Wypalenie akademickie. Właściwości psychometryczne polskiej wersji Oldenburskiego Kwestionariusza Wypalenia – wersja dla studentów (OLBI-S). Badania wstępne

Dominik D. Strzelecki

doi:10.12775/ED.2023.018

Автор(и)

Dominik D. Strzelecki Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie https://orcid.org/0000-0003-4675-2462

DOI:

https://doi.org/10.12775/ED.2023.018

Ключові слова

Oldenburski Kwestionariusz Wypalenia, student, wypalenie akademickie, wypalenie zawodowe

Анотація

Zjawisko wypalenia akademickiego staje się coraz bardziej zauważalne i przyciąga wzmożone zainteresowanie badaczy na całym świecie. Pomimo rosnącej liczby rozpraw poświęconych temu problemowi niewiele uwagi zwrócono na kwestię rozwijania narzędzi pomiarowych do oceny wypalenia akademickiego, zwłaszcza na gruncie polskim. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wy-ników badań pilotażowych (wstępnych) polskiej adaptacji Oldenburskiego Kwestionariusza Wypalenia w wersji dla studentów (OLBI-S). Badanie obejmowało 204 uczestników (M = 20,8; SD = 21,00). Wyniki wstępnych prac nad polską wersją OLBI-S, przedstawione w artykule, wskazują, że narzędzie to spełnia podstawo- we kryteria psychometryczne dla badań naukowych. Obie podskale wykazują za- dowalające wskaźniki rzetelności (wyczerpanie: α = 0,83; brak zaangażowania: α = 0,77). Trafność została potwierdzona poprzez korelacje wyników OLBI-S z innym narzędziem do pomiaru wypalenia oraz kwestionariuszem do badania zaangażowania w działania znaczące.

Посилання

Baka, Ł., Basińska, B. A. (2016). Psychometryczne właściwości polskiej wersji Oldenburskiego Kwestionariusza Wypalenia Zawodowego (OLBI). Medycyna Pracy. Workers' Health and Safety, 67(1), s. 29–41. Pobrane z: https://doi.org/10.13075/ mp.5893.00353.

Bakker, A. B., Demerouti, E., Schaufeli, W. B. (2002). Validation of the Maslach Burnout Inventory--General Survey: An Internet study. Anxiety, Stress & Coping: An International Journal, 15(3), s. 245–260. Pobrane z: https://doi.org/10.1080/10615800210 00020716.

Bańka, A. (2000). Psychologia pracy. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (s. 283–320). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Basinska, B.A., Gruszczynska, E., Schaufeli, W.B. (2020). BAT-PL: Polish version of the burnout assessment tool – preliminary report. Unpublished manuscript. Gdansk: University of Technology. Pobrane z: https://burnoutassessmenttool.be/wp-content/ uploads/2020/08/BAT-Pollish.pdf [dostęp: 10.10.2023].

Basińska, B. A., Gruszczyńska, E., Schaufeli, W. (2023). The Polish adaptation of the Burnout Assessment Tool (BAT-PL) by Schaufeli et al. Psychiatria polska, 57(1), s. 223–235. Pobrane z: https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/141563.

Bożek, A., Tokarz A. (2017). Kwestionariusz Zaangażowania w Działania Znaczące (KZDZ) B. Goldberg, E.S. Brintnell i J. Goldberga. Adaptacja Polska. Roczni- ki Psychologiczne, 60(4), s. 895–912. Pobrane z: https://dx.doi.org/10.18290/ rpsych.2017.20.4-6pl.

Campos, J.A.D.B., Carlotto, M.S., Marôco, J. (2012). Oldenburg Burnout Inventory- student version: cultural adaptation and validation into Portuguese. Psicologia: Reflexão e Crítica, 25, s. 709–718. Pobrane z: http://dx.doi.org/10.1590/s0102- 79722012000400010.

Campos, J.A.D.B., Carlotto, M.S., Marôco, J. (2013). Copenhagen Burnout Inventory- student version: adaptation and transcultural validation for Portugal and Brazil. Psi- cologia: Reflexão e Crítica, 26, s. 87–97. Pobrane z: https://doi.org/10.1590/S0102- 79722013000100010.

Campos, J.A.D.B., Maroco, J. (2012). Maslach Burnout inventory-student survey: Portu- gal-Brazil cross-cultural adaptation. Revista de saude publica, 46, s. 816–824. Pobra- ne z: http://dx.doi.org/10.1590/s0034-89102012000500008.

