Tłumaczenia i interpretacje: "Ja jestem, który jestem" (Wj 3,14a)
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2016.007Słowa kluczowe
Biblia, imię Boga, JHWH, Jahwe, ehje, ehyeAbstrakt
Zdanie z Wj 3,14a (hy<h.a,rv,a] hy<h.a,,), które w polskich wydaniach Biblii najczęściej brzmią “JA JESTEM, KTÓRY JESTEM”, są od wieków przedmiotem badań dla wielu egzegetów i znawców języka hebrajskiego. W prezentowanym artykule zostały poruszone dwa zagadnienia: przekłady oraz interpretacje tych słów w tradycji chrześcijańskiej i żydowskiej. Na początku zostały omówione trudności gramatyczne związane z tym zdaniem. Następnie zostały przeanalizowane różne propozycje jego przekładów, jakie pojawiły się w ciągu wieków w języku polskim. Do tłumaczeń, które na obecnym etapie badań można uznać za właściwe, należą: Ja jestem, który jestem; Ja będę, który będę oraz Ja będę, który byłem. W drugiej części zostały w syntetyczny sposób omówione interpretacje chrześcijańskie i żydowskie, które już w pierwszych wiekach poszły w odmiennym kierunku interpretacyjnym omawianego zdania. Przyczyniło się do tego niewątpliwie tłumaczenie Septuaginty, które oddało to zdanie w duchu filozofii greckiej (ἐγώ εἰμι ὁ ὤν „Ja jestem «ten» będący). W interpretacjach żydowskich (współczesnych i antycznych) nie spotykamy się nigdy z metafizyczną interpretacją zdania hy<h.a,rv,a] hy<h.a,,. Jeśli jest w nich podkreślone istnienie Boga, to tylko w sensie dynamicznym – Bóg istnieje, aby w sposób czynny opiekować się swoim narodem.
Bibliografia
Albrektson B., On the Syntax of `ehyeh `ašer `ehyeh in Exodus 3:14, w: Worlds and Meanings, Fs. D. Winton Thomas, Cambridge 1968, s. 15–28.
Baraniak M.I., Rozumieć i tłumaczyć tetragrammaton, w: Gloriam praecedet humilitas (Prz 15,33). Księga pamiątkowa dla Księdza Profesora Antoniego Troniny w 70 rocznicę urodzin, Fs. Antoni Tronina, red. M. Szmajdziński, Częstochowa 2015, s. 89–119.
Benno J., The Second Book of the Bible: Exodus. Interpreted by Benno Jacob, Hoboken – New Jersey 1992.
Brzegowy T., Heksaemeron i inne studia nad Starym Testamentem (RSB 45), Warszawa 2012.
Carreira das Neves J., Jakie jest Twoje imię? Egzegeza Wj 3,14, tł. L. Balter, ComP 14(1994), s. 25–35.
Carroll R.P., Strange Fire: Abstract of presence Absent in the Text Meditations on Exodus 3, JSOT 61(1994), s. 39-58.
Childs B.S., Il Libro dell’Esodo. Commentario critico-teologico, Casale Monferatto 1995.
de Vaux R., Historie ancienne d’Israël des origines à l’installation en Canaan, Paris 1971.
Deiana G., Spreafico A., Wprowadzenie do hebrajszczyzny biblijnej, Warszawa 20062.
Dupont J., Imię, w: STB, s. 322-326.
Dupont J., Jahwe, w: STB, s. 330-332.
Etheridge J.W., The Targums of Onkelos and Jonathan ben Uzziel on the Pentateuch: with the fragments of the Jerusalem Targum, London.
Field F., Origenis Hexaplorum quae supersunt; sive, Veterum interpretum Graecorum in totum Vetus Testamentum fragmenta. Post Flaminium Nobilium, Drusium, et Montefalconium, adhibita etiam versione syro-hexaplari, concinnavit, emendavit, et multis partibus auxit Fridericus Field, vol. I, Oxford 1875, Hildelsheim 1964.
Góźdź K., Bóg jako istnienie osobowe, Teologia w Polsce 5/1(2011), s. 23-29.
