzelecki A., Grabież mienia ofiar, [w:] Auschwitz 1940-1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu., t. II, Więźniowie - życie i praca, red. W. Długoborski, F. Piper, Oświęcim 1995, s. 111–138.
Strony internetowe:
Komisja do Opracowania Problemu Odszkodowań Niemieckich, „Centrum Informacji o ofiarach II wojny światowej IPN”, https://ofiary.ipn.gov.pl/ofi/z-archiwum-ipn/komisja-do-opracowania [data dostępu: 28.06.2024 r.].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Tomasz Korban
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 40
Liczba cytowań: 0