Chirkowska-Smolak, T., Garbacik, Ż.A., Piorunek, M. (2022). Syndrom wypale- nia wśród studentów a obszary dopasowania akademickiego. Kontekst empi- ryczny. Studia z Teorii Wychowania, XIII, s. 197–217. Pobrane z: https://doi. org/10.5604/01.3001.0016.1133.

Chirkowska-Smolak, T., Metzger, M., Klakus, W. (2021). Poster pt. „Polska adaptacja Kwestionariusza Wypalenia Akademickiego [MBI-GS(S)], III Ogólnopolska Konfe- rencja PSYCHOZJUM, UAM, Poznań, 5–6.03.2021.

Clark, F.A., Parham, D., Carlson, M.E., Frank, G., Jackson, J., Pierce, D., Wolfe, R.J., Zemke, R. (1991). Occupational science: academic innovation in the service of occupational therapy's future. The American journal of occupational therapy: official publication of the American Occupational Therapy Association, 45(4), s. 300–310. Pobrane z: https://doi.org/10.5014/ajot.45.4.300.

Demerouti, E., Bakker, A.B., Nachreiner, F., Schaufeli, W.B. (2001). The job demands- resources model of burnout. The Journal of applied psychology, 86(3), s. 499–512. Pobrane z: http://dx.doi.org/10.1037/0021-9010.86.3.499.

Demerouti, E., Bakker, A. B., Vardakou, I., Kantas, A. (2003). The convergent validity of two burnout instruments: A multitrait-multimethod analysis. European Journal of Psychological Assessment, 19(1), s. 12–23. Pobrane z: https://doi.org/10.1027/1015- 5759.19.1.12.

Demerouti, E., Mostert, K., Bakker, A. B. (2010). Burnout and work engagement: A thorough investigation of the independency of both constructs. Journal of Occupational Health Psychology, 15(3), s. 209–222. Pobrane z: https://doi.org/10.1037/a0019408.

Demerouti, E., Nachreiner, F. (1998). Zur Spezifität von Burnout für Dienstleistungsberufe: Fakt oder Artefakt? [The specificity of burnout in human services: Fact or artifact?].

Zeitschrift für Arbeitswissenschaft, 52, s. 82–89. Pobrane z: http://dx.doi.org/10.1007/s41449-018-0100-4.

Derbis, R., Baka, Ł. (2011). Znaczenie wsparcia społecznego i zaangażowania w pracę dla związku stresorów w pracy i wypalenia zawodowego. Czasopismo Psychologiczne 17(2), s. 277–287.

Frankfort-Nachmias, Ch., Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Hair Jr, J.F., Hult, G.T.M., Ringle, C.M., Sarstedt, M., Danks, N.P., Ray, S. (2021). Partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM) using R: A workbook. Springer Nature. Pobrane z: http://dx.doi.org/10.1007/978-3-030-80519-7.

Halbesleben, J.R.B., Demerouti, E. (2005). The construct validity of an alternative measure of burnout: Investigating the English translation of the Oldenburg Burnout Inventory. Work & Stress, 19(3), s. 208–220. Pobrane z: https://doi.org/10.1080/02678370500340728.

Hooper, D., Coughlan, J., Mullen, M.R. (2008). Structural Equation Modelling: Guidelines for Determining Model Fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), s. 53–60.

Hornowska, E. (2009). Testy psychologiczne. Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Hu, L.T., Bentler, P.M. (1999). Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1–55. Pobrane z: http://dx.doi.org/10.1080/10705519909540118.

Jacobs, S.R., & Dodd, D.K. (2003). Student Burnout as a Function of Personality, Social Support, and Workload. Journal of College Student Development, 44(3), s. 291–303. Pobrane z: https://doi.org/10.1353/csd.2003.0028.

Januszewski, A. (2011). Modele równań strukturalnych w metodologii badań psychologicznych. Problematyka przyczynowości w modelach strukturalnych i dopuszczalność modeli. Studia z Psychologii w KUL, 17, s. 213–245.

Lee, R.T., Ashforth, B.E. (1996). A meta-analytic examination of the correlates of the three dimensions of job burnout. Journal of Applied Psychology, 81(2), s. 123–133. Pobrane z: https://doi.org/10.1037/0021-9010.81.2.123.

Loscalzo, Y., Rice, K.G., Giannini, M. (2023). Psychometric properties of the Italian oldenburg burnout inventory (student version) and measurement invariance with the USA. Current Psychology, s. 1–11. Pobrane z: https://doi.org/10.1007/s12144-023-05020-2.

