Doświadczenia nieformalnych opiekunów osób starszych – sprawozdanie z badań .
DOI:
https://doi.org/10.12775/ED.2024.008Słowa kluczowe
starość, starzenie się, opieka nad seniorem w domu, towarzyszenie w starościAbstrakt
Zapewnienie opieki osobom starszym staje się ważnym zadaniem w kontekście starzejącego się społeczeństwa. Pomimo dostępności różnych form instytucjonalnych wiele rodzin decyduje się na zapewnienie niesamodzielnej osobie starszej opieki w jej dotychczasowym środowisku życia. Sytuacja ta generuje jednak różnorakie trudności. Artykuł prezentuje wyniki badań ilościowych przeprowadzonych na grupie 166 opiekunów niesamodzielnych osób starszych w pow. stalowowolskim, strzyżowskim i kolbuszowskim (woj. podkarpackie). W badaniach posłużono się techniką ankiety, pogłębioną wywiadem swobodnym z listą poszukiwanych informacji. Głównym celem badań było poznanie doświadczeń związanych z opieką nad osobą starszą z perspektywy opiekunów nieformalnych oraz jakości ich życia w związku ze sprawowaną opieką. Uzyskane wyniki badań wskazują, że opieka nad osobą zależną jest wyczerpująca, powodująca chroniczny stres i zmęczenie, rzadko daje poczucie satysfakcji, a znacznie częściej wiąże się z negatywnym wpływem na stan psychofizyczny opiekunów nieformalnych. Ma negatywny wpływ na jakość życia opiekunów. Istnieje potrzeba zwiększenia skali i form pomocy państwa i instytucji pozarządowych dla tej grupy beneficjentów.
Bibliografia
Ciszkowska-Giedziun, M. (2003). Instytucjonalne formy wsparcia osób starszych w Anglii. W: E. Kartowicz, A. Olubiński (red.), Działanie społeczne w pracy socjalnej na progu XXI wieku (s. 497–504).Toruń: Wyd. Edukacyjne „Akapit”.
Hoojman, N.R., Kiyak, H.A. (2011). Socyal gerontology. A multidyscyplinary perspective, Inc. Boston: Pearson Education.
Perek-Białas, J. (2011). Urynkowienie usług opiekuńczych dla osób starszych w Polsce możliwości i ograniczenia. W: M. Racław (red.), Publiczna troska, prywatna opieka. Społeczności lokalne wobec osób starszych. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Rosalska, M. (2008). Wsparcie dla pomagających. Problem wypalenia u osób zajmujących się seniorami. W: R. Konieczna-Woźniak (red.), Dorosłość wobec starości. Oczekiwania – Radości – Dylematy. Poznań: Wyd. Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Rosochacka-Gmitrzak M., Racław M., (2015). Opieka nad zależnymi osobami starszymi w rodzinie: Ryzyko i Ambiwalencja. Studia Socjologiczne, nr 2, s. 23–47.
Krzyszkowski, J. (2018). Deinstytucjonalizacja usług dla seniorów jako element polityki senioralnej. Problemy polityki społecznej. Studia i Dyskusje, nr 42, s. 40–48.
Uchwała nr 135 Rady Ministrów z dnia 15 czerwca 2022 r. w sprawie przyjęcia polityki publicznej pod nazwą Strategia rozwoju usług społecznych, polityka publiczna do roku 2030 (z perspektywą do 2035 r.). Monitor Polski. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 sierpnia 2022 r.
Wójcicka, I. (2022). Opieka formalna. W: A. Abramowska-Kmon, R. Bakalarczyk i in.(red.), W stronę sprawiedliwej opieki. Opieka nad osobami starszymi w Polsce. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
Adamski, F. (1984). Socjologia małżeństwa i rodziny. Wprowadzenie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bień, B.Z., Wojszel, B., Wilmańska, J., Sienkiewicz, J. (red.). (2001). Starość pod ochroną. Opiekunowie Rodzinni Niesprawnych Osób Starszych w Polsce. Porównawcze Studium Środowiska Miejskiego i Wiejskiego. Białystok: Oficyna Wydawnicza TEXT.
