„Kriegsbericht und Memorial” – pierwsze dzieło wojskowe Albrechta Hohenzollerna

Auteurs-es

DOI :

https://doi.org/10.12775/FT.2018.002

Mots-clés

Albrecht Hohenzollern, traktaty wojskowe, piśmiennictw renesansowe, sztuka wojenna XVI w., aukcje i licytacje

Résumé

Teza/Cel: Celem komunikatu jest ustalenie autorstwa rękopisu Kriegsbericht und Memorial, który został wystawiony na aukcję w 2014 r. przez firmę Sotheby’s oraz przedstawienie losów manuskryptu. Metoda badawcza: Analiza formalna rękopisu uzupełniona przez przegląd literatury. Wyniki/Wnioski: W wyniku analizy można postawić wysoce uprawdopodobnioną hipotezę, że autorem Kriegsbericht und Memorial jest Albrecht Hohenzollern i stanowił on wstępną podstawę pod stworzenie podarowanej w 1555 r. Zygmuntowi Augustowi pracy Kriegsordnung. Dzieło to po śmierci pierwszego księcia pruskiego znalazło się w osobistej bibliotece żony Albrechta Fryderyka Hohenzollerna – Marii Eleonory Jülich-Kleve-Berg. Pozycję tę odnotowują również rejestry biblioteczne władców prusko-brandenburskich z Królewca, które sporządzono w latach 1700 i 1720. Prawdopodobnie znalazł się on w posiadaniu Wilhelma Christiana Karla księcia Solms-Braunfels. Rękopis był znany historykom w 1 poł. XIX w. W 1845 r. Ernst Oswald Mentzel odnotował, że manuskrypt był w posiadaniu Hermanna von Gansauge.

Biographie de l'auteur-e

Karol Łopatecki, Uniwersytet w Białymstoku. Wydział Historyczno-Socjologiczny

Dr hab. Karol Łopatecki pracuje na stanowisku adiunkta w Instytucie Historii i Nauk Politycznych Uniwersytetu w Białymstoku. Jego zainteresowania dotyczą historii prawa, dziejów organizacji wojskowej ze szczególnym uwzględnieniem teorii zdolności finansowych państwa i rewolucji wojskowej („state capacity” and „military revolution”). Prowadzi również badania nad kartografią, a także historią regionalną Podlasia i rodu Branickich. Autor trzynastu monografii naukowych i edycji źródłowych, m.in. Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku) (Białystok 2013) oraz „Disciplina militaris” w wojskach Rzeczypospolitej do połowy XVII wieku (Białystok 2012). Współautor dwutomowej publikacji Maps and plans of the Polish Commonwealth of the 17th c. in archives in Stockholm = Mapy i plany Rzeczypospolitej XVII w. znajdujące się w archiwach w Sztokholmie, t. 1–2 (Warszawa 2011). Kieruje grantem Narodowego Centrum Nauki Sonata pt. „Rewolucja militarna jako czynnik modernizacyjny skarbowości i organizacji państwa polsko-litewskiego na tle europejskim”.


Références

Biskup, Marian. 1975. „Geneza i znaczenie hołdu pruskiego 1525 roku”, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 19: 407–424.

Burliga, Bogdan. 2011. „Ordunki” versus „arkebuzy dymiące”: tradycja i nowoczesność w Księgach o rycerskich rzeczach (Kriegsordnung) księcia Albrechta von Hohenzollerna. In Organizacja armii w nowożytnej Europie: struktura – urzędy – prawo – finanse, ed. K. Łopatecki, 47–62. Zabrze: Infortedition.

Deutsche Forschungsgemeinschaft. n.d. Wasserzeichen-Informationssystem. Accessed Juny 27, 2018. https://www.wasserzeichen-online.de/wzis/struktur.php?po=26210.

Fuiński, Zbigniew. 1988. „Garnitur zbroi.” Studia do Dziejów Dawnego Uzbrojenia i Ubioru Wojskowego 9–10: 117–139.

Gansauge, Hermann von. 1833. „Beiträge zur Geschichte der Heeresverfassung im 16ten Jahrhundert.“ Zeitschrift für Kunst Wissenschaft, und Geschichte des Krieges 27: 265–273.

Górski, Karol. 1977., Zakon Krzyżacki a powstanie państwa pruskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.

Hohenzollern, Albrecht. 1555. Kriegsordnung. MS Harley 1413. British Library, Great Britain.

Hohenzollern, Albrecht. 1555. Kriegsordnung. Ms. boruss. fol. 1254. Preußischer Kulturbesitz, Staatsbibliothek zu Berlin, Germany.

Hohenzollern Albrecht, 1561. Księgi o rycerskich rzeczach a sprawach wojennych, z pilnością zebrane a porządkiem dobrem spisane, rkps 1813. Biblioteka Książąt Czartoryskich, Poland.

Hohenzollern, Albrecht. 2006. Księgi o rycerskich rzeczach, a sprawach wojennych z pilnością zebrane a porządkiem dobrem spisane, wyd. T. M. Nowak.

In Die Kriegsordnung des Markgrafen zu Brandenburg Ansbach und Herzogs zu Preussen Albrecht des Älteren – Königsberg 1555. 1, ed. H. J. Bömelburg, B. Chiari, M. Thomae, 157–270. Braunschweig: Archiv Verlag.

Jähns Max. 1889. Geschichte der Kriegswissenschaften. Vornehmlich in Deutschland 1, München–Leipzig 1889.

