Nieznane fakty z życia i działalności artystycznej rzeźbiarza Sebastiana Sali w kontekście inwentarza pośmiertnego z r. 1652
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2020.059Słowa kluczowe
rzeźbiarz Sebastian Sala, nagrobek Jerzego I Rakoczego w Alba Iulia, epidemia dżumy w Krakowie w 1652 r., inwentarz pośmiertnyAbstrakt
Streszczenie: W artykule zostały przedstawione okoliczności wykonania przez rzeźbiarza Sebastiana Salę w latach 1649–1652 marmurowo-alabastrowego nagrobka dla księcia Jerzego I Rakoczego z przeznaczeniem do katedry w Gyulafehérvárze (Alba Iulia). Na podstawie inwentarza pośmiertnego majątku artysty uzupełniono wiedzę o jego życiu i działalności, określono status materialny, a także sprecyzowano datę i okoliczności śmierci rzeźbiarza. Wskazano również miejsce zamieszkania Sebastiana Sali i jego rodziny oraz wyposażenie zajmowanej przez nich kamienicy przy ul. Sławkowskiej w Krakowie. W aneksie umieszczono tekst wspomnianego inwentarza oraz listu Sebastiana Sali do Zygmunta Rakoczego.
Abstract: During the period of 1649–1652 sculptor Sebastiano Sala created a marble-alabaster tombstone for prince George I Rákóczi to be placed in Gyulafehérvár’s (Alba Iulia) cathedral. This paper aims to present the circumstances of its creation. Based on the posthumous inventory of the artist’s belongings it describes the life and artistic activity of Sala. The document allowed to define precisely the artist’s material status as well as the date and the circumstances of his death. The paper describes the tenement house located on Sławkowska street in Kraków, owned by the artist, where he lived with his family. The appendix includes the above-mentioned inventory, as well as Sebastiano Sala’s letter, addressed to Sigismundus Rákóczi.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne:
Archiwum Narodowe w Krakowie, Akta Miasta Krakowa:
Controversiae, Acta controversiarum, t. 520
Inventaria, Acta inventariorum, t. 256
Węgierskie Archiwum Narodowe w Budapeszcie, OL E 190 – Missiles – nr 5627, 5541, 8559
Źródła drukowane:
Prawa, przywileje i statuta miasta Krakowa (1507–1795), wyd. F. Piekosiński, t. 2, Kraków 1890
Radziwiłł A., Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 3, 1647–1656, wyd. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980
Opracowania:
Augustyniak U., Inwentarze mienia radziwiłłowskiego z XVI-XVII wieku jako źródło do historii mentalności i życia codziennego – możliwości badań, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, LI, 2003, nr 2, s. 231–248
Bartkiewicz M., Odzieżi wnętrza domów mieszczańskich w drugiej połowie XVI i w XVII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974
Bieniarzówna J., Stulecie upadku [w:] Dzieje Krakowa. Kraków w wiekach XVI-XVIII, t. 2, red. J. Bieniarzówna, J. M. Małecki, Kraków 1984
Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927
Chmiel A., Domy krakowskie: ulica Sławkowska. Cz. 2, (Liczby or. parzyste 2-32), Kraków 1932
Chmiel A., Szkice krakowskie, Kraków 1939–1947, Biblioteka Krakowska, t. 100
Détshy M., A gyulafehérvári Rákóczi-síremlékek, „Művészettörténeti értesítő”, 15 (1966), nr 1, s. 26–30
Détshy M., Nagrobki Rakoczych w Gyulafehérvár (Alba Iulia) zamówione w Krakowie w połowie XVII wieku, „Biuletyn Historii Sztuki”, 50 (1988), nr 1–2, s. 105–111
Gadocha M., Testamenty i inwentarz Jadwigi i Marcina Mitkiewiczów – przyczynek do dziejów mieszczaństwa krakowskiego, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego”, 3, 2011, s. 98–121
Janowski P. J., Inwentarz pośmiertny ruchomości architekta królewskiego Jana Trevana z roku 1642 (tekst złożony do druku)
Karpiński A., W walce z niewidzialnym wrogiem: epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000
Karpowicz M., Andrea e Antonio Castello. Milano, Cracovia, Vilna e Alba Julia, „Arte Lombarda”, 137 (2003) nr 1, s. 42–58
Karpowicz M., Andrea i Antonio Castello: rzeźbiarze krakowscy XVII w., Warszawa 2002
Karpowicz M., Artyści włosko-szwajcarscy w Polsce I połowy XVII wieku, Warszawa 2013
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4, Miasto Kraków, cz. 11, Śródmieście: ulica Sławkowska, oprac. P. Dettloff, Warszawa 2012
Katedra Gnieźnieńska, red. A. Świechowska, t. 1, Poznań–Warszawa–Lublin 1970
Kopania I., Sala Sebastian [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. X (2016)