Jac van Bekkum W., What’s in the Divine Name? Exodus 3 in Biblical and Rabbinic Tradition, w: The Revelation of the name JHWH to Moses. Perspectives from Judaism, the Pagan Graeco-Roman World, and Early Christianity, (Themes in Biblical Narrative. Jewish and Christian Tradition 9), ed. G.H. van Kooten, Boston 2006, s. 3-15.
Joüon P., Muraoka T., A Grammar of Biblical Hebrew (SubBi 27), Roma 20082.
Kuśmirek A. (oprac. i wstęp), Hebrajsko-polski Stary Testament – Pięcioksiąg. Przekład interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracją oraz indeksem rdzeni, Warszawa 2003.
Łach S., Księga Wyjścia. Wstęp – Przekład z oryginału – Komentarz, (PSST I/2) Poznań 1964, ekskurs: Imię Boże Jahwe (3,14), s. 303–312.
Lemański J., JHWH, Bóg, który pozostaje wierny swoim obietnicom, Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie 12(2007), s. 129–146.
Lemański J., Księga Wyjścia. Wstęp – Przekład z oryginału – Komentarz (NKB.ST II), Częstochowa 2009.
Lindblom J., Noch einmal die Deutung des Jahwe-Names in Ex. 3.14, ASTI 3(1964), s. 4–15.
Lipiński E., Religioznawstwo a językoznawstwo, w: Zachować tożsamość. Starożytny Izrael w obliczu obcych religii i kultur (RSB 31), Warszawa 2008, s. 21-34.
Maier J., Między Starym a Nowym Testamentem (MT 36), tł. E. Marszał, J. Zakrzewski, Kraków 2002.
McCarthy D.J., Exodus 3:14. History, Philology and Theology, CBQ 40(1978) 311-322.
Niccacci A., Esodo 3,14a: ‘Io Sarò quello che ero’ e un paralelo egiziano, LA 35(1985), s. 7–26.
Niccacci A., Il titolo divino o` w'n kai. o` h=n kai. o` evrco,menoj. Forma, origine e conseguenze per il sistema verbale dell’Apocalisse, w: Grammatica intellectio Scripturae. Studi filologici di greco biblico in onore di padre Lino Cignelli, red. R. Pierri, Jerusalem 2006, 337-356.
Niccacci A., Lettura sintattica della prosa ebraico-biblica. Principi e applicazioni (SBF Analecta 31), Jerusalem 1991 (prima edizione); gennaio 2009 (ristampa).
Niccacci A., Sintassi del verbo ebraico nella prosa biblica classica (SBF Analecta 23) Jerusalem 1986.
Niccacci A., The Syntax of the Verb in Classical Hebrew Prose (JSOT 86), Sheffield 1990.
Noth M., Esodo. Traduzione e commento (Antico Testamento 5), Brescia 1977.
Propp W.H.C, Exodus 1-18. A New Translation with Introduction and Commentary (The Anchor Bible), v.1, New York 1999.
Rabiej S., „Ego Eimi” w Ewangelii św. Jana znakiem boskiej godności Jezusa, „Collectanea Theologica” 58/2(1988) s. 19-27.
Schild E., On Exodus iii 14 – ‘I am that I am’, VT 4(1954), s. 296–302.
Sonnet J.P., Ehyeh asher ehyeh (Exodus 3:14): God’s “Narrative Identity” among Suspense, Curiosity and Surprise, „Poetics Today” 31/2 (Summer 2010), 343-344.
Synowiec J.S., Pięcioksiąg. Wprowadzenie do ksiąg: Rodzaju, Wyjścia, Kapłańskiej, Liczb i Powtórzonego Prawa, Kraków 2000.
Tronina A., Tekst Pisma Świętego, w: Wstęp ogólny do Pisma Świętego, Poznań 1986, s. 150-182.
Wróbel M.S. (tłum. i red.), Biblia Aramejska. Targum Neofiti 1, Księga Rodzaju, t. 1, Lublin 2014.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1016
Liczba cytowań: 0