Biskup sambijski Jan Clare z Torunia (1319–1344) i jego księgozbiór
DOI:
https://doi.org/10.12775/FT.2012.002キーワード
Jan Clare, Toru, księgozbiór, biblioteka, Sambia要旨
Analiza księgozbioru darowanego przez Jana Clare bibliotece kapitulnej przynosi zaskakujące rezultaty. Biskup przekazał do dyspozycji kapitule 17 tomów: 7 tytułów z zakresu prawa kanonicznego i 7 z zakresu teologii. Wśród prac kanonistycznych znalazły się najważniejsze średniowieczne zbiory prawa kościelnego: Dekret Gracjana i Dekretały papieża Grzegorza IX, ponad to Henryka z Merseburga komentarz do Dekretałów oraz Wilhelma z Mandagoto zarys prawa kościelnego odnoszący się do wyborów na urzędy kościelne; wśród prac teologicznych - dwie najważniejsze średniowieczne syntezy: Sentencje Piotra Lombarda i Secunda secundae - najpoczytniejsza część Sumy Tomasza z Akwinu oraz dwa tomy Kateny tego samego autora, przetłumaczonej kilkadziesiąt lat później z inicjatywy zakonu na język niemiecki. Tajemniczy „kodeks iluminowany” można uznać za pierwszą wersję Speculum humanae salvationis, anonimowego dzieła ukazującego w miniaturach historię zbawienia, odwzorowaną kilkanaście lat później na ścianach chóru katedry w Królewcu.Kodeksy darowane kapitule świadczą o wysokiej kulturze intelektualnej ofiarodawcy oraz o jego trosce o kształcenie prawnicze i teologiczne duchowieństwa katedralnego. Są również odzwierciedleniem procesów kształtowania się nowoczesnej administracji kościelnej w biskupstwie sambijskim, których protagonistą – jako członek kapituły katedralnej oraz biskup – był w latach 1294-1344 Jan Clare z Torunia. Księgozbiór ten mógł także wpłynąć inspirująco na rozwój sztuki i piśmiennictwa w języku niemieckim w państwie zakonnym.
References
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, rkps 36/IV.
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, rkps 50/IV.
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, rkps 68/V.
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, rkps 76/V.
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, rkps 154/IV.
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, rkps 158/IV.
Biskup R., Das Domkapitel von Samland (1285-1525), Thorn 2007.
Biskup R., Działalność osadnicza biskupów i kapituły sambijskiej do końca XIV wieku. Relacje między zakonem krzyżackim a duchowieństwem sambijskim, Zapiski Historyczne, t. 67: 2002, z. 3-4.
Codex diplomaticus Warmiensis oder Regesten und Urkunden zur Geschichte Ermlands, Bd. 2: Urkunden der Jahre 1341-1375 nebst Nachträgen von 1240-1340, hrsg. v. C. P. Woelky, J. M. Saage, Mainz 1864.
Das Zeugenverhör des Franciscus de Moliano (1312). Quellen zur Geschichte des Deutschen Ordens, hrsg. von Gesellschaft für Geschichte und Altertumskunde der Ostseeprovinzen Russlands, bearb. A. Seraphim, Königsberg 1912.
Domasłowski J., Karłowska-Kamzowa A., Labuda A. S., Malarstwo gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa 1990.
Duchniewski J., Ludwik Andegaweński, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 11, red. E. Ziemann, Lublin 2006.
Dworzaczkowa J., Kronika pruska Szymona Grunaua jako źródło historyczne, Studia Źródłoznawcze, t. 2: 1958.
Gause F., Die Geschichte der Stadt Königsberg in Preussen, Bd. 1, Von der Gründung der Stadt bis zum letzten Karfürsten, Köln 1996.
Glauert M., Die Bischofswahlen in den altpreußischen Bistümern Kulm, Pomesanien, Ermland und Samland im 14. Jahrhundert, Römische Quartalschrift für christliche Altertumskunde und Kirchengeschichte 94 (1999), H. 1-2.
Glauert M., Johann Clare, [w:] Die Bischöfe der Heiligen Römischen Reiches 1198 bis 1448. Ein biographisches Lexikon, hrsg. von E. Gatz, Berlin 2001.
