Artyleria powstańców styczniowych 1863-1864

Abstrakt

Powstanie styczniowe bez wątpienia było jednym z najważniejszych wydarzeń polskiej historii wojskowości w XIX wieku. Analiza doświadczeń z walk toczonych w latach 1863-1864 była podstawą do rozpoczęcia kolejnej próby odzyskania przez Polaków niepodległości z bronią w ręku podczas I wojny światowej. Dla Józefa Piłsudskiego odwołanie do powstania 1863 roku było naturalne, ale było również konieczne – innych doświadczeń wojskowych od 1831 roku po prostu nie było. Stąd też na polach bitew pod Żyrzynem, Bodzentynem, Płockiem, czy Iłżą trzeba było szukać wniosków użytecznych nie tylko w analizie działań partyzanckich, ale również walk regularnych, w tym praktyk wykorzystania królowej pola walki – artylerii.

Celem niniejszego artykułu jest wypełnienie luki jaką niewątpliwie jest historiografia artylerii powstańców styczniowych. Tekst składa się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza dotyczy podstaw doktrynalnych użycia artylerii przez wojska powstańcze. Autor omawia w niej instrukcje i regulaminy artyleryjskie powstałe na użytek przyszłej insurekcji oraz poglądy najważniejszych teoretyków wojskowości na temat użycia tej broni na przyszłym polu walki.

Druga część dotyczy praktyki wykorzystania wszelkiego rodzaju artylerii podczas powstania. Szczególnie ciekawym epizodem w tym zakresie jest użycie przez Polaków improwizowanej artylerii drewnianej, która stawała się namiastką dział żelaznych oraz artylerii „rakietowej” w postaci specyficznej konstrukcji rac kongrewskich.