Kovács A., „Cursumconsumavi...” Haller István tanácsúr kerelőszentpáli síremlékéről [w:] Művészet és mesterség. Tisztelgő kötet R. Várkonyi Ágnes emlékére, red. I. Horn i in., Budapest 2016
Kovács A., A gyulafehérvári székesegyház átváltozásai (1565–1715) [w:] Catholice reformare. A katolikus egyház a fejedelemség korában, red. D. Diósi, J. Marton, Budapest–Kolozsvár, 2018
Kracik J., Pokonać czarną śmierć: staropolskie postawy wobec zarazy, Kraków 2020
Kuczman K., Sala Sebastian [w:] „Polski Słownik Biograficzny”, t. XXXIV (1992–1993)
Lepszy K., Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI w. do poł. XIX w., Warszawa 1953
Mączyński R., Nowożytne konfesje polskie. Artystyczne formy gloryfikacji grobów świętych i błogosławionych w dawnej Rzeczypospolitej, Toruń 2003
Namaczyńska S., Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1648–1696. t. 1 Zjawiska meteorologiczne i pomory, cz. 2, Kronika klęsk elementarnych 1648–1696, Lwów 1937
Osiecka-Samsonowicz H., Costante Tencalla [w:] Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV–XVIII wieku, red. P. Migasiewicz, H. Osiecka-Samsonowicz, J. Sito, Warszawa 2016
Oszczanowski P., Nagrobek Georga III von Oppersdorff w kościele parafialnym pw. św. Bartłomieja w Głogówku – próba nowego spojrzenia [w:] W blasku Luksemburgów, Habsburgów i Wazów. Studia nad mecenatem artystycznym panów Głogówka w XIV–XVIII wieku, red. P. Oszczanowski, Głogówek–Wrocław 2008, s. 99–149
Pośpiech A., Pułapka oczywistości. Pośmiertne spisy ruchomości szlachty wielkopolskiej z XVII wieku, Warszawa 1992
Rożek M., Mecenat artystyczny mieszczaństwa krakowskiego w XVII wieku, Kraków 1977, Biblioteka Krakowska, t. 118
Rządzić i olśniewać. Klejnoty i jubilerstwo w Polsce w XVI i XVII wieku, red. D. Nowacki, M. Piwocka, D. Szewczyk-Prokurat, Warszawa 2019
Saar-Kozłowska A., Nagrobek Piotra Opalińskiego w Sierakowie: środki artystyczne a treść pomnika [w:] Artyści znad jezior lombardzkich w nowożytnej Europie: prace dedykowane pamięci profesora Mariusza Karpowicza, red. R. Sulewska, M. Smoliński, Warszawa 2015, s. 313–323
Sierba M., Morowe powietrze w Orli, na Podlasiu i w Rzeczpospolitej w listach urzędników podlaskich Krzysztofa II Radziwiłła – Macieja Berzeńskiego i Stanisława Kurosza, „Studia Podlaskie, XXIV (2016), s. 41–59
Skibiński F., Willem van den Blocke. Niderlandzki rzeźbiarz nad Bałtykiem w XVI i na początku XVII w., Toruń 2015
Stankiewicz A., Architektura kaplicy książąt Zbaraskich przy kościele OO. Dominikanów w Krakowie, „Rocznik Krakowski”, 84 (2018), s. 79–99
Starczynowska K., „Pomiędzy nadzieją a trwogą”. Życie codzienne w czasie ucieczek przed epidemiami w Rzeczypospolitej od połowy XVI do XVIII wieku, [w:] Wśród córek Eskulapa. Szkice z dziejów medycyny i higieny w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, cz. 2, red. A. Karpiński, Warszawa 2015, s. 9–92, „Fasciculi Historici Novi”, t. XV
Szilágyi S., Felsö-vadászi Rákóczy Zsigmond (1622–1652) [w:] „Magyar Történelmi Tár”, Budapeszt 1886, s. 165
Szilágyi S., Hg. Rákóczi Zsigmond levelezése (1642-1652), [w:] „Magyar Történelmi Tár”, Budapeszt 1887
Świechowska A., Świechowski Z., Konfesje św. Wojciecha [w:] Katedra Gnieźnieńska, red. A. Świechowska, t. 1, Poznań–Warszawa–Lublin 1970, s. 126–134
Targosz K., Kaplica biskupa Jakuba Zadzika w katedrze na Wawelu i jej architekt Sebastian Sala, „Studia do Dziejów Wawelu”, 5 (1991), s. 237–308
Tomkowicz S., Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVII w., Lwów 1912
Turnau I., Słownik ubiorów: tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Warszawa 1999
Wardzyński M., Artifices chencinenses. Miejsce i rola warsztatów chęcińskich w produkcji kamieniarsko-rzeźbiarskiej w Rzeczypospolitej (koniec XVI–1. poł. XVII w.), [w:] Franciszka z Krasińskich Wettyn. Księżna Kurlandii i Semigalii, prababka dynastii królów włoskich. Dziedzictwo rodziny Krasińskich w regionie świętokrzyskim, red. D. Kalina, R. Kubicki, M. Wardzyński, Kielce–Lisów 2012, s. 151–183
Wardzyński M., Marmur i alabaster w rzeźbie i małej architekturze Rzeczypospolitej. Studium historyczno-materiałoznawcze przemian tradycji artystycznych od XVI do początku XVIII wieku, Warszawa 2015
Wiliński S., Rzeźby Sebastiana Sali dla Krzysztofa Opalińskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 18 (1956), s. 55–83.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Piotr Józef Janowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 852
Liczba cytowań: 0
