Tableware of Grand Treasurer of the Crown Jan Ansgary Czapski (1699–1742) – the opulence of the magnate’s table in the Polish–Lithuanian Commonwealth
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2024.048Keywords
Czapscy herbu Leliwa, obyczaje szlachty polskiej, porcelana miśnieńska, srebra stołoweAbstract
Jan Ansgary Czapski (1699-1742) was one of the wealthiest and most powerful men in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the third and fourth decades of the 18th century. As a supporter of both kings from the House of Wettin he quickly climbed the career ladder, culminating in obtaining the office of Grand Treasurer of the Crown in 1738. A sumptuous collection of tableware kept at the magnate’s palace on Krakowskie Przedmieście Street in Warsaw is presented on basis of archival documents: two inventories from 1741 and 1743 and a ledger of his porcelain collection in Meissen from 1737. Czapski had more than 400 silver objects that weight almost 300 kg in total and a table service made of porcelain, which he received from King Augustus III.
References
Źródła archiwalne / Archival Sources
Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. 300,41/25.
Biblioteka Narodowa, Rps 9078 IV, k. 2–8.
Family History Library, Salt Lake City (Utah), mikrofilm nr 007946062.
Hauptstaatsarchiv Dresden, 10026 Geheimes Kabinett, Loc. 521/2.
Źródła drukowane / Printed Sources
Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów za panowania Augusta III, Warszawa 1985.
Literatura / Literature
Chodyński Antoni Romuald, Obyczajowość polska w świetle inwentarzy Czapskich herbu Leliwa z pierwszej połowy XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2003, t. 51, z. 2, s. 277–290.
Dumanowski Jarosław, Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruń 2006.
Dygdała Jerzy, Nowe pałace dwóch podskarbich wielkich koronnych z doby saskiej Jana Jerzego Przebendowskiego i Jana Ansgarego Czapskiego jako symbole awansu społecznego, w: Dom, majątek, klient, sługa. Manifestacja pozycji elit w przestrzeni materialnej i społecznej (XIII–XIX wiek), red. M. R. Pauk, M. Saczyńska, Warszawa 2010, s. 179–200.
Dygdała Jerzy, Podskarbi wielki koronny Jan Ansgary Czapski - budowa pozycji społecznej i prestiżu nowego magnata w pierwszej połowie XVIII wieku, „Zapiski Historyczne” 2005, t. 70, z. 1, s. 27-52.
Dygdała Jerzy, Z doświadczeń edytora osiemnastowiecznych lustracji i inwentarzy – czy instrukcja wydawnicza jest w ogóle potrzebna?, w: Teoria i praktyka edycji nowożytnych źródeł w Polsce (XVI–XVIII w.), red. A. Perłakowski, Kraków 2011, s. 143–158.
Frąckowska Anna, Podstawka pod butelkę, w: Złotnictwo od XVII do XX wieku. Katalog zbiorów Muzeum Gdańska, red. A. Frąckowska, Gdańsk 2019, s. 84, kat. nr II.6.1.
Frąckowska Anna, Talerz, w: Złotnictwo od XVII do XX wieku. Katalog zbiorów Muzeum Gdańska, red. A. Frąckowska, Gdańsk 2019, s. 63, kat. nr II.3.3.
Frąckowska Anna, Nowacki Dariusz, Gdańskie arcydzieła sztuki złotniczej ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu, Gdańsk 2018.
Hlebionek Marcin, Jankowska Jagoda, Munimenta w szkatule żółwiowej. Archiwalia w świecie rzeczy Krzysztofa Grzymułtowskiego, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2017, nr 8 (10), s. 11–66.
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Kowalik Monika, Komplet do przypraw (octu i oliwy), w: „...łyżek srebrnych dwa tuziny.”. Srebra domowe w Gdańsku 1700-1816, red. J. Kriegseisen, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2007s. 282–283, kat. nr I.6.2.
Kriegseisen Jacek, O gdańskich złotnikach w latach 1700 – 1816, w: „...łyżek srebrnych dwa tuziny.”. Srebra domowe w Gdańsku 1700-1816, red. J. Kriegseisen, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2007, s. 15–28.
Kuchowicz Zbigniew, Człowiek polskiego baroku, Łódź 1992.
Mańkowski Alfons, Dwa inwentarze domowe Czapskich z 18-go wieku, „Mestwin. Dodatek naukowo-literacki Słowa Pomorskiego” 1931, R. 7, nr 2, s. 1-4.
Mieleszko Jadwiga, Pałac Czapskich, Warszawa 1971.
Nürnberger Goldschmiedekunst 1541–1868, Bd. 1: Meister, werke, Marken, T. 2: Tafeln, Nürnberg 2007.
Pietsch Ulrich, Uwagi do projektu badawczego „Miśnieńska porcelana w XVIII wieku dla szlachty i arystokracji w Polsce”, „Studia Wilanowskie” 2012, t. 20, s. 12-15.
Popiołek Bożena, Rytuały codzienności. Świat szlacheckiego dworu w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, Warszawa 2022.
Reisinger–Weber Jutta, Silberschmiedearbeiten im unteren Weichselland. Bestandskatalog der Gold- und Silberschmiedearbeiten im Westpreußischen Landesmuseum, Münster 2016.
Sęk Łukasz, Podgrzewacz stołowy z palnikiem spirytusowym, w: „...łyżek srebrnych dwa tuziny.”. Srebra domowe w Gdańsku 1700-1816, red. J. Kriegseisen, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2007, s. 456–457, kat. nr I.27.11.
Szymański Wojciech, Podstawka pod butelkę, w: Złotnictwo od XVII do XX wieku. Katalog zbiorów Muzeum Gdańska, red. A. Frąckowska, Gdańsk 2019, s. 85, kat. nr II.6.2.
Tuchołka-Włodarska Barbara, Złotnictwo od XIV do XX wieku w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku, Gdańsk 2005.
Tylicka Teresa, Z Porlezzy do Torunia – Giovanni Battista Cocchi, artysta późnego baroku, w: Artyści znad jezior lombardzkich w nowożytnej Europie. Prace dedykowane pamięci Profesora Mariusza Karpowicza, red. R. Sulewska, M. Smoliński, Warszawa 2015, s. 335–352.
Walczak Elżbieta, Kariera rodu Czapskich w XVI–XVIII wieku, „Rocznik Gdański” 1996, t. 56, z. 1, s. 65–84.
Wendland Ewa, Kawa, herbata i czekolada. Nowe napoje XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej – ich wpływ na życie codzienne, Toruń 2008.
Żabiński Zbigniew, Systemy pieniężne na ziemiach polskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Łódź–Gdańsk 1981.
Żmudziński Jerzy, „Robota kredensowa” gdańskiego złotnika Jana Gotfryda Schlaubitza dla wojewody malborskiego Michała Czapskiego w świetle kontraktów i rachunków z lat 1757–1768, w: ...łyżek srebrnych dwa tuziny.”. Srebra domowe w Gdańsku 1700-1816, red. J. Kriegseisen, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2007, s. 87–101.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Bartłomiej Łyczak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 112
Number of citations: 0
