Polski monarchista?
Działalność publicystyczna i parlamentarna Feliksa Kryskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2023.030Słowa kluczowe
król, rokosz, wojna, sejm, monarchizmAbstrakt
Feliks Kryski jest uznawany za jednego z nielicznych monarchistów w gronie Zygmunta III Wazy. Przez współczesnych Kryski był ceniony za swe umiejętności oratorskie, których używał w służbie królowi i jego planom. Jego aktywność przypada na okres konfliktów, w których autorytet i plany króla były kwestionowane. Celem tego artykułu jest przeanalizowanie publicznych wypowiedzi Kryskiego i tekstów mu przypisywanych, aby ustalić jego spojrzenie na króla i jego władzę. Pomocne jest odniesienie się do twórczości europejskich pisarzy argumentujących za silną władzą królewską w imię racji stanu.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne:
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD)
Archiwum Radziwiłłów (AR) dz. V, sygn. 7867; dz. II, ks. I
Archiwum Publiczne Potockich (APP) 31, t. 1-2
Archiwum Państwowe w Gdańsku (APG)
, 29/69
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie (B. Czart.)
, 103, 106, 115, 1623
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie (BJ)
, 110
Biblioteka Narodowa w Warszawie (BN)
III
Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku (BK)
, 325
Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (B. PAN w Kr.)
Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu (B. Racz.)
Źródła drukowane:
Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T. 20. Lauda sejmikowe. T. 1. Lauda wiszeńskie 1572-1648 r., Lwów 1909.
Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. T. 1, (1572-1632). Cz.2, (1616-1632), red. W. Dworzaczek, Poznań 1962.
Bellarmin R., De Officio Principis Christiani: Libri Tres, Rzym 1619.
Górski J., Rada Pańska, wyd. W. Czermak, Kraków 1892.
Karnkowski St., Exorbitancie, y naprawa kola poselskiego, Kraków 1596.
Krzysztofa Warszewickiego i Anonima uwagi o wolności szlacheckiej, red. nauk. K. Koehler,, Kraków 2010, seria "Humanitas".
Marchocki M. S., Historia wojny moskiewskiej, wyd. E. Raczyński, Poznań 1841.
Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Zygmunt III, Warszawa 1971.
O Rządzie Y O Iednosci Kosciola Bozego Pod Iednym Pasterzem Y O Greckim Y Ruskim Od Tey Iednosci Odstapieniu : Pisanie X[iędza] Piotra Skargi, Societatis Iesu, Kraków 1590.
Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606‒1608. Tom I-III, wyd. J. Czubek, Kraków 1916,1918.
Skarga P., Kazania sejmowe, oprac. Janusz Tazbir przy współudz. Mirosława Korolki, Wrocław 1995.
Starowolski Sz., De claris oratoribus Sarmatiae. O znakomitych mówcach Sarmacji, przeł. Ewa Jolanta Głębicka, Łódź 2002.
Literatura:
Augustyniak U., Myszkowski (Gonzaga-Myszkowski, hrabia na Mirowie) Zygmunt, PSB t. XXII, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1977, s. 404-407.
Augustyniak U., Wazowie i królowie rodacy. Studium władzy królewskiej w Rzeczypospolitej XVII w., Warszawa 1999.
Barycz H., Myśl i legenda Machiavellego w Polsce w wieku XVI i XVII, [w:] Spojrzenie w przeszłość polsko-włoską, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965, s. 267-299.
Bömelburg H.-J., Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500-1700), przekład Z. Owczarek, wprowadzenie A. Lawaty, Kraków 2011.
Brockmann T., Das Bild des Hauses Habsburg in der dynastienahen Historiographie um 1700 [w:] Bourbon, Habsburg, Oranien: konkurrierende Modelle im dynastischen Europa um 1700, red. Ch. Kampmann, K. Krause, E.-B. Krems i A. Tischner, Wiedeń-Kolonia-Weimar 2008, s. 27-57.
Buchner W., Wojna i konkwista. Hiszpańska myśl polityczna Złotego Wieku, Kraków 2007.
Byliński J., Dwa sejmy z roku 1613, Wrocław 1984.
Byliński J., Sejm z roku 1611, Wrocław 1970.
Choińska-Mika J., Sejmiki mazowieckie w dobie Wazów, Warszawa 1998.
