Der gelehrte Reisende. Bibliotheken und Bücher auf dem Programm und in der Wirklichkeit der altpolnischen Reisen im 17. Jahrhundert
DOI:
https://doi.org/10.12775/FT.2011.002Schlagworte
Buchgeschichte, Geschichte von Bibliotheken, ReisenAbstract
Das Hauptziel der vorliegenden Abhandlung ist die Analyse der Rolle und Aufgabe von Büchern und Bibliotheken während der polnischen Bildungsreisen im 17. Jahrhundert. Naturgemäß waren Bücher integraler Bestandteil des Studiums, sowohl im In- als auch im Ausland. Lehrbücher für Geschichte, Rhetorik, Philosophie oder Mathematik und Militärarchitektur spielten im akademischen Bildungsprozess eine grundlegende Rolle. Auch altpolnische Studenten, die zum Erwerb von Wissen und Fähigkeiten auf Reisen gingen, waren Autoren gedruckter Abhandlungen, die die Krönung ihres akademischen Studiums bildeten. Das Buch, das in der Epoche des Barock eine wichtige und oft die Hauptquelle für Weltwissen darstellte, war auch unter dem Aspekt des Sammelns und Aufbewahrens ein interessantes Objekt. Bibliotheken bildeten einen wesentlichen, wenn auch nicht den wichtigsten Bestandteil zahlreicher Peregrinationen. Gern wurden kirchliche und städtische, öffentliche und sogar private Bibliotheken besucht. Das charakteristische Merkmal ihrer Darstellungen war jedoch die Prädilektion für die Beschreibung aller dort betrachteten interessanten Exponate. Die Länge und Ausführlichkeit der Beschreibung bibliothekseigener Büchersammlungen wurde deutlich von einer solchen Tendenz dominiert. Die für die Barockkultur typische Leidenschaft für die Aneignung von Wissen über seltene und besondere Kunstwerke, technische Erfindungen, Tiere oder Gegenstände trat auch während der Besichtigung von Bibliotheken zutage. Immer wieder verwandelte sie sich einzig in den Wunsch, außergewöhnliche Exponate zu betrachten, und wurde dabei de facto zu einer Art von Unterhaltung.Literaturhinweise
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Radziwiłłów, Dział IV, sygn. 239.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Radziwiłłów, Dział XI, sygn. 118.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Zamoyskich, sygn. 43.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Zamoyskich, sygn. 546.
Bednarska-Ruszajowa K., Biblioteki w polskich oświeceniowych opisach podróży zagranicznych, Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej, R. XLVI: 1996.
Bibliografia literatury polskiej, Nowy Korbut, Piśmiennictwo staropolskie, opr. R. Pollak [et al.], t. 2, Warszawa 1964.
Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkps 1152.
Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkps 3031.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, Biblioteka Ordynacji Zamoyskich, rkps 847.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, rkps 6746.
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps 252.
Bieńkowska B., Staropolski świat książek, Wrocław 1976.
Bilikiewicz T., Jan Jonston (1603-1675). Żywot i działalność lekarska, Warszawa 1931.
Billewicz T., Diariusz podróży po Europie w latach 1677-1678, z rękopisu odczytał, wstępem i komentarzem opatrzył M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa 2004.
Brożek J., Wybór pism, opr. H. Barycz, t. 1, Warszawa 1956.
Chachaj M., Metryki zagranicznych uniwersytetów i akademii jako źródło do dziejów kultury polskiej (XVI- XVII w.), [w:] Studia z dziejów epoki renesansu, red. H. Zins, Warszawa 1979.
Dąbrowski J., Polacy w Anglii i o Anglii, Kraków 1962.
Delicye ziemie włokiey, Kraków 1665.
Dubowik H., Dzieje książki i bibliotek, Bydgoszcz 1976.
Dziennik podróży po cudzych krajach odbytej w latach 1660-1663, opr. L. Tatomir, Biblioteka Ossolińskich. Poczet Nowy, T. V: 1864.
Fredro A. M., Peregrynacja dwuletnia każdemu Polakowi potrzebna, [w:] H. Barycz, Andrzej Maksymilian Fredro wobec zagadnień wychowawczych, Kraków 1948.
Freylichówna J., Ideał wychowawczy szlachty polskiej w XVI i początku XVII w., Warszawa 1938.
Gawarecki S., Dziennik podróży po Europie Jana i Marka Sobieskich, Warszawa 1883.
Informacya JM Panu Stanisławowi Rzewuskiemu starościcowi chełmskiemu, jadącemu do cudzych krajów, od JM Pana Jabłonowskiego, hetmana wielkiego koronnego, Tygodnik Ilustrowany, T. IX: 1864, nr 232.
Kuchowicz Z., Człowiek polskiego baroku, Warszawa 1983.