Błędowski, P., Pędich, W. (2004). Opiekunowie rodzinni jako podstawowe źródło opieki domowej nad niesprawnymi osobami starszymi. W: P. Błędowski (red.), Między transformacją a integracją. Polityka społeczna wobec problemów współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Szkoła Główna Handlowa.
Bocheńska-Seweryn, M., Kluzowa, K. (2011). Rodzinna i pozarodzinna opieka nad osobami starszymi. W: Z. Szarota (red.), Starość zależna – opieka i pomoc społeczna. Kraków: Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza AFM.
Czapiński, J., Błędowski, P. (red.). (2014). Aktywność społeczna osób starszych w kontekście percepcji Polaków. Diagnoza społeczna 2013. Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
Czapiński, J., Panek, T. (red.). (2015). Diagnoza Społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków. Raport. Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego.
Dobrowolska, D. (1992). Przebieg życia – fazy – wydarzenia. Kultura i Społeczeństwo, XXXVI, nr 2, s. 75–88.
Dyczewski, L. (1994). Ludzie starzy i starość. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Dyczewski, L. (1994). Rodzina, społeczeństwo, państwo. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Dyczewski, L. (2007). Małżeństwo i rodzina w nowoczesnym społeczeństwie. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Dzięgielewska, M. (1999). Starość w rodzinach polskich. Wstęp do problematyki. Problemy Rodziny, nr 2/3, s. 3–5.
Fabiś, A., Wąsiński, A. (2008). Opiekun osób starszych – więcej frustracji niż satysfakcji.
W: R. Konieczna-Woźniak (red.), Dorosłość wobec starości. Oczekiwania – Radości Dylematy. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Gabryelewicz, T., Barczak, A., Barcikowska, M. (2018). Otępienie w praktyce. Poznań:
Termedia Wydawnictwa Medyczne.
Grunfeld, E., Glossop, R., McDowell, I., Danbrook, C. (red.). (1997). Caring for elderly people at home: the consequences to caregivers. Canadian Medical Association, nr 157(8), s. 1101–1105.
Grzanka-Tykwińska, A., Kędziora-Kornatowska, K. (2010). Znaczenie wybranych form aktywności w życiu osób w podeszłym wieku. Gerontologia Polska, nr 18, s. 29–32.
Grzeszczyk, S. (2004). Udział rodziny w usprawnianiu i pielęgnowaniu chorego seniora w domu. Wspólne Tematy, nr 7/8, s. 49–53. 116
Halicka, M. (2004). Satysfakcja życiowa ludzi starych: studium teoretyczno-empiryczne.
Białystok: Wydawnictwo Akademia Medyczna.
Halicka, M. (2006). Problemy rodziny w opiece nad człowiekiem starym niesprawnym.
W: M. Halicka, J. Halicki (red.), Zostawić ślad na ziemi: księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Wojciechowi Pędichowi w 80 rocznicę urodzin i 55 rocznicę pracy naukowej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Halicki, J. (2010). Obrazy starości. Rysowane przeżyciami seniorów. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Izdebska, J. (2010). Relacje między pokoleniami w rodzinie – ich charakter i przemiany w dobie globalizacji i ponowoczesności. W: M. Halicka, J. Halicki, K. Czykiera (red.), Zagrożenia w starości i na jej przedpolu. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Janion, E. (2011). Wpływ choroby Alzheimera na życie rodziny. W: A. Nowicka, W. Baziuk (red.), Człowiek z chorobą Alzheimera w rodzinie i środowisku lokalnym. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Kawczyńska-Butrym, Z. (1999). Seniorzy w rodzinie. Przegląd badań. Problemy Rodzinne, nr 5/6, s. 33–39.
Kawczyńska-Butrym, Z. (2008). Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość. Lublin: Wydawnictwo Makmed.