Jähnig, Bernhart. 2004. Katalog der Handchriften der landesherrlichen Bibliothek in Königsberg 1700/1720. In Königsberger Buch- und Bibliotheksgeschichte, ed. A. E. Walter, 251–302. Köln: Böhlau Verlag Köln Weimar.

Kawecka-Gryczowa, Alodia. 1988. Biblioteka ostatniego Jagiellona. Pomnik kultury renesansowej. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakł. Nar. im. Ossolińskich.

Kneitz, Otto. 1982. Albrecht Alcibiades, Markgraf von Kulmbach: 1522–1557. Kulmbach: E. C. Baumann KG.

Leng, Rainer. 2002. Ars belli. Deutsche taktische und kriegstechnische Bilderhandschriften und Traktate im 15. und 16. Jahrhundert. 2. Wiesbaden: Reichert.

Łopatecki, Karol. 2015. „Twórczość wojskowa Albrechta Hohenzollerna. Uwagi nad trzema manuskryptami przypisanymi w latach 2009–2014 Albrechtowi Hohenzollernowi.” Odrodzenie i Reformacja w Polsce 59: 163–188. http://dx.doi.org/10.12775/OiRwP.2015.06.

Łopatecki, Karol. 2017. “Military Works of Albert of Hohenzollern. Comments on the Three Manuscripts Attributed to Albert of Hohenzollern in the Years 2009–2014.” Odrodzenie i Reformacja w Polsce 61 (Special Issue): 245–273. http://dx.doi.org/10.12775/OiRwP.2017.SI.11.

Małłek, Janusz.1976. Prusy Książęce a Prusy Królewskie w latach 1525–1548. Studium z dziejów polskiej polityki księcia Albrechta Hohenzollerna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Meerheimb, „Gansauge, Hermann von”, Allgemeine Deutsche Biographie 8: 363.

Mentzel, Ernst Oswald. 1845. Die Remontirung der Preußischen Armee in ihrer historischen Entwickelung und jetzigen Gestalung, Berlin: A. Duncker.

Nowakowa, Janina. 1985. Księcia Albrechta „Księgi o rycerskich rzeczach a sprawach wojennych” w tłumaczeniu Macieja Strubicza z 1561 r.” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 28: 71–87.

Ovegaauw, Eef. 2011. „Die „Kriegsordnung“ des Markgrafen Albrecht von Brandenburg-Ansbach. Eine Neuerwerbung der Staatsbibliothek zu Berlin.“ Bibliotheks Magazin 3: 62–68.

Porter, Pamela. 2009. “A Fresh Look at Harley MS. 1413: ‘A Book … fairly written in the German or Switz language.” The Electronic British Library Journal 8: 1–12.

Rogg, Matthias. 2006. “Porządek wojenny” Albrechta Hohenzollerna księcia Prus. In Die Kriegsordnung des Markgrafen zu Brandenburg Ansbach und Herzogs zu Preussen Albrecht des Älteren – Königsberg 1555. 1, ed. H. J. Bömelburg, B. Chiari, M. Thomae, 137–146. Braunschweig: Archiv Verlag.

Shevchenko, Nadezda. 2007. Eine historische Anthropologie des Buches. Bücher in der preussischen Herzogsfamilie zur Zeit der Reformation. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.

Sotheby’s. n.d. “Albrecht of Brandenburg, Kriegs Ordenung, on the management of an army, in German, illuminated manuscript on paper.” Accessed August 12, 2014. http://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2009/western-manuscriptsand-miniatures-and-the-korner-sale-l09740/lot.25.html.

Sotheby’s. n.d. “Albrecht of Brandenburg, Kriegsbericht und Memorial, on the composition of the army, in German, illuminated manuscript on paper [north-east Germany or Poland (probably Königsberg), dated 1550].” Accessed August 11, 2014. http://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2014/medieval-renaissance-manuscripts-l14240/lot.43.html.

Staatsbibliothek zu Berlin. n.d. „Erwerbungen von 1997 bis 2017.“ Accessed February 17, 2018. http://staatsbibliothek-berlin.de/fileadmin/user_upload/zentrale_Seiten/handschriftenabteilung/abendlaendische_handschriften/pdf/Erwerbungen.pdf.

Tondel, Janusz. 1994. Srebrna Biblioteka księcia Albrechta Pruskiego i jego żony Anny Marii, Warszawa: Biblioteka Narodowa.

Wasserzeichensammlung Piccard. Bestand J 340. Hauptstaatsarchiv Stuttgart, Niemcy. Accessed December 10, 2017. https://www.piccard-online.de/struktur.php?klassi=024&anzeigeKlassi=024.039&Id=101718&sprache=OudA&weitere=struktur.

Folia Toruniensia

Téléchargements

Publié-e

2018-08-02

Comment citer

Łopatecki, K. (2018). „Kriegsbericht und Memorial” – pierwsze dzieło wojskowe Albrechta Hohenzollerna. Folia Toruniensia, 18, 23–34. https://doi.org/10.12775/FT.2018.002

Numéro

Vol. 18 (2018)

Rubrique

Articles

Licence

Authors sign the license agreement, where authors have copyright but license exclusive rights in their article to the publisher. In this case authors have a range of rights, including:

  • The right to share or reuse their article in the same ways permitted to third parties under the Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 (CC BY-ND 4.0) license. Following it, the author can "copy and redistribute the material in any medium or format for any purpose, even commercially. The licensor cannot revoke these freedoms as long as you follow the license terms."
  • Authors retain patent, trademark and other intellectual property rights (including research data).
  • Authors receive proper attribution and credit for the published work.
 

Stats

Number of views and downloads: 573
Number of citations: 0