Markiewicz A., Grand Tour Aleksandra Jana i Jana Stanisława Jabłonowskich z lat osiemdziesiątych XVII wieku, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne, Z. 132: 2005.
Mączak A., Odkrywanie Europy, Podróże w czasach renesansu i baroku, Gdańsk 1998.
Napomnienia Stanisława Lubomirskiego, wojewody natenczas ruskiego, dane synom, Aleksandrowi i Jerzemu, na naukach w cudzych krajach będącym, w latach 1632-1634), wyd. Ł. Kurdybacha, Minerwa Polska, R. II: 1930.
Ossoliński J., Pamiętnik (1595-1621), opr. J. Kolasa i J. Maciszewski, Wrocław 2004.
Pamiętnik Jana Golliusza mieszczanina polskiego (1650-1653), wyd. J. Kallenbach, Kraków 1891.
Pamiętnik podróży odbytej r. 1661-1663 po Austryi, Włoszech i Francyi, wyd. Z. Celichowski, Toruń 1874.
Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy wojewody mińskiego 1666-1721, wyd. K. Bartoszewicz, Warszawa 1862.
Peregrynacja Jana Heidensteina przez Belgię, Francję i Włochy w roku 1631 zaczęta a w roku 1634 zakończona, opr. Z. Pietrzyk, tłum. A. Golik-Prus, Kraków 2005.
Petrycy S., Przydatek do Ósmych Ksiąg „Polityki” Arystotelesa, [w:] Wybór pism pedagogicznych Polski doby odrodzenia, tłum. A. Danysz, E. Jędrkiewicz, red. J. Skoczek, Wrocław 1956.
Podróż królewicza Władysława Wazy do krajów Europy Zachodniej w latach 1624-1625, opr. A. Przyboś, Kraków 1977.
Rybiński J., Autobiografia Jana Rybińskiego, opr. A. Danysz, Reformacja w Polsce, R. II: 1922, t. 8.
Sobieski J., Instrukcja pedagogiczna dla brata Jana przed jego wyjazdem na peregrynację zagraniczną (1620), opr. H. Barycz, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, Z. 81: 1987.
Sobieski J., Instrukcya dana synom iadącym do Paryża, [w:] S. Gawarecki, Dziennik podróży po Europie Jana i Marka Sobieskich, Warszawa 1883.
Sobieski J., Peregrynacja po Europie i Droga do Baden, opr. J. Długosz, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
Szwejkowska H., Książka drukowana XV-XVIII wieku, Wrocław 1983.
Targosz K., Jana Sobieskiego nauki i peregrynacje, Wrocław 1985.
Tazbir J., Diariusz Hieronima Gratusa Moskorzowskiego (1645-1650), Przegląd Historyczny, T. 54: 1963, z. 4.
The letters of Jan Jonston to Samuel Hartlib, transcribed & translated into English & Polish with an Introduction, Notes and Bibliography W. J. Hitchens, A. Matuszewski, J. Young, Warsaw 2000.
Tragicum Theatrum Actorum, et Casuum Tragicorum Londini Publice celebratorum; quibus Hiberniae Proregi, Episcopo Cantuariensi, ac tandem Regi ipsi, aliisque vita adempta, et ad Anglicanum Metamorphosin vita est aperta, Amsterdami 1649.
Vorbek-Lettow M., Skarbnica pamięci, opr. E. Galos i F. Mincer, red. W. Czapliński, Wrocław 2006.
Wassenberg E., Więzienie we Francyi Jana Kazimierza polskiego i szwedzkiego królewica, przeł. M. Baliński, Petersburg 1858.
Wierzbowski S., Konnotata wypadków w domu i w kraju zaszłych od 1634 do 1689 r., opr. J. K. Załuski, Lipsk 1858.
Z podróży Oświęcima. Turcya-Francya-Niemcy-Włochy, wyd. K. Kantecki, Lwów 1875.
Zachara M., Majewska-Lancholc T., Instrukcja Krzysztofa II Radziwiłła dla syna Janusza, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, T. XVI: 1971.
Żołądź-Strzelczyk D., Podróże edukacyjne Polaków w XVI i XVII wieku, [w:] Z prac poznańskich historyków wychowania, red. J. Hellwig, Poznań 1994.
Żurkowski S., Żywot Tomasza Zamoyskiego kanclerza wielkiego koronnego, Lwów 1860.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Authors sign the license agreement, where authors have copyright but license exclusive rights in their article to the publisher. In this case authors have a range of rights, including:
- The right to share or reuse their article in the same ways permitted to third parties under the Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 (CC BY-ND 4.0) license. Following it, the author can "copy and redistribute the material in any medium or format for any purpose, even commercially. The licensor cannot revoke these freedoms as long as you follow the license terms."
- Authors retain patent, trademark and other intellectual property rights (including research data).
- Authors receive proper attribution and credit for the published work.
Stats
Number of views and downloads: 573
Number of citations: 0