Kawula, S. (1988). Funkcja opiekuńcza współczesnej rodziny polskiej. Białystok: Wydawnictwo ODN.
Kirenko, J. (2002). Wsparcie społeczne osób z niepełnosprawnością. Ryki: Wydawnictwo Wyższa Szkoła Umiejętności Pedagogicznych i Zarządzania.
Klimczuk, A. (2010). Bezpieczeństwo ludzi starych w kontekście badań nad kapitałem społecznym na przykładzie mieszkańców Białegostoku. W: M. Halicka, J. Halicki, K. Czykier (red.), Zagrożenia w starości i na jej przedpolu. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Klonowicz, S. (1986). Starzenie się ludności. W: I. Borsowa (red.), Encyklopedia seniora.
Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
Klucznik, M. (2012). Choroba Alzheimera jako przykład niepełnosprawności osób starzejących się i starych. W: A. Zych (red.), Poznać, zrozumieć i zaakceptować starość. Łask: Wydawnictwo Progres.
Kulesza, M. (2009). Rodzinne zasoby. Nowe możliwości w diagnozie i terapii rodziny. Pedagogika Społeczna, nr 3/4, s. 25–39.
Liszewska, M. (1997). Rodzina starego człowieka. Wspólne Tematy, nr 11/12, s. 70–81. Ludność w wieku 60+. Struktura demograficzna i zdrowie (2016). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Łosiakowska, A. (2008). Trudności w przygotowaniu seniora i jego rodziny do starości.
W: M. Kuchcińska (red.), Edukacja do i w starości. Wybrane konteksty – problemy uwarunkowania. Bydgoszcz: Wydawnictwo Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej. Łysiuk, L. (2010). Identyfikacja osób starszych jako podstawa poczucia bezpieczeństwa.
W: M. Halicka, J. Halicki, K. Czykiera (red.), Zagrożenia w starości i na jej przedpolu. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Matyjas, B. (2004). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, tom III, hasło: opieka domowa. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Mielczarek, A. (2010). Człowiek stary w domu pomocy społecznej. Toruń: Wydawnictwo Akapit.
Minois, G. (1995). Historia starości. Od antyku do renesansu. Warszawa: Wydawnictwo Marabut.
Muszyński, H. (2008). Opieka w systemie pojęć. W: E. Jundziłł, R. Pawłowska (red.), Pedagogika opiekuńcza. Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
Najwyższa Izba Kontroli (2017). Opieka nad osobami starszymi w dziennych domach pomocy.
Nowicka, A. (2011). „Zespół opiekuna” jako konsekwencja sprawowania długotrwałej opieki nad osobą z otępieniem typu Alzheimera. W: A. Nowicka, W. Baziuk (red.), Człowiek z chorobą Alzheimera w rodzinie i środowisku lokalnym. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Nowicka, A., Baziuk, W. (red.). (2011). Człowiek z chorobą Alzheimera w rodzinie i środowisku lokalnym. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego. Orzechowska, G. (2001). Aktualne problemy gerontologii społecznej. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Orzechowska, G. (2004). Seniorzy w rodzinie. Zaburzenia w relacjach międzypokoleniowych. W: A.W. Janke (red.), Pedagogika rodziny na progu XXI wieku, rozwój, przedmiot, obszary refleksji badań. Toruń: Wydawnictwo Akapit.
Parnicka, U. (2002). Starość w rodzinie. Auxilium Sociale – Wsparcie Społeczne, nr 3/4, (23/24), s. 141–145.
Perek-Białas, J. i in. (2015). Opiekunowie rodzinni osób starszych – problemy, potrzeby, wyzwania dla polityki społecznej. Kraków: Wydawnictwo Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie.