Cynarski S., Stronnictwo królewskie w dobie rokoszu Zebrzydowskiego (próba charakterystyki), „Małopolskie Studia Historyczne”, 1965, r. 8, z. 3/4, s. 3-24.
Czapliński W., Orzechowski K., Synteza dziejów polskiego państwa i prawa : demokracja szlachecka i oligarchia magnacka, Kwartalnik Historyczny, R. 74, nr 1 (1967), s. 144.
Czekalska A., Drugi etap rokoszu Zebrzydowskiego (X 1606 – VI 1608) w świetle wybranych druków ulotnych, ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA HISTORICA 96, 2016, s. 19-41.
Gałuszka J., „Powinność oddajecie Waszmościowie patriarsze”. Mowa Feliksa Kryskiego na pogrzebie prymasa Jana Tarnowskiego 9 października 1604 r. jako element staropolskiego ceremoniału pogrzebowego, „WSCHODNI ROCZNIK HUMANISTYCZNY”, TOM XVII (2020), No 3, s. 83-96.
Janiszewska-Mincer B., Rzeczpospolita Polska w latach 1600-1603. (Narastanie konfliktu między Zygmuntem III Wazą a stanami), Bydgoszcz 1984.
Leitsch W., Das Leben am Hof King Sigismundus III von Polen, Wiedeń 2009.
Lelewel J., Polska: Dzieje i rzeczy jej rozpatrywane, Tom. I, Poznań 1858.
Lewandowski P., Zabić króla!: zamach Michała Piekarskiego na Zygmunta III Wazę, Warszawa 2012.
Maciszewski J., Kryski Feliks, PSB t. 15, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 482-484.
Maciszewski J., Polska a Moskwa 1603-1618. Opinie i stanowiska polskiej szlachty, Warszawa 1968.
Maciszewski J., Sejm 1607 r. a załamanie się planów reformy państwa [w:] O naprawę Rzeczypospolitej XVII-XVIII. Prace ofiarowane Władysławowi Czaplińskiemu w 60 rocznicę urodzin, Warszawa 1965, s. 37-47.
Ochmann S., Sejmy z lat 1615-1616, Wrocław 1970.
Opaliński E., Postawa szlachty polskiej wobec osoby królewskiej jako instytucji w latach 1587-1648, [w:] „Kwartalnik Historyczny” 1983, R. 90, z. 4, s. 791-808.
Opaliński E., Problem uczestnictwa w obradach sejmu 1607. Kwestia autorytetu parlamentu w opinii szlacheckiej, Echa Przeszłości XIX, 2018, s. 115-133.
Pawłowska A., Program wzmocnienia władzy w kręgach stronnictwa prokrólewskiego w czasie rokoszu sandomierskiego w czasie rokoszu 1605-1609, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym”, t. 22 (3)/ 2012, s. 39-58.
Pawłowska-Kubik A., Rokosz sandomierski 1606-1609. Rzeczpospolita na politycznym rozdrożu, Toruń 2019.
Pietrzyk-Reeves D., Ład Rzeczypospolitej. Polska myśl polityczna XVI wieku a klasyczna tradycja republikańska, Kraków 2012.
Piętka J., Mazowiecka elita feudalna późnego średniowiecza, Warszawa 1975.
Rzewuski P., Monarchia mixta, czyli poszukiwanie suwerena. Studium koncepcji władzy w I Rzeczypospolitej w latach 1505-1609, Warszawa 2022.
Sas B., Monarchizm po polsku. Ustrój prawno-polityczny XVI-XVII wieku. Feliks Kryski w służbie propagandy króla Zygmunta III Wazy. Relacje polsko‒francuskie. Wybór, niepublikowana teza doktorska rozpoczęta na Uniwersytecie Warszawskim, następnie kontynuowana na Uniwersytecie Sorbonie‒Panteonie pod kierunkiem prof. dr hab. Christine Lebeau, Paryż 2016.
Strzelecki A., Sejm z r. 1605, Kraków 1921.
The concise Oxford dictionary of politics, red. Iain McLean, Oxford 1996.
Wielomski A., Państwo i jego władca w teorii racji stanu Giovanniego Botero, „Dialogi Polityczne”, nr 31, 2021, s. 111-135.
Żelewski R., Kryski Stanisław h. Prawdzic (ok. 1536–1595), PSB, t. 15, s. 486-488.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Aleksander Popielarz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 284
Liczba cytowań: 0