Gründel J., Johannes de Rupella, [w:] Lexikon für Theologie und Kirche, Bd. 5, Freiburg 1986.
Hörner P. (hrsg.), Catena aurea deutsch: die ostmitteldeutsche Übersetzung des Katenenkommentars des Thomas von Aquin. Bd. 1, Lukasevangelium. Text, Berlin 2008.
Jędrzejewska A. K., Gotyckie iluminacje „Catena aurea super Marcum” ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, Folia Torunensia, 9-10: 2009-2010.
John of Rupella, [w:] Catholic Encyklopedia [dostęp 10 IV 2012], http://www.newadvent.org/cathen/08477b.htm.
Jürgensen W., [w:] VL, Bd. 3: 1981.
Jürgensen W., Heinrich von Merseburg, [w:] Lexikon des Mittelalters, Bd. 4, Stuttgart 1999.
Krollmann Ch., Clare Johann, [w:] Altpreußische Biographie, Bd. 1, Marburg/Lahn 1974.
Krollmann Ch., Eine merkwürdige samländische Urkunde, Altpreussische Forschungen 11 (1934).
Krollmann Ch., Geistiges Leben in Königsberg während des 14. Jahrhunderts, [w:] Königsberger Beiträge. Festgabe zur vierhundertjährigen Jubelfeier der Staats- und Universitätsbibliothek zu Königsberg Pr., hrsg. von C. Diesch, Königsberg 1929.
Kuhnert E., Geschichte der Staats- und Universitäts Bibliothek zu Königsberg: von ihrer Begründung bis zum Jahre 1810, Leipzig 1926.
Łopat J., Leksykon postaci franciszkańskich z XIII i XIV wieku, Niepokalanów 2011.
Mańkowski A., Jan Clare z Torunia, biskup sambijski (1319-1344), Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu, t. 9: 1933, nr 7-8.
Mentzel-Reuters A., Arma spiritualia: Bibliotheken, Bücher und Bildung im Deutschen Orden, Wiesbaden 2004.
Neues Preussisches Urkundenbuch. Ostpreussischer Theil. II Abtheilung. Urkunden der Bistümer, Kirchen und Klöster, Bd. 2: Urkundenbuch des Bisthums Samland, H. I, hrsg. von C. P. Woelky, H. Mendthal, Leipzig 1891.
Perlbach M., Regesten der Stadt Königsberg, Altpreussische Monatsschrift, Bd. 18: 1881.
Päsler R. G., Deutschsprachige geistliche Texte des Mittelalters in Preußenland, [w:] Berichte und Forschungen, Bd. 13: 2005.
Päsler R. G., Deutschsprachige Sachliteratur im Preußenland bis 1500. Untersuchungen zu ihrer Überlieferung, Köln-Weimar-Wien 2003.
Päsler R. G., Die Handschriftensammlungen der Staats- und Universitätsbibliothek, der Stadtbibliothek und des Staatsarchivs Königsberg. Mit einem Exkurs zur mittelalterlichen Bibliotheksgeschichte der Stadt und Anhängen, [w:] Königsberger Buch- und Bibliotheksgeschichte, hrsg. von A. E. Walter, Köln 2004.
Päsler R. G., Katalog der Mittelalterlichen deutschsprachigen Handschriften der ehemaligen Staats- und Universitätsbibliothek Königsberg. Nebst Beschreibung der mittelalterlichen deutschsprachigen Fragmente des ehemamaligen Staatsarchivs Königsberg, München 2000.
Downloads
出版済
How to Cite
巻号
セクション
License
Authors sign the license agreement, where authors have copyright but license exclusive rights in their article to the publisher. In this case authors have a range of rights, including:
- The right to share or reuse their article in the same ways permitted to third parties under the Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 (CC BY-ND 4.0) license. Following it, the author can "copy and redistribute the material in any medium or format for any purpose, even commercially. The licensor cannot revoke these freedoms as long as you follow the license terms."
- Authors retain patent, trademark and other intellectual property rights (including research data).
- Authors receive proper attribution and credit for the published work.
Stats
Number of views and downloads: 505
Number of citations: 0
