Konstanty Łubieński i Stanisław Stomma wobec problemu nowelizacji konstytucji PRL w 1976 r.
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2023.024Słowa kluczowe
katolicyzm polityczny, konstytucja, Polska Rzeczpospolita Ludowa, realizm polityczny, ZnakAbstrakt
W 1976 r. władze PRL doprowadziły do nowelizacji konstytucji, wpisując do niej zasadę przewodniej roli partii komunistycznej i sojusz ze Związkiem Sowieckim. Jedynym posłem na Sejm, który nie poparł poprawek, był działacz środowiska „Znak”, Stanisław Stomma. Pozostali czterej parlamentarzyści z jego koła poprawki poparli. Celem artykułu jest analiza najlepiej egzemplifikujących rozłam w środowisku „Znak” postaw Konstantego Łubieńskiego i Stanisława Stommy. Stąd też badaniu zostały poddane ich droga życiowa i motywacje, które skłoniły ich do podjęcia decyzji w sprawie poparcia nowelizacji, oraz konsekwencje tego dla nich i całego środowiska. Zostaną one rozpatrzone w kontekście konfliktu w środowisku „Znak” przez pryzmat politycznego realizmu, ideowości i oportunizmu.
Bibliografia
Dokumenty archiwalne
Archiwum Akt Nowych
- Akta Janusza Zabłockiego sygn. 33; 68; 81; 131; 148; 149; 151;
- Archiwum Stanisława Stommy, sygn. 6; 8; 10; 116; 119; 129; 131; 136; 140; 136;
- Armia Krajowa, sygn. 203/XI-11; sygn. 203/XI-15;
- Biuro Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Narodowego w Warszawie, sygn. 350;
- Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, sygn. 2366;
- Kancelaria Rady Państwa, sygn. 119/5;
- Klub Inteligencji Katolickiej. Stowarzyszenie zarejestrowane w Warszawie, sygn. 9; 31; 32; 37; 473;
- Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Komitet Centralny w Warszawie, LI/169; LI/171; LI/172; V/133;
- Stronnictwo Pracy, sygn. 20; 853;
- Urząd do spraw Wyznań, sygn. 93/14; 127/256 .
Archiwum Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie, sygn. 4/A/1; 5/A/1972; 5/A/1973; 5/A/1974; 5/A/1975a; 5/A/1976a; 5/A/1976B; 6/A/1975–1976;
Archiwum Macieja Łubieńskiego, materiały niesygnowane: List K. Łubieńskiego z więzienia, I 1945 r.; Niedatowany list K. Łubieńskiego nt. jego działań po aresztowaniu w 1944 r.; List K. Łubieńskiego do M. Starzewskiej, Zalesie, 22 VII 1977 r.,
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, sygn. IPN BU 001102/1143; 0201/260/1; 0639/33; 0639/34; 0639/35/1; 0639/135; 0648/51; 0648/53/1; 0639/65/1–2; 0648/107/2; 0648/118/1; 0648/129/1–2; 0648/136/1; 0639/136/4; 0648/137; 0648/138; 0648/140; 0648/142; 0648/143; 0712/9/3; 0712/15; 0712/16; 0712/17; 0712/18; 0712/19; 0712/20/1; 0712/22; 0712/23; 0785/21; 1585/19285; 1585/19289; 1585/20280; 1585/21984; 1633/931.
Archiwum Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, niesygnowane ankiety poselskie; sygn. 738/14(9)PRL; 738/14(10)PRL; sygn. 738/14(11)PRL; 738/23aPRL; sygn. 738/23c1PRL, 738/23c2PRL.
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. SII397.
Biblioteka Sejmowa, Sprawozdania Stenograficzne z posiedzeń Sejmu PRL 1968, 1974, 1976.
Dokumenty opublikowane
Nawrocki Z., Wspomnienia Jana Gorlińskiego, pierwszego szefa PUBP w Mielcu (wrzesień 1944-maj 1945), „Aparat Represji w Polsce Ludowej” 2004, nr 1.
Ostasz G., Nad protokołem zeznań oficera Armii Krajowej, „Zeszyt Historyczny” XII 1997, nr 2.
Pamiętniki, wspomnienia, publicystyka
Historia z konsekwencjami. Rozmawiają Krzysztof Kozłowski i Michał Komar, Warszawa 2009.
Kisielewski S., Dzienniki, Warszawa 2001.
Łubieński K., «List otwarty do Juliusza Łady» w 25 lat później, „Chrześcijanin w Świecie” 1974, nr 30.
Łubieński K., Na starcie. Wspomnienia z lat 1948–1950, „Przegląd Socjologiczny” 1971, t. XXIV.
Łubieński, Kartki z wojny, Warszawa 1976.
Relacje M. Łubieńskiego złożone telefonicznie 22 i 23 X 2020 r.
