Wpływy greckie w Apokalipsie św. Jana

Abstract

Apokalipsa odwołuje się zatem do kosmologii bliskowschodniej, przedstawiając niebo, ziemię i czeluść. Ożywia znany z archaicznych mitów motyw kosmicznego starcia sił dobra i zła. Korzysta zarazem z wątków greckich: atak potwora na kobietę i nowo narodzone dziecko (Latona i Apollo; Ap 12); cztery żywioły (Ap 16); klucze otchłani (Ap 1, 18); symbolika ciał niebieskich (Ap 1, 20; 22, 16). Przedstawia hybrydy zwierzęce, motyw mityczny (choć  przejęty z Księgi Daniela).

Wykorzystano je jednak jako przyjęte w ówczesnej kulturze symbole, bez ulegania pogańskim wierzeniom (metoda podobna, jak w Rdz 1-11). Równolegle wykorzystano inne typy popularnej symboliki. Z drugiej strony mitologiczne przedstawienie potworów w Ap 13 dowodzi tendencji do polemiki z mitem, albo też do przewartościowania mitów zastanych, do budowania „nowej mitologii”. Inny przykład polemiki, to aluzje do kultu cesarskiego. Ten kult stanowi tło Apokalipsy, ale trudno mówić w tym przypadku o wpływie.

Jeśli chodzi o wpływy filozoficzne, mniej wyraźne, choć postulowane, z platonizmem można wiązać jaskrawe odróżnienie przyszłego, niebiańskiego i świetlistego świata od ziemi (Ap 21). Stoickie przewidywanie co do „zognienia” świata mogło zabarwić zapowiedzi zniszczenia w ogniu. Rygorystyczna etyka Ap 2-3 też może mieć inspirację stoicką, a nazywanie doskonałego „zwycięzcą” ma odpowiednik u Epikteta (Diatryby 1, 18, 22). Pitagorejczycy interesowali się symboliką liczb, ważną dla Apokalipsy. Wymieńmy 3 (symbol całości), 4 (świata i sprawiedliwości), 7 (święta i doskonała) i 10 (pełnia); i tu jednak inspiracją dla Apokalipsy mogła być Księga Daniela.