Lubrańska, A. (2016). Wypalenie zawodowe – czy wiek ma znaczenie? Różnice międzypo- koleniowe w obrazie wypalenia zawodowego. Humanizacja Pracy, 1(283), s. 45–58.

Maslach, C. (1993). Burnout: A multidimensional perspective. In W. B. Schaufeli, C. Maslach, T. Marek (red.), Professional burnout: Recent developments in theory and research. Taylor & Francis, s. 19–32. Pobrane z: http://dx.doi.org/10.4324/9781315227979-3.

Maslach, C., Leiter, M.P. (2011). Prawda o wypaleniu zawodowym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Piorunek, M., Garbacik, Ż. (2021). Poczucie koherencji i stres doświadczany przez pracowników i studentów w środowisku akademickim. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J, Paedagogia-Psychologia, 34(4), s. 67–86. Pobrane z: https://doi.org/10.17951/j.2021.34.4.67-86.

Popescu, B., Maricuțoiu, L.P., De Witte, H. (2023). The student version of the Burnout assesement tool (BAT): psychometric properties and evidence regarding measurement validity on a Romanian sample. Current Psychology, s. 1–15. Pobrane z: https://doi. org/10.1007/s12144-023-04232-w.

Reis, D., Xanthopoulou, D., Tsaousis, I. (2015). Measuring job and academic burnout with the Oldenburg Burnout Inventory (OLBI): Factorial invariance across samples and countries. Burnout research, 2(1), s. 8–18. Pobrane z: https://doi.org/10.1016/j. burn.2014.11.001.

Schaufeli, W. B., Martinez, I. M., Pinto, A. M., Salanova, M., Bakker, A. B. (2002). Burn-out and engagement in university students: A cross-national study. Journal of cross-cultural psychology, 33(5), s. 464–481. Pobrane z: http://dx.doi.org/10.1177/00220 22102033005003.

Schaufeli, W. B., Salanova, M., González-Romá, V., Bakker, A. B. (2002). The measure-ment of engagement and burnout: A two sample confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness Studies: An Interdisciplinary Forum on Subjective Well-Being, 3(1), s. 71–92. Pobrane z: https://doi.org/10.1023/A:1015630930326.

Sęk, H. (2000). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Uwarunkowania i możliwości zapo- biegania. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny. Mechanizmy. Zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Sęk, H. (2009). Uwarunkowania i mechanizmy wypalenia zawodowego w modelu spo- łecznej psychologii poznawcze. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Sinval, J., Queirós, C., Pasian, S., Marôco, J. (2019). Transcultural adaptation of the Oldenburg Burnout Inventory (OLBI) for Brazil and Portugal. Frontiers in Psychology, 10, Article 338. Pobrane z: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.00338

Strzelecki, D. (2022). Samoocena i zaspokojenie podstawowych potrzeb psychologicz- nych jako predyktory wypalenia akademickiego wśród studentek pedagogiki spe- cjalnej. Edukacja Dorosłych, 87(2), s. 95–112. Pobrane z: https://doi.org/10.12775/ ED.2022.016.

Taris, T.W., Le Blanc, P.M., Schaufeli, W.B., Schreurs, P.J. (2005). Are there causal relationships between the dimensions of the Maslach Burnout Inventory? A review and two longitudinal tests. Work & Stress, 19(3), s. 238–255. Pobrane z: http://dx.doi. org/10.1080/02678370500270453.

Tomaszek, K., Muchacka-Cymerman, A. (2018). Wybrane środowiskowe przyczyny syn- dromu wypalenia uczniów ze szkół gimnazjalnych. Kwartalnik pedagogiczny, 63, s. 109–126.

Tomczyk, N. (2021). Indywidualne aspekty wypalenia zawodowego w narracji nauczyciela edukacji przedszkolnej. W: A. Mirczak, K. Jagielska (red.), Edukacyjne, społeczne i medyczne konteksty w perspektywie zmian cywilizacyjnych. Kraków: Wydawnictwo Scriptum.

Wang, M., Guan, H., Li, Y., Xing, C., Rui, B. (2019). Academic burnout and professional self-concept of nursing students: A cross-sectional study. Nurse education today, 77, s. 27–31. Pobrane z: https://doi.org/10.1016/j.nedt.2019.03.004

Wieczorkowska, G., Wierzbiński, J. (2005). Badania sondażowe i eksperymentalne. Wy- brane zagadnienia. Warszawa: Wyd. Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.

Wilczek-Rużyczka, E. (2008). Wypalenie zawodowe a empatia u lekarzy i pielęgniarek. Kraków: Wydawnictwo UJ.