Stomma S., Pisma wybrane, t. 1: 1931–1939; t. 2: 1946–1975; t. 3: 1976–2003, red. R. Ptaszyński, Kraków 2017.
Stomma S., Trudne lekcje historii, Kraków 1998.
Stomma, Pościg za nadzieją, Paris 1991.
Wielowieyski A., Losowi na przekór, Warszawa 2015.
Zabłocki J., Dzienniki 1956–1965, t. 1, Warszawa 2008.
Zabłocki J., Dzienniki, t. 2: 1966–1975, Warszawa 2011.
Zabłocki J., Dzienniki 1976–1986, t. 3, cz. 1, Warszawa 2013.
Zabłocki J., Dzienniki 1976–1986, t. 3, cz. 2: 1982–1986, Warszawa 2013.
Zabłocki J., Mazowiecki mój przeciwnik (7) W Zespole Centralnym, „Ład” 1990, nr 49 (323).
Zabłocki J., Tożsamość i siły narodu, Londyn 1978.
Prasa
„Bunt Młodych” 1933.
„Chrześcijanin w Świecie” 1974, 1976–1978.
„Dziś i Jutro” 1945, 1948–1949.
„Ład” 1990.
„Odnowa” 1946.
„Przegląd Kulturalny” 1956.
„Słowo Powszechne” 1977.
„Tygodnik Powszechny” 1950–1952,1957–1958, 1963, 1977.
„Więź” 1977.
„Za i Przeciw” 1957, 1977.
„Znak” 1946.
Opracowania
Białecki K., Klub Inteligencji Katolickiej w Poznaniu w latach 1956–1991, Poznań 2012.
Bujak W., Historia Stronnictwa Pracy 1937–1946–1950, Warszawa 1988.
Cenckiewicz S., „Endekoesbecja”. Dezintegracja Polskiego Związku Katolicko-Społecznego w latach 1982–1986, „Aparat Represji w Polsce Ludowej” 2007, nr 1.
Friszke A., Koło posłów „Znak” w Sejmie PRL 1957–1976, Warszawa 2002.
Friszke A., Oaza na Kopernika. Klub Inteligencji Katolickiej 1956–1989, Warszawa 1997.
Grzebień L., Kochanowicz J., Niemiec J., Chyrowiacy. Słownik biograficzny wychowanków Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie 1886–1939, Kraków 2000.
Kądziela P., Libella 1957–1997. Historia i współczesność, Warszawa 1997.
Lisicka H., Pluralizm światopoglądowy w koncepcjach politycznych PAX, ChSS i PZKS, Wrocław 1991.
Łubieński M., Portret rodziny z czasów wielkości. O prymasach, milionerach, zakonnicach, bankrutach i innych przodkach, Warszawa 2020
M.M. [M. Maciąga] [Biogram K. Łubieńskiego], w: Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. 3, red. F. Kiryk, Mielec 1994.
Matyja R., Państwowość PRL w polskiej refleksji politycznej lat 1956–1980, Kraków–Nowy Sącz 2007.
Matyja R., Realizm „Tygodnika Powszechnego” i „Znaku”, w: Przeklęte miejsce Europy? Dylematy polskiej geopolityki, red. J. Kloczkowski, Kraków 2009.
Micewski A., Współrządzić czy nie kłamać? PAX i ZNAK w Polsce 1945–1976, Kraków 1981.
Orzełek A., Konstanty Łubieński (1910–1977) (właśc. Konstanty Marian Ignacy hrabia Łubieński herbu Pomian), w: Słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecznego, t. 1, red. R. Łatka, Warszawa 2020.
Orzełek A., U genezy Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego. Powstanie i rozpad pierwszego zespołu redakcyjnego tygodnika „Za i Przeciw”, „Kwartalnik Historyczny” 2019, nr 4.
Ptaszyński R., Stommizm. Biografia polityczna Stanisława Stommy, Kraków 2018.
Sikorski T., Węzeł gordyjski. Katolicy świeccy w PRL (1956–1989), Warszawa 2021.
Staszel J., Łubieński Tadeusz, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XVIII: Lubomirski Aleksander–Machowski Walenty, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973.
Strzelecka M., Między minimalizmem a maksymalizmem. Dylematy ideowe Stanisława Stommy i Janusza Zabłockiego, Toruń 2015.
Świda-Ziemba H., Człowiek wewnętrznie zniewolony. Mechanizmy i konsekwencje minionej formacji – analiza psychosocjologiczna, Warszawa 1997.
Zagórski A., Obwód Armii Krajowej Mielec przed i po „Burzy”, w: Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. 3, red. F. Kiryk, Mielec 1994.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Ariel Krzysztof Orzełek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 217
Liczba cytowań: 0
