Przedmojżeszowy kult Jahwe
Analiza wybranych fragmentów biblijnych oraz inskrypcji w Soleb i innych świątyniach egipskich
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2024.004Parole chiave
Jahwe, Tetragram, Szasu, Edom, Seir, teoria kenicka, Piesn Debory, Jetro, SolebAbstract
Bóg Izraela objawia się Mojżeszowi na górze Synaj pod imieniem Jestem, który jestem oraz Jahwe. Fragmenty biblijne uznawane za najstarsze sugerują, że Jahwe przybywa do Izraelitów z terenów południowej Transjordanii, określanych jako Seir, Teman, Edom, Paran. Pochodzenie kultu Jahwe od Kenitów czy Moabitów zostało wyrażone w teorii kenickiej, która opiera się na roli pochodzącego od Madianitów teścia Mojżesza, Jetro. Wspólne pochodzenie Izraelitów i Edomitów jest kolejną wskazówką za kultem Jahwe na południu poza Izraelem. Spojrzenie mogą pogłębić inskrypcje odkryte w egipskich świątyniach okresu poprzedzającego Wyjście z Egiptu (w Soleb, Amara Zachodnim i Medinet Habu). Zawarta tam forma Yhw utożsamiana z imieniem Boga Izraela pozwala wnioskować, że ludy koczownicze szaszu zamieszkujące pustynię na wshód od Egiptu określały się za pomocą Yhw.
Riferimenti bibliografici
Adrom, Faried, Matthias Muller. 2017. “The tetragrammaton in Egyptian Sources – Facts and Fiction.” In The Origins of Yahwism, edited by Jürgen van Oorschot, Marcus Witte, 93–114. Berlin–Boston: De Gruyter.
Amzallag, Nissim. 2009. “Yahweh, the Canaanite God of Metallurgy?” Journal for the Study of the Old Testament 33(4): 387–404.
Anderson, James S. 2015. Monotheism and Yahweh's Appropriation of Baal. London: Bloomsbury Academic.
Astour, Michael C. 1979. “Yahweh in Egyptian Topographic Lists.” In Festschrift Elmar Edel: 12. März 1949, edited by Agnes Wuckelt, Karl-Joachim Seyfried, Manfred Görg. Bamberg: Ägypten und Altes Testament.
Bartlett, John. R. 1978. “Yahweh and Qaus: A response to Martin Rose, (JSOT 4(1977), 28–34.” Journal for the Study of the Old Testament 5: 29–38.
Bosak Pius. C. 2017. Wszystkie miejsca biblijne. Słownik. Konkordancja. Tom I. Kraków: Petrus.
Bosak, Pius C. 2017. Wszystkie miejsca biblijne. Słownik. Konkordancja. Tom II. Kraków: Petrus.
Bright, John. 1994. Historia Izraela. Tłumaczenie Jan Radożycki. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX”.
Dicou Bert. 1994. Edom, Israel's Brother and Antagonist: The Role of Edom in Biblical Prophecy and Story. Sgheffield: JSOT Press.
Dziadosz, Dariusz. 2019. Księga Sędziów, Rozdziały 1–5, Wstęp, przekład z oryginału, komentarz. Częstochowa: Edycja św. Pawła.
Fleming, Daniel E. 2021. Yahweh before Israel. Glimpses of History in a Divine Name. Cambridge: Cambridge University Press.
Fletcher, Joann. 2001. Egipski król-słońce. Amenhotep III. Tłumaczenie Hanna Turczyn-Zalewska. Warszawa: Klub dla Ciebie.
Gibson, Daniel, Peter Harremoes. b.d. Names for the city of Petra. Kopenhaga: Copenhagen Business College (dostęp 14.10.2023). https://nabataea.net/media/Names%20for%20the%20city%20of%20Petra.pdf
Giveon, Raphael. 1971. Les bédouins Shosou des documents égyptiens. Leiden: Brill.
Grabbe, Lester L. 2017. Ancient Israel. What Do We Know And How Do We Know It? T&T Clark.
