Czujny zwiastun brzasku i zmartwychwstania. Kogut w symbolice starochrześcijańskiej
DOI :
https://doi.org/10.12775/BPTh.2014.024Mots-clés
Kogut (symbol), Biblia, chrześcijaństwo starożytne, język religijnyRésumé
Postać koguta stanowi jeden z elementów specyficznego zbioru symboli, należącego nie tylko do chrześcijaństwa, lecz również do innych religii i wielu kultur. W przeszłości kultura europejska chętnie łączyła koguta ze słońcem: swoim pianiem obwieszczał on świt i odpędzał demony mroku. Wyliczano i zauważano niemal wyłącznie same pozytywne cechy koguta. Pismo Święte nie idzie śladem starożytnego świata klasycznego, ale autorzy świętych ksiąg zwrócili uwagę na tak wspaniałe tworzenie Boże. Tradycja żydowska i chrześcijańska posługują się wyrażeniem „o pianiu koguta” (łac. gallicinium), co znaczy bardzo wcześnie rano. Kogut stał się w powszechnej świadomości zwiastunem dnia. Ogłaszanie pianiem nadchodzącego brzasku było dla wierzących w Chrystusa przypomnieniem prawdy o zmartwychwstaniu i wezwaniem do czuwania. Sylwetka koguta na stałe zresztą weszła do ornamentyki i ikonografii. Kogut obwieszczał także nadzieję zmartwychwstania. Podobnie jak ten ptak czuwa, czekając na pierwsze blaski poranka, również chrześcijanie powinni być czujni i gotowi na przyjście Pana. Na kartach Ewangelii pianie koguta to przypomnienie trudnych chwil i zaparcia się Zbawiciela przez Piotra apostoła (por. Mt 26,29–75; Mk 14,53–72; Łk 22,54–71; J 18,12–27). Związek wizerunku koguta ze znanym i komentowanym fragmentem Ewangelii spowodował, że często przedstawiano tego ptaka na mozaikach i lampkach oliwnych. Te ostatnie przedmioty przypominały o potrzebie czuwania i pomagały w nim. W homiletyce chrześcijańskiej kogut stał się także symbolem głoszących słowo Boże. Przez przepowiadania słowa Bożego winno budzić się „drzemiących”, czyli niezbyt gorliwych chrześcijan.
Références
Bauer W., Chiliasmus, w: (red.) Th. Klauser, Reallexikon für Antike und Christentum, t. 2, Stuttgart 1954, s. 1073-1078.
Bojarski J. (wst.) – Kania W. (tłum.), Św. Cyryl Jerozolimski. Katechezy przedchrzcielne i mistagogiczne (Biblioteka Ojców Kościoła, 14), Kraków 2000.
Broccoli U., Pietro, w: Di Berardino A. (red.), Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 3, Genua – Mediolan 2008, kol. 4075, bibliografia kol. 4076.
Brożek M., tłum., wstęp i opr., Prudencjusz Aureliusz Klemens. Poezje, (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 43), Warszawa 1987.
Brunet G., “Et aussitôt le coq chanta”, „Cahiers du Cercle E. Renan” 27 (1979), s. 9-12.
Cahill M., The identification of the First Markan Commentary, „Revue Biblique” 101/2 (1994), s. 258-268.
Calati B., La lettura di Giobbe secondo Gregorio Magno. Le provocazioni di Giobbe. Una figura biblica nell’orrizonte letterario, Genua 1992.
Cavallera F., Patrologia Graeca cursus completus - Indices, Paryż 1912.
Charbonneau-Lassay L., Le Bestiaire du Christ, Paryż 2006.
Charlet J.L., La création poétique dans le Cathémérinon de Prudence, Paryż 1982.
Citterio B., Lineamenti sulla concezione teologica della Chiesa, w: Sant’Ambrogio nel XVI centenario dalla nascita, Mediolan 1940, s. 54-63.
Congar Y., Le thème de Dieu-Créateur et les explications de l’hexaméron dans la tradition chrétienne, [w:] L’homme devant Dieu. Mélanges offerts au H. de Lubac, t. 1, Paryż 1963, s. 215-222.
Conti M. –Louth A., Genesis 1-11 (Ancient Christian Commentary on Scripture: Old Testament I), Grand Rapids 2001.
Cytowska M. –Szelest H., Literatura rzymska. Okres cesarstwa. Autorzy chrześcijańscy, Warszawa 1994
de Saint-Hilaire P., Le coq, Paryż 2007.
Fedrizi F. (red.), La Sacra Bibbia: Giobbe, Turyn-Rzym 1972.
Fitzgerald A., Christ, Peter and the rooster, “Augustinianum” 41/2 (2001), s. 409-424.
Forster D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
Giet S., Saint Basile de Césarée. Homélies sur l’Hexaéméron: texte grec, introduction et traduction (SC [= Sources Chrétiennes] 26 bis), Paryż 19682.
Ginzberg L. et alii, Cock, w: Jewish Encyclopedia (wersja elektroniczna: www.jewishencyclopedia.com [dostęp: 03. 10. 2014]).
Godding R., Bibliografia di Gregorio Magno. 1890/1989, Rzym 1990.
Hani J., Symbolika świątyni chrześcijańskiej, Kraków 1994.
http://www.summagallicana.it/lessico (dostęp: 30. 10. 2014).
Idziak P., Kurek na wieży – zwiastun końca świata; http://www.wioskitematyczne.org.pl (dostęp 04. 10. 2014).
Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji: starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002.
