Biskup sambijski Jan Clare z Torunia (1319–1344) i jego księgozbiór

Abstrakt

Analiza księgozbioru darowanego przez Jana Clare bibliotece kapitulnej przynosi zaskakujące rezultaty. Biskup przekazał do dyspozycji kapitule 17 tomów: 7 tytułów z zakresu prawa kanonicznego i 7 z zakresu teologii. Wśród prac kanonistycznych znalazły się najważniejsze średniowieczne zbiory prawa kościelnego: Dekret Gracjana i Dekretały papieża Grzegorza IX, ponad to Henryka z Merseburga komentarz do Dekretałów oraz Wilhelma z Mandagoto zarys prawa kościelnego odnoszący się do wyborów na urzędy kościelne; wśród prac teologicznych - dwie najważniejsze średniowieczne syntezy: Sentencje Piotra Lombarda i Secunda secundae - najpoczytniejsza część Sumy Tomasza z Akwinu oraz dwa tomy Kateny tego samego autora, przetłumaczonej kilkadziesiąt lat później z inicjatywy zakonu na język niemiecki. Tajemniczy „kodeks iluminowany” można uznać za pierwszą wersję Speculum humanae salvationis, anonimowego dzieła ukazującego w miniaturach historię zbawienia, odwzorowaną kilkanaście lat później na ścianach chóru katedry w Królewcu.
Kodeksy darowane kapitule świadczą o wysokiej kulturze intelektualnej ofiarodawcy oraz o jego trosce o kształcenie prawnicze i teologiczne duchowieństwa katedralnego. Są również odzwierciedleniem procesów kształtowania się nowoczesnej administracji kościelnej w biskupstwie sambijskim, których protagonistą – jako członek kapituły katedralnej oraz biskup – był w latach 1294-1344 Jan Clare z Torunia. Księgozbiór ten mógł także wpłynąć inspirująco na rozwój sztuki i piśmiennictwa w języku niemieckim w państwie zakonnym.