Creación como relatio, assimilatio y processio. En torno a la exégesis de santo Tomás de Aquino al Gen 1,1–2,3

Résumé

Stworzenie jako relatio, assimilatio i processio Wokół egzegezy św. Tomasza z Akwinu do Rdz 1,1–2,3

Tomasz z Akwinu należy do grona tych średniowiecznych teologów, których komentarze biblijne, zwłaszcza poświęcone księgom Starego Testamentu, wciąż czekają na odkrycie i dogłębne studium. Biblijny styl sacra doctrina nie wyraża się jedynie w pozostawionych przez św. Tomasz komentarzach, będących co istotne zapisem jego uniwersyteckich wykładów, ale także ciekawymi propozycjami egzegetycznymi, które możemy odnaleźć w jego dziełach systematycznych (np. w Sumie teologii). Warsztat egzegety średniowiecznego opiera się na fundamentalnej zasadzie jedności planu zbawczego i wpisuje się zawsze w kontekst Tradycji, zaskakując jednak oryginalnością spojrzenia, które pragnie pozostać spojrzeniem uniwersalistycznym (stąd szukanie pomocy w filozofii i jej terminologii). Czytelnym przykładem stylu egzegezy mistrza z Akwinu jest interpretacja opisu stworzenia świata z Rdz 1,1–2,1, nawiązująca do trzech zasadniczych modeli rozumienia istoty aktu stwórczego i jego konsekwencji: jako relacja, asymilacja lub pochodzenie. Ta triada pojęć jest niezbędna, aby w pełni odkryć bogactwo Tomaszowej wykładni Rdz,1,1–2,1, opartej na potrójnym dziele dokonanym przez Boga: opus creationis, distinctionis et ornatus. Raz jeszcze Tomasz ujawnia tym samym swoją programową linię egzegezy: priorytetu sensu literalnego, którego dosłowność polega na odczytania „sensu”, a nie fundamentalistycznej lekturze. Stworzenie dla Tomasza to wolny akt Boga, który powołuje do istnienia wszechświat z niczego (ex nihilo), ale także utrzymuje go w istnieniu (creatio continua). Obejmuje całą rzeczywistość, zarówno materialną i duchową, wyrażając tym samym podstawową zależność stworzenia od Stwórcy: wszystko bowiem posiada swoje istnienie od Niego (habens esse). W aspekcie ad extra, stworzenie jest komunikacją dobroci i jako takie winno być postrzegane w perspektywie trynitarnej. Stworzenie, będąc czasowym pochodzeniem ad extra jest przedłużeniem odwiecznych pochodzeń ad intra w Trójcy Św. Dlatego to Duchowi Świętemu przypisuje Tomasz działanie stwórcze i zbawcze. Wielość stworzenia jest uczestnictwem w pełni życia trynitarnego.