Peregrynant uczony. Rola biblioteki i książki w programie staropolskich podroży edukacyjnych XVII w.
DOI:
https://doi.org/10.12775/FT.2011.002Słowa kluczowe
historia książki, historia bibliotek, peregrynacjeAbstrakt
Głównym celem niniejszego opracowania jest analiza roli i miejsca jakie pełniły księgi i księgozbiory w trakcie polskich podróży edukacyjnych w XVII w. Z natury rzeczy książki były integralnym elementem studiów, zarówno w kraju jak i poza jego granicami. Podręczniki historii, retoryki, filozofii czy matematyki i architektury militarnej odgrywały podstawową rolę w procesie edukacji akademickiej. Także staropolscy studenci podróżujący dla zdobycia wiedzy i umiejętności byli autorami drukowanych rozpraw wieńczących ich studia akademickie. Książka stanowiąca w epoce baroku cenne, a nierzadko główne, źródło wiedzy o świecie była także obiektem zainteresowania w aspekcie jej gromadzenia i przechowywania. Biblioteki stanowiły z pewnością ważny, chociaż nie najistotniejszy, składnik licznych peregrynacji. Chętnie odwiedzano biblioteki kościelne i miejskie, publiczne, a nawet prywatne. Charakterystycznym rysem ich opisów była jednak predylekcja do opisywania wszelakich ciekawych eksponatów tam oglądanych. Tendencja taka wyraźnie zdominowała długość i dokładność opisów księgozbiorów bibliotecznych. Właściwa dla kultury barokowej pasja do zdobywania wiedzy o rzadkich i osobliwych dziełach sztuki, wynalazkach technicznych, zwierzętach czy przedmiotach objawiała się także podczas zwiedzania gmachów bibliotek. Niejednokrotnie przeradzała się ona wyłącznie w chęć oglądania niezwykłych eksponatów stając się de facto rodzajem rozrywki.Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Radziwiłłów, Dział IV, sygn. 239.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Radziwiłłów, Dział XI, sygn. 118.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Zamoyskich, sygn. 43.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Zamoyskich, sygn. 546.
Bednarska-Ruszajowa K., Biblioteki w polskich oświeceniowych opisach podróży zagranicznych, Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej, R. XLVI: 1996.
Bibliografia literatury polskiej, Nowy Korbut, Piśmiennictwo staropolskie, opr. R. Pollak [et al.], t. 2, Warszawa 1964.
Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkps 1152.
Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkps 3031.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, Biblioteka Ordynacji Zamoyskich, rkps 847.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, rkps 6746.
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps 252.
Bieńkowska B., Staropolski świat książek, Wrocław 1976.
Bilikiewicz T., Jan Jonston (1603-1675). Żywot i działalność lekarska, Warszawa 1931.
Billewicz T., Diariusz podróży po Europie w latach 1677-1678, z rękopisu odczytał, wstępem i komentarzem opatrzył M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa 2004.
Brożek J., Wybór pism, opr. H. Barycz, t. 1, Warszawa 1956.
Chachaj M., Metryki zagranicznych uniwersytetów i akademii jako źródło do dziejów kultury polskiej (XVI- XVII w.), [w:] Studia z dziejów epoki renesansu, red. H. Zins, Warszawa 1979.
Dąbrowski J., Polacy w Anglii i o Anglii, Kraków 1962.
Delicye ziemie włokiey, Kraków 1665.
Dubowik H., Dzieje książki i bibliotek, Bydgoszcz 1976.
Dziennik podróży po cudzych krajach odbytej w latach 1660-1663, opr. L. Tatomir, Biblioteka Ossolińskich. Poczet Nowy, T. V: 1864.
Fredro A. M., Peregrynacja dwuletnia każdemu Polakowi potrzebna, [w:] H. Barycz, Andrzej Maksymilian Fredro wobec zagadnień wychowawczych, Kraków 1948.
Freylichówna J., Ideał wychowawczy szlachty polskiej w XVI i początku XVII w., Warszawa 1938.
Gawarecki S., Dziennik podróży po Europie Jana i Marka Sobieskich, Warszawa 1883.
Informacya JM Panu Stanisławowi Rzewuskiemu starościcowi chełmskiemu, jadącemu do cudzych krajów, od JM Pana Jabłonowskiego, hetmana wielkiego koronnego, Tygodnik Ilustrowany, T. IX: 1864, nr 232.
Kuchowicz Z., Człowiek polskiego baroku, Warszawa 1983.
