Czujny zwiastun brzasku i zmartwychwstania. Kogut w symbolice starochrześcijańskiej
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2014.024Słowa kluczowe
Kogut (symbol), Biblia, chrześcijaństwo starożytne, język religijnyAbstrakt
Postać koguta stanowi jeden z elementów specyficznego zbioru symboli, należącego nie tylko do chrześcijaństwa, lecz również do innych religii i wielu kultur. W przeszłości kultura europejska chętnie łączyła koguta ze słońcem: swoim pianiem obwieszczał on świt i odpędzał demony mroku. Wyliczano i zauważano niemal wyłącznie same pozytywne cechy koguta. Pismo Święte nie idzie śladem starożytnego świata klasycznego, ale autorzy świętych ksiąg zwrócili uwagę na tak wspaniałe tworzenie Boże. Tradycja żydowska i chrześcijańska posługują się wyrażeniem „o pianiu koguta” (łac. gallicinium), co znaczy bardzo wcześnie rano. Kogut stał się w powszechnej świadomości zwiastunem dnia. Ogłaszanie pianiem nadchodzącego brzasku było dla wierzących w Chrystusa przypomnieniem prawdy o zmartwychwstaniu i wezwaniem do czuwania. Sylwetka koguta na stałe zresztą weszła do ornamentyki i ikonografii. Kogut obwieszczał także nadzieję zmartwychwstania. Podobnie jak ten ptak czuwa, czekając na pierwsze blaski poranka, również chrześcijanie powinni być czujni i gotowi na przyjście Pana. Na kartach Ewangelii pianie koguta to przypomnienie trudnych chwil i zaparcia się Zbawiciela przez Piotra apostoła (por. Mt 26,29–75; Mk 14,53–72; Łk 22,54–71; J 18,12–27). Związek wizerunku koguta ze znanym i komentowanym fragmentem Ewangelii spowodował, że często przedstawiano tego ptaka na mozaikach i lampkach oliwnych. Te ostatnie przedmioty przypominały o potrzebie czuwania i pomagały w nim. W homiletyce chrześcijańskiej kogut stał się także symbolem głoszących słowo Boże. Przez przepowiadania słowa Bożego winno budzić się „drzemiących”, czyli niezbyt gorliwych chrześcijan.
Bibliografia
Bauer W., Chiliasmus, w: (red.) Th. Klauser, Reallexikon für Antike und Christentum, t. 2, Stuttgart 1954, s. 1073-1078.
Bojarski J. (wst.) – Kania W. (tłum.), Św. Cyryl Jerozolimski. Katechezy przedchrzcielne i mistagogiczne (Biblioteka Ojców Kościoła, 14), Kraków 2000.
Broccoli U., Pietro, w: Di Berardino A. (red.), Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 3, Genua – Mediolan 2008, kol. 4075, bibliografia kol. 4076.
Brożek M., tłum., wstęp i opr., Prudencjusz Aureliusz Klemens. Poezje, (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 43), Warszawa 1987.
Brunet G., “Et aussitôt le coq chanta”, „Cahiers du Cercle E. Renan” 27 (1979), s. 9-12.
Cahill M., The identification of the First Markan Commentary, „Revue Biblique” 101/2 (1994), s. 258-268.
Calati B., La lettura di Giobbe secondo Gregorio Magno. Le provocazioni di Giobbe. Una figura biblica nell’orrizonte letterario, Genua 1992.
Cavallera F., Patrologia Graeca cursus completus - Indices, Paryż 1912.
Charbonneau-Lassay L., Le Bestiaire du Christ, Paryż 2006.
Charlet J.L., La création poétique dans le Cathémérinon de Prudence, Paryż 1982.
Citterio B., Lineamenti sulla concezione teologica della Chiesa, w: Sant’Ambrogio nel XVI centenario dalla nascita, Mediolan 1940, s. 54-63.
Congar Y., Le thème de Dieu-Créateur et les explications de l’hexaméron dans la tradition chrétienne, [w:] L’homme devant Dieu. Mélanges offerts au H. de Lubac, t. 1, Paryż 1963, s. 215-222.
Conti M. –Louth A., Genesis 1-11 (Ancient Christian Commentary on Scripture: Old Testament I), Grand Rapids 2001.
Cytowska M. –Szelest H., Literatura rzymska. Okres cesarstwa. Autorzy chrześcijańscy, Warszawa 1994
de Saint-Hilaire P., Le coq, Paryż 2007.
Fedrizi F. (red.), La Sacra Bibbia: Giobbe, Turyn-Rzym 1972.
Fitzgerald A., Christ, Peter and the rooster, “Augustinianum” 41/2 (2001), s. 409-424.
Forster D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
Giet S., Saint Basile de Césarée. Homélies sur l’Hexaéméron: texte grec, introduction et traduction (SC [= Sources Chrétiennes] 26 bis), Paryż 19682.
Ginzberg L. et alii, Cock, w: Jewish Encyclopedia (wersja elektroniczna: www.jewishencyclopedia.com [dostęp: 03. 10. 2014]).
Godding R., Bibliografia di Gregorio Magno. 1890/1989, Rzym 1990.
Hani J., Symbolika świątyni chrześcijańskiej, Kraków 1994.
http://www.summagallicana.it/lessico (dostęp: 30. 10. 2014).
Idziak P., Kurek na wieży – zwiastun końca świata; http://www.wioskitematyczne.org.pl (dostęp 04. 10. 2014).
Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji: starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002.
Kosmala H., The Time of the Cock-Crow, “Annual of the Swidish Theological Institute” 2 (1963), s. 118–120; 6 (1967–1968), s. 132–134.
Krystyniacki J. (tłum.) - E. Buszewicz (uwspółcześnienie tekstu) - A. Baron (rewizja, opr. i przyp.), Jan Chryzostom. Komentarz na Ewangelię według św. Mateusza. Część druga: homilie 41-90 (Źródła Myśli Teologicznej 23), Kraków 2001.
La Piana L., Teologia e ministeri della parola in S. Gregorio Magno, Palermo 1987.
Lamirande É., Saint Ambroise et le mystère de l’Église. Questions et réflexions à propos d’un ouvrage récent, « Église et Théologie » 8 (1977), s. 337-368.
Lampe G.W.H., A Patristic Greek Lexicon, Oxford 1961.
Lattey C., A Note on Cockcrow, “Scripture” 6 (1953), s. 53–55.
Manns F., La faune biblique: Le coq, “La Terre Sainte” 4 (1977), s. 98-101.
Mazières J.-P., L’architecture symbolique des Cathémérinon de Prudence, “Vita Latina” 113 (1989), s. 18-24.
Meloni P., La chitarra di David, „Sandalion” 5 (1982), s. 233-261.
Migne J.P., Patrologia Latina cursus completus, t. 218, Paryż 1865.
Mirabella Roberti M., Aquileia. I: Origine del cristianesimo, w: Di Berardino A. (red.), Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 1, Genua – Mediolan 2008.
Moorhead J., Ambrose: Church and Society in the Late Roman World (The Medieval World series), Londyn - Nowy Jork 1999.
Nadolski B., Leksykon liturgii, Poznań 2006.
Navone P. (opr.) et alii, Le proprietà degli animali, Genua 1983.
Paczkowski M.C., Kogut - zwiastun brzasku i zmartwychwstania, „Głos św. Franciszka” 44/4 (????), s. 40-42.
Paczkowski M.C., Kogut obwieszczający nadzieję i symbol głoszących słowo Boże, „Głos św. Franciszka” 44/5 (2002), s. 36-39.
Peters J.P., The Cock in the Old Testament, „Journal of Biblical Literature” 33 (1914), s. 152-156.
Peters J.P., The Cock, „Journal of the American Oriental Society” 33 (1913), s. 363-396.
Piccirillo M. –Balty J., I mosaici di Giordania, Severino 1986, s. 226; S. Rollin – J. Streetly (red.), The Blue Guide to Jordan, Nowy Jork 1991.
Piccirillo M., The Mosaics of Jordan (American Center for Oriental Research [ACOR]), Amman 1993.
Pictorial Guide to Saint Peter in Gallicantu, Jerusalem [s.d.].
Pintus G.N., Storia di un simbolo: il gallo, „Sandalion” 8-9 (1985-1986), s. 243-267.
Pritchard B., The Water System of Gibeon (Museum Monographs), Pennsylvania 1961.
Quasten J., Patrologia, t. I, Casale Monferrato 1983 [dodruk], s. 516.
Rahfls A., Septuaginta, Stuttgart 1935; M. Harl- G. Dorival- O. Munnich, La Bible grecque des Septante, Paryż 1988.
Sauvage A., Étude de thèmes animaliers dans la poésie latine. Le cheval – les oiseaux (Coll. Lat. 143), Paryż 1975.
Simonetti M., Innologia Ambrosiana, Alba 1956.
Siniscalco P., opr., Gandolfo E., tłum., San Gregorio Magno. Commento morale a Giobbe (XXVII-XXXV), Rzym 2001.
Starowieyski M. (opr.), Muza łacińska. Antologia poezji wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej (III-XIV/XV w.) (Biblioteka Narodowa, seria II nr 255), Wrocław – Warszawa – Kraków 2007.
Starowieyski M. wstęp i opr., Szwarcenberg-Czerny E. tłum., Grzegorz Wielki. Księga reguły pasterskiej, List synodalny (1,24), Homilia 1,17, List 1,41 A (Źródła Monastyczne 30), Kraków 2003.
Swift L.J., Basil and Ambrose on the Six Days of Creation, „Augustianum” 21/2 (1981), s. 317-328.
Szołdrski W. (tł.) –Bogucki A. (wstęp) – W. Myszor (opr.), Święty Ambroży. Hexaemeron (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 4), Warszawa 1969.
Timpanaro Cardini M., Pitagorici. Testimonianze e frammenti, t. 3, Florencja 1964.
Toscani G., Teologia della chiesa in sant’Ambrogio (Vita e Pensiero), Mediolan 1974.
van Assendelft M.M., Sol ecce surgit igneus. A Commentary on the Morning and Evening Hymns of Prudentius (Cath. 1; 2; 5 and 6), Groningen 1976.
Weber R. (red.), Biblia Sacra. Iuxta vulgatam versionem, Stuttgart 1975.
Wilcox M. , The Denial Sequence in Mark xiv. 26–31, 66–72, “New Testament Studies” 17 (1970–1971), s. 426-436.
Zañartu S., La Creación según el Hexaemeron de Basilio de Cesarea, „Teología y Vida” 22 (1981), s. 110-121.
Zorn J.R., Tell en-Nasbeh, w: wyd. E. Meyers, The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, t. 4, Nowy Jork – Oxford 1997.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 2020
Liczba cytowań: 0