Pędich, W., Wojszel, B.Z. (1997). Higiena wieku podeszłego. W: Z. Jehton, A. Grzybowski (red.), Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Pikuła, N. (2013). Senior w przestrzeni społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Borgis. Piotrowski, J. (1973). Miejsce człowieka starego w rodzinie i społeczeństwie. Warszawa:
Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Rembowski, J. (1984). Psychologiczne problemy starzenia się człowieka. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Segiet, K. (2008). Miejsce człowieka starego w codzienności rodzinnej. W: A. Tokaj (red.), Starość w perspektywie studiów pedagogicznych. Leszno: Wydawnictwo WSH.
Sendyk, M. (2006). Osoby starsze w roli dziadków. W: A. Nowicka (red.), Wybrane problemy osób starszych. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Steuden, S. (2014). Psychologia starzenia się i starości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Susło, R., Paplicki, M., Drobnik, J. (2019). Wykluczenie cyfrowe osób starszych i niepełnosprawnych. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Synak, B. (1987). Człowiek stary w rodzinie i społeczeństwie – niektóre aspekty przemian współczesnych. Zdrowie Psychiczne, XXVIII, nr 4, s. 30–40.
Synak, B. (1990). Teoretyczne i pojęciowe problemy zależności w starszym wieku. W:
J. Staręga-Piasek, B. Synak (red.), Społeczne aspekty starzenia się i starości. Warszawa: Wydawnictwo CMKP. 118
Szarota, Z. (2004). Gerontologia społeczna i oświatowa: zarys problematyki. Kraków:
Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Szarota, Z. (2010). Starzenie się i starość w wymiarze instytucjonalnego wsparcia na przy-
kładzie Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytet Pedagogiczny.
Tobiasz-Adamczyk, B. (2013). Wyzwania dla rodzin związane z opieką nad chorym lub
starszym bliskim. W: K. Slany (red.), Zagadnienia małżeństwa i rodzin w perspekty-
wie feministyczno-genderowej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Tokaj, A. (2005). Codzienność, bezradność, pomoc. Trzy kategorie opisu sytuacji życiowej
człowieka starszego. Auxilium Sociale – Wsparcie Społeczne, nr 3/4, s. 80–95.
Tokaj, A. (2005b). Rodzina w życiu seniora a przebieg procesu adaptacji do starości. W:
A. Fabiś (red.), Seniorzy w rodzinie, instytucji i społeczeństwie. Sosnowiec: Wydawnictwo Wyższa Szkoła Zarządzania i Marketingu.
Trafiałek, E. (2006a). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, tom V, hasło: starość. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Trafiałek, E. (2006b). Starzenie się i starość. Wybór tekstów z gerontologii społecznej. Kielce: Wydawnictwo Wszechnica Świętokrzyska.
Twardowska-Rajewska, J. (2013). Deficyty opiekuńcze wobec osoby starszej w rodzinie.
W: A. Kotlarska-Michalska (red.), Człowiek stary w rodzinie i społeczeństwie. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Wiśniewska-Roszkowska, K. (1975). Stary człowiek w rodzinie. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Wóycicka, I., Rurarz, R. (2007). Zapotrzebowanie na opiekę. W: I.E. Kotowska, U. Sztanderska, I. Wóycicka (red.), Aktywność zawodowa i edukacyjna a obowiązki rodzinne w świetle badań empirycznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Wyka, J., Malczyk, E., Misiarz, M., Złoteńka-Synowiec, M. (2013). Sytuacja zdrowotna i demograficzna osób starszych w Polsce i w Europie. W: E. Grochowska-Niedworok,
M. Zołoteńka-Synowiec (red.), Interdyscyplinarny model opieki nad osobami starszymi. Nysa: Oficyna Wydawnicza PWSZ.
Zbyrad, T. (2012). Kryzys funkcji opiekuńczej współczesnej rodziny wyzwaniem dla instytucji pomocowych – na przykładzie domów pomocy społecznej. W: M. Klimek, B. Więckiewicz (red.), Problemy współczesnej rodziny polskiej. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Zych, A. (2006). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, tom V, hasło: starość – starzenie się. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Zych, A. (2010). Leksykon gerontologii. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 74
Liczba cytowań: 0