Markiewicz A., Grand Tour Aleksandra Jana i Jana Stanisława Jabłonowskich z lat osiemdziesiątych XVII wieku, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne, Z. 132: 2005.
Mączak A., Odkrywanie Europy, Podróże w czasach renesansu i baroku, Gdańsk 1998.
Napomnienia Stanisława Lubomirskiego, wojewody natenczas ruskiego, dane synom, Aleksandrowi i Jerzemu, na naukach w cudzych krajach będącym, w latach 1632-1634), wyd. Ł. Kurdybacha, Minerwa Polska, R. II: 1930.
Ossoliński J., Pamiętnik (1595-1621), opr. J. Kolasa i J. Maciszewski, Wrocław 2004.
Pamiętnik Jana Golliusza mieszczanina polskiego (1650-1653), wyd. J. Kallenbach, Kraków 1891.
Pamiętnik podróży odbytej r. 1661-1663 po Austryi, Włoszech i Francyi, wyd. Z. Celichowski, Toruń 1874.
Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy wojewody mińskiego 1666-1721, wyd. K. Bartoszewicz, Warszawa 1862.
Peregrynacja Jana Heidensteina przez Belgię, Francję i Włochy w roku 1631 zaczęta a w roku 1634 zakończona, opr. Z. Pietrzyk, tłum. A. Golik-Prus, Kraków 2005.
Petrycy S., Przydatek do Ósmych Ksiąg „Polityki” Arystotelesa, [w:] Wybór pism pedagogicznych Polski doby odrodzenia, tłum. A. Danysz, E. Jędrkiewicz, red. J. Skoczek, Wrocław 1956.
Podróż królewicza Władysława Wazy do krajów Europy Zachodniej w latach 1624-1625, opr. A. Przyboś, Kraków 1977.
Rybiński J., Autobiografia Jana Rybińskiego, opr. A. Danysz, Reformacja w Polsce, R. II: 1922, t. 8.
Sobieski J., Instrukcja pedagogiczna dla brata Jana przed jego wyjazdem na peregrynację zagraniczną (1620), opr. H. Barycz, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, Z. 81: 1987.
Sobieski J., Instrukcya dana synom iadącym do Paryża, [w:] S. Gawarecki, Dziennik podróży po Europie Jana i Marka Sobieskich, Warszawa 1883.
Sobieski J., Peregrynacja po Europie i Droga do Baden, opr. J. Długosz, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
Szwejkowska H., Książka drukowana XV-XVIII wieku, Wrocław 1983.
Targosz K., Jana Sobieskiego nauki i peregrynacje, Wrocław 1985.
Tazbir J., Diariusz Hieronima Gratusa Moskorzowskiego (1645-1650), Przegląd Historyczny, T. 54: 1963, z. 4.
The letters of Jan Jonston to Samuel Hartlib, transcribed & translated into English & Polish with an Introduction, Notes and Bibliography W. J. Hitchens, A. Matuszewski, J. Young, Warsaw 2000.
Tragicum Theatrum Actorum, et Casuum Tragicorum Londini Publice celebratorum; quibus Hiberniae Proregi, Episcopo Cantuariensi, ac tandem Regi ipsi, aliisque vita adempta, et ad Anglicanum Metamorphosin vita est aperta, Amsterdami 1649.
Vorbek-Lettow M., Skarbnica pamięci, opr. E. Galos i F. Mincer, red. W. Czapliński, Wrocław 2006.
Wassenberg E., Więzienie we Francyi Jana Kazimierza polskiego i szwedzkiego królewica, przeł. M. Baliński, Petersburg 1858.
Wierzbowski S., Konnotata wypadków w domu i w kraju zaszłych od 1634 do 1689 r., opr. J. K. Załuski, Lipsk 1858.
Z podróży Oświęcima. Turcya-Francya-Niemcy-Włochy, wyd. K. Kantecki, Lwów 1875.
Zachara M., Majewska-Lancholc T., Instrukcja Krzysztofa II Radziwiłła dla syna Janusza, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, T. XVI: 1971.
Żołądź-Strzelczyk D., Podróże edukacyjne Polaków w XVI i XVII wieku, [w:] Z prac poznańskich historyków wychowania, red. J. Hellwig, Poznań 1994.
Żurkowski S., Żywot Tomasza Zamoyskiego kanclerza wielkiego koronnego, Lwów 1860.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Teksty są publikowane w formule Open Access, na zasadach niewyłącznej licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa-Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 574
Liczba cytowań: 0
