Urasowienie narodu i przenarodowienie rasy, czyli o dwukierunkowej transformacji w polskiej refleksji romantycznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2024.046Słowa kluczowe
rasa, naród, etniczność, refleksja romantyczna, mity rasoweAbstrakt
Celem artykułu jest rekonstrukcja dwukierunkowego procesu transformacji pojęciowej narodu w rasę i rasy w naród na wybranych tekstach polskich autorów, piszących w epoce międzypowstaniowej, w której proces urasowienia narodu został zainicjowany przez polskie elity polityczno-intelektualne w określonym celu. Był to okres dominacji formacji romantycznej, w której kategoria narodu zdominowała dyskurs dotyczący podziałów w świecie ludzkim w tym także pojęcie „rasy” sprowadzonej do roli grupy narodowej lub etnicznej o trwałych cechach. Urasowienie narodu w pozanaukowym przekazie następowało przez nałożenie na wzorzec kulturowy wspólnoty cech uznanych za typowe dla opisywanej rasy.
Bibliografia
Źródła
Anglia, Austria i Polska, „Kronika Emigracji Polskiej” 1839, t. 8, ark. 4, s. 51-56.
Austrya i Polska, Paryż 1863.
Bielowski August, Rzeszów i jego okolice, w: Album na korzyść pogorzelców, Lwów 1844.
Centralizacja Towarzystwa Demokratycznego Polskiego do Ogółu, „Demokrata Polski” 1849, t. 12, s. 3-4.
Cywilizacja, „Demokrata Polska” 1847, t. 10, s. 37-39.
Cywilizacja wojska rosyjskiego, „Zjednoczenie” 1831, nr 10, s. 41.
Czechja i Czechowie przy końcu pierwszej połowy XIX stulecia, „Demokrata Polski” 1848, t. 11, s. 25-27.
Duchiński Franciszek H., Zasady dziejów Polski, innych krajów słowiańskich i Moskwy, w: Pisma t. 1, Rapperswyl 1901.
Fisz Zenon, Listy z podróży t. 1, Wilno 1859.
Godebski Ksawery, Otwarcie kursu historii statystyki Polski, Bourges 1833.
Jednolitość Niemiec, „Demokrata Polski” 1849, t. 12, s. 91-92.
Jenike Ludwik, Japonia. „Księga Świata” 1852, R. 2, s. 317-325.
Kilka słów o rozprawie Janusza Woronicza: O Monarchji i dynastji w Polsce, „Trzeci Maj” 1839, 10 XII.
Klaczko Julian, Die deutschen Hegemonen. Berlin 1849.
Krasiński Zygmunt, Listy do Stanisława Małachowskiego, oprac. Z. Sudolski, Warszawa 1979.
Kubrakiewicz Michał, Uwagi polityczne i religijne, Bordeaux 1839.
Mochnacki Maurycy, O charakterze polskiej emigracji, „Pamiętnik Emigracji” 1832, cz. 1, s. 2-3.
Mochnacki Maurycy, Powstanie Narodu Polskiego w r. 1830 i 1831, t. 1. Paryż 1834.
Mochnacki Maurycy, O charakterze zaborów moskiewskich, w: Pisma polityczne i krytyczne, wybór i oprac. J. Kubiak, E. Nowicka, Z. Przychodniak t. 2, Kraków 1996, s. 165-175.
Norwid Cyprian Kamil, Pisma polityczne i filozoficzne, oprac. Z. Przesmycki. Londyn 1957.
O demokratyzmie polskim, „Demokrata Polski” 1847, t. 9, s. 21-22; 33-34; 69-70.
O stosunkach handlowych Anglii z Polską, „Kronika Emigracji Polskiej” 1838, t. 7, ark. 13, s. 196.
Ostrowski Józefat B., Jakie jest nasze położenie, „Nowa Polska” 1831, nr 2, s. 2-4.
Pol Wincenty, Rzut oka na umiejętność geografii ze stanowiska uniwersyteckiego wykładu, Kraków 1850.
Polska, Rosja i rodzina Mikołaja, „Zjednoczenie” 1831, nr 27, s. 108-109.
Posłannictwo Polski wobec przeznaczeń Ludzkości, „Demokrata Polski” 1848, t. 10, s. 25-27.
Roczniki Słowiańskiej Literatury, Sztuk i Umiejętności, „Demokrata Polski”1844, t. 6, s. 14-16.
Szajnocha Karol, Jadwiga i Jagiełło, Warszawa 1902.
Trentowski Bronisław F., Wizerunki duszy narodowej s końca ostatniego szesnastolecia, Poznań 1847.
Zaborowski Cyprian, Rzut oka na Europę, „Zjednoczenie” 1831, nr 3, s. 12.
Literatura
Barthes Roland, Mitologie, w: Pisma, t. 3, przekł. A. Dziadek, Warszawa 2000.
Bobrownicka Maria, Narkotyk mitu. Szkice o świadomości narodowej i kulturowej Słowian Zachodnich i Południowych. Kraków 1995
Górny Maciej, „Pięć wielkich armii przeciwko wrogom naszym”. Przyczynek do historii rasizmu, „Kwartalnik Historyczny” 2011, t. 68, nr 4, s. 681-706.
Leder Andrzej, Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Warszawa 2014.
Lopez Ian F. Haney, The Social Construction of Race, in: Critical race theory – the cutting Edge, eds. R. Delgado and J. Stefancic, Philadelphia 1999, s. 163-176.
Małczyński Piotr, „Rasa” a nacjonalizm. W stronę „urasowienia” narodu, „Tematy z Szewskiej” 2014, nr 3(13), s. 23-36.
Nowak Andrzej, Jak rozbić rosyjskie imperium? Idee polskiej polityki wschodniej (1733-1921), Kraków 1999.
Nowak Joanna, „Rasa czyli plemię”. Problemy z nomenklaturą u początku polskiej antropologii, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej“ 2021, z. 56.
Skowronek Jerzy, Adam Jerzy Czartoryski (1770-1861), Warszawa 1994.
Tazbir Janusz, Szlakami kultury polskiej, Warszawa 1986.
Tazbir Janusz, Polska przedmurzem Europy, Warszawa 2004.
Topolski Jerzy, Historiografia jako tworzenie mitów i walka z nimi, w: Ideologie, poglądy, mity w dziejach Polski i Europy XIX i XX wieku, red. K. Makowski, W. Molik, J. Topolski, Poznań 1991.
Wolniewicz Marcin, „Żeby Moskwa była Moskwą”. Dyskurs rasowy w polskiej propagandzie powstańczej (1863–1864), „Przegląd Historyczny” 2013, z. 4, s. 685–706.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Joanna Nowak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 58
Liczba cytowań: 0