Kosmala H., The Time of the Cock-Crow, “Annual of the Swidish Theological Institute” 2 (1963), s. 118–120; 6 (1967–1968), s. 132–134.
Krystyniacki J. (tłum.) - E. Buszewicz (uwspółcześnienie tekstu) - A. Baron (rewizja, opr. i przyp.), Jan Chryzostom. Komentarz na Ewangelię według św. Mateusza. Część druga: homilie 41-90 (Źródła Myśli Teologicznej 23), Kraków 2001.
La Piana L., Teologia e ministeri della parola in S. Gregorio Magno, Palermo 1987.
Lamirande É., Saint Ambroise et le mystère de l’Église. Questions et réflexions à propos d’un ouvrage récent, « Église et Théologie » 8 (1977), s. 337-368.
Lampe G.W.H., A Patristic Greek Lexicon, Oxford 1961.
Lattey C., A Note on Cockcrow, “Scripture” 6 (1953), s. 53–55.
Manns F., La faune biblique: Le coq, “La Terre Sainte” 4 (1977), s. 98-101.
Mazières J.-P., L’architecture symbolique des Cathémérinon de Prudence, “Vita Latina” 113 (1989), s. 18-24.
Meloni P., La chitarra di David, „Sandalion” 5 (1982), s. 233-261.
Migne J.P., Patrologia Latina cursus completus, t. 218, Paryż 1865.
Mirabella Roberti M., Aquileia. I: Origine del cristianesimo, w: Di Berardino A. (red.), Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 1, Genua – Mediolan 2008.
Moorhead J., Ambrose: Church and Society in the Late Roman World (The Medieval World series), Londyn - Nowy Jork 1999.
Nadolski B., Leksykon liturgii, Poznań 2006.
Navone P. (opr.) et alii, Le proprietà degli animali, Genua 1983.
Paczkowski M.C., Kogut - zwiastun brzasku i zmartwychwstania, „Głos św. Franciszka” 44/4 (????), s. 40-42.
Paczkowski M.C., Kogut obwieszczający nadzieję i symbol głoszących słowo Boże, „Głos św. Franciszka” 44/5 (2002), s. 36-39.
Peters J.P., The Cock in the Old Testament, „Journal of Biblical Literature” 33 (1914), s. 152-156.
Peters J.P., The Cock, „Journal of the American Oriental Society” 33 (1913), s. 363-396.
Piccirillo M. –Balty J., I mosaici di Giordania, Severino 1986, s. 226; S. Rollin – J. Streetly (red.), The Blue Guide to Jordan, Nowy Jork 1991.
Piccirillo M., The Mosaics of Jordan (American Center for Oriental Research [ACOR]), Amman 1993.
Pictorial Guide to Saint Peter in Gallicantu, Jerusalem [s.d.].
Pintus G.N., Storia di un simbolo: il gallo, „Sandalion” 8-9 (1985-1986), s. 243-267.
Pritchard B., The Water System of Gibeon (Museum Monographs), Pennsylvania 1961.
Quasten J., Patrologia, t. I, Casale Monferrato 1983 [dodruk], s. 516.
Rahfls A., Septuaginta, Stuttgart 1935; M. Harl- G. Dorival- O. Munnich, La Bible grecque des Septante, Paryż 1988.
Sauvage A., Étude de thèmes animaliers dans la poésie latine. Le cheval – les oiseaux (Coll. Lat. 143), Paryż 1975.
Simonetti M., Innologia Ambrosiana, Alba 1956.
Siniscalco P., opr., Gandolfo E., tłum., San Gregorio Magno. Commento morale a Giobbe (XXVII-XXXV), Rzym 2001.
Starowieyski M. (opr.), Muza łacińska. Antologia poezji wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej (III-XIV/XV w.) (Biblioteka Narodowa, seria II nr 255), Wrocław – Warszawa – Kraków 2007.
Starowieyski M. wstęp i opr., Szwarcenberg-Czerny E. tłum., Grzegorz Wielki. Księga reguły pasterskiej, List synodalny (1,24), Homilia 1,17, List 1,41 A (Źródła Monastyczne 30), Kraków 2003.
Swift L.J., Basil and Ambrose on the Six Days of Creation, „Augustianum” 21/2 (1981), s. 317-328.
Szołdrski W. (tł.) –Bogucki A. (wstęp) – W. Myszor (opr.), Święty Ambroży. Hexaemeron (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 4), Warszawa 1969.
Timpanaro Cardini M., Pitagorici. Testimonianze e frammenti, t. 3, Florencja 1964.
Toscani G., Teologia della chiesa in sant’Ambrogio (Vita e Pensiero), Mediolan 1974.
van Assendelft M.M., Sol ecce surgit igneus. A Commentary on the Morning and Evening Hymns of Prudentius (Cath. 1; 2; 5 and 6), Groningen 1976.
Weber R. (red.), Biblia Sacra. Iuxta vulgatam versionem, Stuttgart 1975.
Wilcox M. , The Denial Sequence in Mark xiv. 26–31, 66–72, “New Testament Studies” 17 (1970–1971), s. 426-436.
Zañartu S., La Creación según el Hexaemeron de Basilio de Cesarea, „Teología y Vida” 22 (1981), s. 110-121.
Zorn J.R., Tell en-Nasbeh, w: wyd. E. Meyers, The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, t. 4, Nowy Jork – Oxford 1997.
Téléchargements
Publié-e
Comment citer
Numéro
Rubrique
Licence
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Stats
Number of views and downloads: 2217
Number of citations: 0