Obrona czy krytyka?
Echa debaty na temat dziejów bajecznych Polski w sylwach szlacheckich długiego wieku osiemnastego
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2023.005Słowa kluczowe
dzieje bajeczne Polski, silva rerum, historiografia polska XVIII wieku, Rzeczpospolita Obojga Narodów, oświecenieAbstrakt
W XVIII w. w dziełach drukowanych trwała dyskusja nad prawdziwością najdawniejszych dziejów Polski. Zarówno głosy krytykujące wiarę w Lecha, Krakusa czy Piasta, jak i broniące sarmackiej wizji przeszłości państwa polskiego znalazły swoje odzwierciedlenie w rękopiśmiennych księgach szlacheckich. Obrońcy tradycji najczęściej w sposób emocjonalny obwiniali historyków, głównie niemieckich, o celowe zniekształcanie historii Polski. Odrzucający mityczne pochodzenie byli znacznie bardziej lakoniczni, uznając najdawniejszą przeszłość państwa za „bajeczną”.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne:
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
Zbiór Branickich z Suchej, sygn. 121/144
• Dzieje Polski doprowadzone do panowania Bolesława Chrobrego
Biblioteka Książąt Czartoryskich
• „Aenealogia" to jest historia początków królestwa polskiego przez Józefa Korwina Piotrowskiego z roku 1733, sygn. II/1347
• Genealogii książąt i królów polskich z Piastów z roku 1751, sygn. 1326/IV
• Zbiór historyi, geografii i rządu narodu polskiego, t. 1, cz. 2, sygn. 1103/IV
• Zbiór z różnych dawnych dziejów i rękopismów, czyli sylva rerum, sygn. 1319/IV
Biblioteka Narodowa w Warszawie
• Polonia geographice, historice et politice descitpa: anno domini 1702 Calissii, Biblioteka Ordynacji Zamoyskich, sygn. 805
• Wykład historyi rzymskiej i polskiej tudzież uwagi z natury prawa, Biblioteka Ordynacji Zamoyskich 838
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu
• Krótkie zebranie historii polskiej i litewskiej, sygn. 613/I
Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka
• Encyklopedia, sygn. F17-2
• Historia Polski krótko zebrana, sygn. F1-D618
Muzeum Narodowe w Krakowie
• Obrona Kadłubka i Długosza, szanownych dziejopisów polskich przeciwko wieku osimnastego krytykom z roku 1819, sygn. 304
Vilniaus universiteto biblioteka
• Tractatus politicus duabus suis partibus, duobus libris 3tio nempe et 4to Polit. Arist. Correspondens…, sygn. F3-1390
Źródła drukowane:
• Bandtkie Jerzy Samuel, Krótkie wyobrażenie dzieiów Królestwa Polskiego, Wrocław 1810.
• Lengnich Gottfried, Historia polona a Lecho ad Augusti II. mortem, Lipsiae 1740.
• Łubieński Władysław Aleksander, Swiat we wszystkich swoich częsciach większych y mnieyszych to iest: w Europie, Azyi, Affryce y Ameryce […] geograficznie, chronologicznie y historycznie okryslony, t. 1, Wrocław 1740
• Niesiecki Kasper, Korona polska przy zlotey wolnosci starożytnemi wszystkich kathedr, prowincyi, y rycerstwa kleynotami heroicznym męstwem y odwagą, naywyższemi honorami; a naypierwey cnotą, pobożnością, y swiątobliwością ozdobiona potomnym zaś wiekom na zaszczyt y nieśmiertelna sławe pamietnych w tey oyczyznie synow podana, t. 1, Lwów 1728.
• Pikulski Gaudenty, Sukcess swiata czyli historya uniwersalna…, Lwów 1763, s. 469.
• Sarnicki Stanisław, Annales sive De origine et rebvs gestis Polonorvm et Litvanorvm libri octo […], [Kraków] 1587
• Sarnicki Stanisław, O początku i o dawnych królach narodu Wandalów to iest Polaków. Wyiątki wytłumaczone z kroniki Sarnickiego i z historyi Polskiej Długosza, Warszawa 1823.
Opracowania:
• Bartkiewicz Kazimierz, Obraz dziejów ojczystych w świadomości historycznej w Polsce doby Oświecenia, Poznań 1979.
• Bartkiewicz Kazimierz, Oświeceniowe spory i dociekania wokół początków narodu polskiego, [w:] Świadomość historyczna Polaków. Problemy i metody badawcze, red. Jerzy Topolski, Łódź 1981, s. 290–342.
• Barycz Henryk, Szlakami dziejopisarstwa staropolskiego. Studia nad historiografią w. XVI–XVII, Wrocław 1981.
• Boroń Piotr, „Przeciw upodleniu dziejów Polski” i w obronie prawdy – Jana Andraulta de Buy Antosewicza „Obrona Kadłubka i Długosza”, [w:] Cor hominis. Wielkie namiętności w dziejach, źródłach i studiach nad przeszłością, red. Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, Wrocław 2007, s. 101–108.
• Bömelburg Hans-Jürgen, Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500–1700), przekł. Zdzisław Owczarek, wprow. Andreas Lawaty, Kraków 2011.
• Falińska Maria, Przeszłość a teraźniejszość. Studium z dziejów świadomości historycznej społeczeństwa staropolskiego, Warszawa 1986.
• Grabski Andrzej F., Myśl historyczna polskiego Oświecenia, Warszawa 1976.
• Krzywy Roman, Silvae i sylwy – glosa historycznoliteracka do pewnego nieporozumienia, „Pamiętnik Literacki” 2013, R. CIV, z. 3, s. 141–151.
• Maślanka Julian, Słowiańskie mity historyczne w literaturze polskiego oświecenia, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.
• Orzeł Joanna, Historia – tradycja – mit w pamięci kulturowej Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Warszawa 2016.
• Puchowski Kazimierz, Edukacja historyczna w jezuickich kolegiach Rzeczypospolitej 1565–1773, Gdańsk 1999.
• Skwarczyńska Stefania, Wokół teatru i literatury, Warszawa 1970.
• Taraszkiewicz Jacek, Edukacja historyczna w szkolnictwie pijarskim Rzeczypospolitej 1642–1773, Gdańsk 2011.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Joanna Orzeł
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 305
Liczba cytowań: 0