Biblical Archaeology Society. 2018. Tel Maresha Caves Reveal Lost World of the Idumeans. https://www.biblicalarchaeology.org/daily/biblical-sites-places/biblical-archaeology-sites/tel-maresha-caves-reveal-lost-world-of-the-idumeans/ (dostęp 19.10.2023).
Juarez, Gerardo A. 2022. “Insights on the Relationship Between Qos and Yahweh during David's Reign in the Books of Chronicles.” Studia Antiqua 21(1): 60–71.
Keel, Othmar, Christoph Uehlinger. 1998. Gods, goddesses, and images of God in ancient Israel. Minneapolis: Fortress Press.
Kennedy, Titus. 2019. “The Land of the š3sw (Nomads) of yhw3 at Soleb.” Dotawo A Journal of Nubian Studies 6(1): 175–192.
Kitchen, Kenneth A. 2002. Ramzes Wielki i jego czasy. Tłumaczenie Andrzej Ćwiek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kubisiak, Przemysław. 2020. „Pojęcie i rozwój kultu Boga JHWH w kontekście panteonu bóstw kananejskich.” Studia Gdańskie XLVI: 25–45.
Lemański, Janusz. 2009. Księga Wyjścia. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz. Częstochowa: Edycja św. Pawła.
Lemański, Janusz. 2017. „Mojżesz i Madianici: Pamięć o historycznej tradycji, która wymagała teologicznej korekty?” Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie 24: 11–39.
Leoussi, Athena, Steven E. Grosby. 2007. Nationalism and Ethnosymbolism: History, Culture and Ethnicity in the Formation of Nations. Edinburgh: Edinburg University Press.
Na’aman, Nadav. 2011. “The Inscriptions of Kuntillet Ajrud. Through the Lens of Historical Research.” UF 43: 299–324.
Niesiołowski-Spano, Łukasz, Krystyna Stebnicka. 2020. Historia żydów w starożytności. Od Thotmesa do Mahometa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
O’Connor, M., 2004. „Księga Sędziów.” W Katolicki Komentarz Biblijny, redakcja Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer, Roland E. Murphy. Warszawa: Vocatio.
Redford, Donald B. 1993. Egypt, Canaan, and Israel in ancient times. Princeton: Princeton University Press.
Rose, Martin. 1977. “Yahweh in Israel.” Journal for the study of the Old Testament 4: 28–34.
Sasson, Jack M. 2014. Judges 1–12. A New Translation with Introduction and Commentary. Yale: Yale University Press.
Schiff Giorgini, Michela, Clement Robichon, Jean Leclant. 2002. Soleb III. Le Temple. Description. Kair: Institut Francais d’Archeologie Orientale.
Schiff Giorgini, Michela, Clement Robichon, Jean Leclant. 2003. Soleb IV. Le Temple. Plans et Photographies. Kair: Institut français d'Archéologie Orientale.
Schiff Giorgini, Michela, Clement Robichon, Jean Leclant. 1998. Soleb V. Le Temple: Bas-reliefs et Inscriptions. Kair: Institut Francais d’Archeologie Orientale.
Shalomi Hen, Racheli. 2008. “Signs of YHWH, God of the Hebrews, in New Kingdom Egypt?” Entangled Religions 12(2). https://doi.org/10.46586/er.12.2021.9463 (dostęp 19.10.2023).
Smith M. 2017. “YHWH’S Original Character: Questions about an Uknown God.” In The Origins of Yahwism, edited by Jürgen van Oorschot, Marcus Witte, 23–44. Berlin–Boston: De Gruyter.
Strong, James. 1999. Strong’s Hebrew Dictionary. Albany: Books for the Ages.
Synowiec, Juliusz St. 1996. Mojżesz i jego religia. Kraków: Bratni Zew.
Toorn van der, Karel. 1999. “Yahweh.” In Dictionary of Deities and Demons in the Bible, edited by Karel van der Toorn, Bob Becking, Pieter W. Van der Horst. Leiden–Boston–Koln: Brill.
Warzecha, Julian. 2005. Historia dawnego Izraela. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Downloads
Pubblicato
Come citare
Fascicolo
Sezione
Licenza
Copyright (c) 2024 Piotr Urbański
Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non opere derivate 4.0 Internazionale.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Stats
Number of views and downloads: 113
Number of citations: 0